Dagblaðið Vísir - DV - 06.08.1999, Blaðsíða 13

FÖSTUDAGUR 6. ÁGÚST 1999
13
Staðlausar
staðreyndir
Á síðustu árum hefur
eðli frétta breyst. Sú
var tíðin að þær voru
ætlaðar tii upplýsingar
og glöggvunar, nú eru
fréttir orðnar afþreying
fyrst og fremst. Því eru
fréttir nú öðru fremur
samkeppni um athygli
og auglýsendur, inni-
haldið skiptir minna
máli, verður næstum
aukaatriði. Mestan þátt
í þessu á upplýsinga-
byltingin, fréttasjón-
varp allan sólarhring-
inn, intemet o.s.frv.
Menn eru yfirþyrmd-
ir af upplýsingum, sem
í sjálfu sér geta vel ver-
ið réttar, en án sam-
hengis við nokkra heildarmynd
era þær gagnslausar eða beinlínis
villandi. Enginn tími er ætlaður
til að gefa fréttum samhengi.
Ókjör af samhengislausum stað-
reyndum eru til þess fallin bein-
línis að rugla menn, enginn er
nokkru nær ef eðli málsins gleym-
ist í öllu staðreyndaflóðinu.
reynt að gera hið
gagnstæða, en eng-
inn má við margn-
um. Markaðurinn
ræður, að minnsta
kosti í auglýsinga-
sjónvarpi, og 20 sek-
úndur era allt sem
þarf, segja markaðs-
fræðingar.
Baksvið
Hver getur áttað
sig á átökunum á
Balkanskaga með
því að heyra 20 sek-
úndna glefsur öðru
hverju, hverja
glefsuna ólíka
annarri og úr sam-
hengi við síðustu 20
sekúndur í fyrradag? Vitaskuld
enginn. Almenningsálitið hefur
þegar verið mótað, fréttirnar
verða að vera í samræmi við kröf-
ur markaðarins. Til að skOja slík
mál að einhverju gagni þarf að
þekkja bæði forsögu og forsendur
atburða, m.ö.o. mikinn lestur og
Kjallarinn
Gunnar
Eyþórsson
blaðamaður
20 sekúndur
Fréttasjónvarp stendur sig vel i
því að segja frá flugslysum, eða
hversu margir hafi verið drepnir í
einhverjum átökum. En fréttasjón-
varp er bundið þröngum tíma-
mörkum. í Bandaríkjunum er við
það miðað að almennur áhorfandi
hafi ekki áhuga á neinni venju-
legri frétt lengur en í 20 sekúndur.
Ein minúta er óratími í sjónvarpi.
Af þessu leiðir að aðeins er fleytt
froðan ofan af atburðum. Einkum
á þetta við um atburði á fjarlæg-
um slóðum. Hins vegar eru oft
teknar nærmyndir í ómældan
tíma af kjökrandi fórnarlömbum
einhverra hörmunga.
Þetta kaliast á sjónvarpsmáli
vestra „húman interest“-fréttir.
Sem betur fer eru íslensku sjón-
varpsstöðvarnar enn ekki full-
numa í bandarískum markaðs-
fræðum. Sjónvarp getur kallað
fram mjög sterk tilfmningavið-
brögð, og þá er hætt við að eðli
máls og málsatvik öll verði afflutt
og beinlínis rangtúlkuð. Sjálfur
hef ég fylgst með þessari þróun í
áratugi og mislíkar stórum og
„Fréttasjónvarp stendur sig vel í því að segja frá flugslysum, eða hversu margir hafi verið drepnir í einhverjum
átökum, en fréttasjónvarp er bundið þröngum tímamörkum." - Frá sjónvarpsupptökum á Austurvelli.
langa reynslu. Sá sem treystir á
sjónvarp til að botna í Kosovodeil-
unni verður engu nær. Serbar eru
vondir, Albanar góðir, NATO og
Bandaríkin eru vitaniega á bandi
hins góða. Fróðlegt verður að
fylgjast með þegar reynt verður
að segja á 20 sekúndum frá vænt-
anlegum hernaði KLA gegn
NATO í Kosovo, þar sem KLA lít-
ur þegar á NATO sem hemámslið
og er farið að hegða sér jafnvel
enn verr en Serbar gerðu áður, og
það ekki aðeins gegn Serbum
heldur Albönum líka. 400 morð
hafa verið framin þar síðustu sex
vikur, meirihlutinn á Albönum.
Þannig fréttir seljast ekki. Illu
heilli er hætt við að almenningsá-
litið muni framvegis mótast í jafn-
vel enn ríkari mæli en nú af
froðusnakki og
fréttum sem faila
inn í fyrirfram-
gerða umgerð.
Gegn því geta ís-
lenskir fjölmiðl-
ar aðeins spom-
að með meiri
grundvallarupp-
lýsingum sem
gefa þeim sem
áhuga hafa tæki-
færi til að draga
sínar eigin álykt-
anir. En skugga-
hliðin á upplýsingaöldinni er
komin í ljós. Sundurlaust upplýs-
ingaflóð er ekki fréttir, heldur
flaumur af staðreyndum sem
segja ekkert, og oft því minna sem
staðreyndimar eru fleiri.
Gunnar Eyþórsson
„Almenningsálitið hefur þegar
verið mótað, fréttírnar verða að
vera í samræmi við kröfur mark-
aðarins. Til að skilja slík mál að
einhverju gagni þarf að þekkja
bæði forsögu og forsendur at-
burða, m.ö.o. mikinn lestur og
langa reynslu
Séríslensk
í Ingólfsstræti 1, þar sem Fiski-
stofa er einnig til húsa, er sérís-
lensk „þrælasala" á vegum hins
opinbera, en í einkaþágu LÍÚ.
Þama er leyfum úthlutað og þá
geta menn farið til veiða með því
að leigja sér aðgang að sinni eigin
fiskveiðilögsögu, hjá einhverjum
útvöldum gjafakvótaeiganda. Og
menn verða eins og þrælar í bý-
flugnabúi við að
greiða niður
skuldir fyrirfram
verðlausrar stór-
útgerðar, sem
senn syngur sinn
svanasöng.
Sumarið '96
Það sumar var
svonefndur Þró-
unarsjóður sjáv-
arútvegsins settur
til höfuðs hinum
höfuðlausa her
smáútgerðarmanna. Fengið var til
verksins glaðbeitt fólk sem sveifst
einskis við að blekkja menn til
óhæfuverka. Að eyðileggja at-
vinnuskapandi verkfæri varðar
við lög í öllum siðmenntuðum
þjóðfélögum þótt lög virki ekki
lengur hér í okkar siðblinda sam-
félagi.
Þama voru einyrkjarnir fyrst
settir út i horn og að þeim þrengt
með því að banna þeim að fara á
sjó nema fáa daga á ári, á sama
tíma og togveiðar eru frjálsar all-
an sólarhringinn allan ársins
hring.
Þegar þarna var komið var
mönnum boðið upp á tvo kosti:
„Verði það sem nefnt er Lands-
samband smábátaeigenda ekki
leyst upp á haustdögum þá undir-
strika smáútgerðarmenn á ís-
landi sinn vesaldóm endanlega.
Þeir hafa sl. 12 ár sýnt fádæma
þolinmæði, algjörlega vonlausri
forystu..."
þrælasala
veslast upp eða láta af
hendi atvinnuleyfi sitt
(frelsið) fyrir smáaura,
miðað við núgildandi
kvótabrask. Nú er
bátafjöldinn orðinn
meiri en fyrir úreld-
ingu, en það er vel séð,
því flestir eru orðnir
leiguliðar í einhverri
mynd.
Landssamband
smábátaeigenda
Verði það sem nefnt
er Landssamband smá-
bátaeigenda ekki leyst
upp á haustdögum þá
undirstrika smáútgerð-
armenn á íslandi sinn
vesaldóm endanlega.
Þeir hafa sl. 12 ár sýnt
fádæma þolinmæði al-
gjörlega vonlausri forystu sem hef-
ur það m.a. til saka unnið að hafa
upp á sitt eindæmi hunsað meiri-
hluta í atkvæðagreiðslu haustið
1995, sem var fylgjandi aflatoppi -
10 tonn á hvert stærðartonn báts,
og á móti framsali
og leigu aflaheim-
ilda.
í stað þess að vinna
svo sem þeim bar
samkvæmt siðfræði
lýðræðisins þá unnu
formennirnir i þágu
minnihlutans, sem
var armur auraapa
er kröfðust þess að
fá að sitja við borð
stóru auraapanna og
taka þátt í hruna-
dansi þeirra sem nú
eiga senn að syngja
sinn seinasta fals-
tón.
Hundurinn með
heinið er ekki góð
fyrirmynd, og því
munu menn brátt
sjá að sala og leiga
aflaheimilda er það hagtæki sem á
eftir að leiða íslenskt efnahagslíf
inn í mikinn vítahring sem aðeins
framsýnt og heiðarlegt fólk er fært
um að brjóta upp.
Garðar Björgvinsson
Kjallarinn
Garðar
Björgvinsson
útgerðarmaður og
bátasmiður
Með og
á móti
Er stjörnustríðsæðið
komið út í öfgar?
Fljótlega verður fjórða Stjörnustríðs-
myndin frumsýnd hér á landi. Mynd-
in, sem er sú fjórða í seríunni, fór
sigurför um Bandaríkin og geta að-
dáendur myndanna varla sofið þessa
dagana, enda búnir að horfa á hinar
þrjár oftar en sjálfa sig í spegli.
Myndirnar og vörur tengdar þeim
hafa aflað ógrynnis tekna út um allan
heim og skemmt mörgum. Margar
gagnrýnisraddir hafa aftur á móti
komið fram sem segja að stjörnu-
stríðsæðiö sé farið úr
böndunum.
Sömu lögmál
og í Wagner-
óperu
„Já, stjörnustriðsæðið er
ábyggilega komið út í öfgar. Það
þarf einfaldlega að benda fólki á
að Star Wars-myndirnar eru eins
og Wagnerópera. Sagan lýtur
sömu lögmál-
um að því leyti
að einhver
skýjaglópur
bjargar heim-
inum eftir að
spilltur faðir
hans setti allt á
annan endann.
Ef einhverjum
er bent á hve
Wagner er leið-
inlegur þá sjá þeir að Star Wars
er ekki spennandi. Lengdin á
þessum fyrirbrigðum er einnig
svipuð. Lengsta Wagner-verkið
er eflaust um 17 klukkutíraar og
er Star Wars að feta sig í þá átt-
ina. Kvikmyndalistin er án alls
efa á villigötum ef hún snýst ein-
ungis um að selja veikgeðja sál-
um drasl. Það er orðið þannig að
fólk getur ekki opnað morgun-
kornspakka án þess að upp
spretti einhver figúra úr banda-
rískri bíómynd eins og Star
Wars.“
Tímalaust
ævintýri
„Nei, stjörnustríðsæðið er alls
ekki komið út i öfgar. Þetta er
tímalaust ævintýri sem höfðar til
allra, alltaf. Stór hluti mannkyns
ólst upp við leikfóngin úr fyrstu
myndunum.
Sagan hefur í
raun allt sem
góð saga þarf
að hafa, galdra-
karlinn,
prinsessuna,
þjófinn og allt
þetta. í raun er
saga Star Wars
rétt að byrja.
Ég er búinn að
sjá myndina og
stenst hún fyllilega væntingar og
lofar góðu um framhaldið. Nýja
myndin er svolítið sér á báti mið-
að viö hinar myndimar og ég
myndi kannski ekki bera þær
saman þvi maður upplifði hinar
allt öðravísi. Ég tel aö allt þetta
æði í kringum Star Wars eigi
fyllilega rétt á sér. Þetta byrjaði
sem góð hugmynd hjá Lucas og
hefur hann haldið rétt á spilun-
um með þetta. Auðvitað nýtir
maðurinn sér það hversu mikil
snilld öll umgjörðin um Star
Wars er.“ -hdm/hvs
Stefán Sigurjóns-
son, ritstjóri Star
Wars blaös Undir-
tóna.
Kjallarahöfundar
Athygli kjallarahöfunda er
vakin á því að ekki er tekið við
greinum í blaðið nema þær ber-
ist á stafrænu formi, þ.e. á tölvu-
diski eða á Netinu. DV áskilur
sér rétt til að birta aðsent efni á
stafrænu formi og í gagnabönk-
um.
Netfang ritstjórnar er:
dvritst@ff.is