Dagblaðið Vísir - DV - 09.09.1999, Blaðsíða 13

FIMMTUDAGUR 9. SEPTEMBER 1999
13
Fiskurinn er enn
kjölfesta okkar
Höfundur telur það ekki rétt hjá Jónasi Kristjánssyni að líkja Eyjabökk-
um við Gullfoss.
Kæri Jónas.
í leiðara þínum í DV
laugardaginn 4. septem-
ber sl. ferðu háðulegum
orðum um okkur ráða-
menn í „þriðja heimi ís-
lands“ eins og þú kallar
þá landshluta sem liggja
utan höfuðborgarsvæð-
isins. Ég geri ráð fyrir
því að þennan leiðara
hafir þú skrifað í geð-
vonskukasti, því ekki
trúi ég að þú, ritstjóri
sjálfs DV, sért vitgrann-
ur. Það er ekki tUgang-
ur þessa bréfs að leggja
mat á gáfur þínar eða
skort þar á, heldur að
draga fram í dagsljósið
ýmsar staðreyndir sem
málatilbúningi þínum
tengjast.
Engin uppgjöf
Það er þvættingur að við „ráða-
menn“ islenskra fjarðabyggða höf-
um gefist upp á hefðbundinni lífs-
baráttu. Reyndar þvælist þetta hug-
tak „hefðbundin lifsbarátta" nokk-
uð fyrir mér þótt ég þykist vita að
þar eigir þú við fiskveiðar og
vinnslu. En hvað með það; fiskur og
sú vinna sem honum tengist til sjós
og lands er ennþá kjölfestan i sam-
félögum okkar fjaröamanna og það
átt þú að vita, góði minn. Það hefur
greinilega farið fram hjá þér (fórstu
ekki á sjávarútvegssýninguna?) að
sökum mikilla tækniframfara í fisk-
vinnslu auk tilkomu frystitogara,
þarf færra fólk til fiskvinnslu í
landi en þegar þú varst að alast upp
fyrr á öldinni. Þar við bætist að erf-
iðlega hefur gengið að fá íslendinga
til að vinna í fiski og
því hljóta ráðamenn
þriðja heims íslands
að leita nýrra leiða í
atvinnusköpun.
íslensk Miðlun ehf.
er fyrirtæki sem ný-
verið opnaði starfs-
stöð hér á Stöðvar-
firði (íslensk Miðlun
Stöðvarfirði ehf.) við
gífurlegan fögnuð
okkar heimamanna
(og utanrikisráð-
herra). Þetta fyrir-
tæki á reyndar í
samkeppni við ann-
að álíka fyrirtæki
sem heitir Markhús-
ið og er í eigu DV og
Landssímans og
kannski einhverra
fleiri. Samt vil ég ekki trúa því að
þú, ritstjóri frjáls, óháðs dagblaðs
sért í fýlu þótt íslensk Miðlun láti
meira að sér kveða en Markhúsið.
Það ágæta fólk sem hjá íslenskri
Miðlun starfar gerir fleira en að
svara í síma fyrir „stórfyrirtæki
ríka fólksins í Reykjavík". Með
þessum frasa þínum ertu að mínu
mati að gera okkur upp minnimátt-
arkennd gagnvart
þessu ágæta fólki,
sem hefur náð
þeim árahgri að
verða ríkt.
En, starfsfólk ís-
lenskrar Miðlunar
selur lika ýmsan
varning í símasölu
og væntanlega
kaupir þá ríka
fólkið í Reykjavík
mest; það gerir
skoðanakannanir
og það er i gagnavinnslu ýmiss kon-
ar. Starfsfólkið er ánægt í vinnunni
því þar er lögð áhersla á góðan
starfsanda, ef þú veist hvað það er.
Tilkoma þessa fyrirtækis hefur auk-
ið fjölbreytni í atvinnulífi staðarins
en er það ekki einmitt það sem þarf?
Gullfoss og Eyjabakkar
Við vanmetum ekki gróðavæn-
lega framtíð „grænnar ferðaþjón-
ustu“, þú ofmetur hana gifurlega.
Eigi ferðaþjónusta að vera græn,
þarf að sigla túristimum hingað
með skútum eða fljúga þeim í loft-
belgjum og er hvorugur kosturinn
góður. Þeir sem hingað kæmust (en
affoll á leiðinni væru nokkuð há)
þyrftu síðan að ferðast á reiðhjól-
um, þeysa á hestum eða ganga um
landið. Flugvélar og bílar eru slík-
ir mengunarvaldar að varla geta
þeir samrýmst hugmyndum um
græna ferðaþjónustu.
Ef gera skal út á ferðamenn þarf
fólk og fyrirtæki til að þjóna þeim.
Til þess að geta þrifist, þurfa sjopp-
urnar, hótelin, barimir og fleiri
staðir að vera starfræktir allan árs-
ins hring og þá liggur í augum uppi
að til staðar þarf að vera fólk með
fulla vinnu til að geta keypt af
þeim þjónustu þegar engir túristar
eru á ferðinni. Þess vegna þarf að
fjölga fólki á landsbyggðinni og þá
ekki bara með auknum bameign-
um, heldur með því að búa til störf
sem laða fólk á svæðið. Að mínu
mati skiptir ekki höfuðmáli hvem-
ig það er gert, bara að það gerist.
Álver við Reyðarfjörð, kísilflögufa-
brikka á Fáskrúðsfirði, tölvu-
vinnsla á Stöðvarfirði eða hvað
annað sem mönnum dettur í hug til
að auka atvinnufjölbreytni og gefa
sem flestum færi á að finna eitt-
hvað við sitt hæfi. Með öðrum orð-
um: Gera vinnumarkaðinn sem lík-
astan markaðinum í Reykjavík.
Svo líkirðu Eyjabökkum við
Gullfoss. Það er álíka og að líkja
hesti við asna, en þá hlýturðu að
þekkja í sundur. Mín vegna mega
Eyjabakkar fara á kaf, en Gullfoss
getum við verið sammál um að láta
í friði. Ég skal samt játa það, að
mér líst betur á virkjun Hafra-
hvammsgljúfra en Eyjabakka ein-
faldlega vegna þess hversu stór-
kostlegt mannvirki sú stífla yrði.
Það myndi draga til sín ferðamenn
í meira mæli en einhverjir
mýraflákar upp undir Vatnjökli.
Það hefur Hoover-stíflan í Ameríku
sannað. Aukinheldur yrði til stórt
vatn sem prýða myndi sandblásna
auðnina og vera uppspretta gróð-
urs og dýralífs. Stöðuvötn geta ekki
annað en prýtt hálendi íslands, sbr.
Blöndulón sem er tvímælalaust fal-
legasti staðurinn við Kjalveg að
Hveravöllum sjálfum undanskild-
um.
Samkvæmt þinni röksemda-
færslu erum við hér á fjörðum
dæmd til þess að gera ekkert annað
en að vinna fisk og þú lítur á það
sem uppgjöf af okkar hálfu að við
skulum leita nýrra leiða til að
halda landinu í byggð. Þú líkir okk-
ur við þriðja heims ríki af því við
eram að fara inn á sömu braut og
Reykvíkingar í atvinnumálum og
telur okkur andlega fátæka fyrir
vikið. Kannski ertu ekki svo
greindur eftir allt saman.
Björgvin Valur Guðmundsson
Kjallarinn
Björgvin Valur
Guðmundsson
oddviti Stöðvarhrepps
„Svo líkirðu Eyjabökkum við Gull-
foss. Það er álíka og að Hkja
hesti við asna, en þá hlýturðu að
þekkja í sundur. Mín vegna mega
Eyjabakkar fara á kaf en Gullfoss
getum við verið sammála um að
láta í friði.“
Úrgangur sem inniheldur kvikasilfur
Spilliefnanefnd tekst nú á við það
verkefni að freista þess að tryggja
að kvikasilfur berist sem allra
minnst út í íslenska náttúru með
úrgangi. Nýlega hefur nefndin látið
vinna skýrslu þar sem skoðaðir eru
þeir vöruflokkar sem innihalda
kvikasilfur í innflutningi. Vinnu-
hópur á vegum Norrænu ráðherra-
nefndarinnar hefur unnið að úttekt
á magni kvikasilfurs sem
fellur til í ýmsum úrgangi
á Norðurlöndum. Af niður-
stöðum nefndarinnar má
draga þann lærdóm að lík-
legt sé að á íslandi falli ár-
lega til um 300 kg kvika-
silfurs í formi úrgangs. Ef
miðað er við að samsetn-
ing vöruflokka sem inni-
halda kvikasilfur sé svip-
uð hér á landi og annars
staðar á Norðurlöndunum
má gera ráð fyrir að sam-
setningin sé þessi: Amal-
gam frá tannlæknastofum
um 100 kg á ári eða 33%,
rafhlöður um 60 kg á ári eða 20%,
ýmis mæli- og stjómtæki um 100
kg á ári eða 33% hitamælar um 30
kg á ári eða 10 % en auk þessa ýms-
ir ljósgjafar, rofar og liðar og úr-
gangur frá rannsóknastofum. Fram
á þennan dag hefur lítið verið vitað
um hvernig þessum málum er hátt-
að hér á landi. Aukin áhersla á um-
hverfismál setur þetta mál hins
vegar hátt á lista ásamt öðrum
spilliefnum og mikilvægt er að ná
tökum á því. í gildi eru reglugerðir
um amalgammengað vatn og amal-
gammengaðan úrgang frá tann-
læknastofum þar sem þeim era
lagðar skyldur á herðar að nota við-
urkenndan hreinsibúnaö og um
takmörkun á notkun rafhlaða og
rafgeyma sem í era hættuleg efni,
þar með talið kvikasilfur.
Nauðsyn aðgerða
Talið er að um fjórðungur þess
kvikasilfurs sem til fellur
í formi úrgangs hérlendis
berist til forgunar í formi
kvikasilfurs. Stór hluti
fer þá saman við annan
úrgang eða berst með
öðrum hætti út í náttúr-
una. Amalgam er flutt úr
landi til endurvinnslu og
spilliefnanefnd hefur
komið upp kerfi til
söfnunar á rafhlöð-
um og greiðir fyrir
flutning, söfnun og
förgun. í löndum
Evrópusambands-
ins hygg ég að
menn vinni að því
að banna innflutn-
ing á rafhlöðum
sem innihalda
kvikasilfur. Þessar rafhlöður
era að mestu framleiddar í
Asíu. Sjálfsagt er hjá okkur
íslendingum að stiga þetta
skref samhhða Evrópubanda-
laginu og banna innflutning.
Nú er svo komið að hitamælar án
kvikasilfurs geta í flestmn tilvikum
leyst hina af hólmi sem innihalda
kvikasilfur og vaknar þá sú spum-
ing hvort ástæða sé til að leyfa inn-
flutning kvikasilfursmæla. í inn-
flutningi er ekki gerður greinamun-
ur á mælum eftir
innihaldi en heppi-
legt gæti verið að
aðgreina i tollskrá
þá sem innihalda
kvikasilfur til að
auðvelda eftirlit.
Ljósgjafar sem
innihalda kvika-
silfur era flúrperur
og halógenperar.
Flúrperur era t.d.
notaðar til al-
mennrar lýsingar í
húsum, götulýsing-
ar, ylræktar og á
sólbaðstofum en
halógenperur eru
notaðar til götulýs-
ingar og flóðlýsing-
ar. Viðfangsefni
spilliefnanefndar næstu mánuði er
að taka á kvikasilfurúrgangi í
ákveðnum þrepum. Þegar því
marki er náð hefur nefndin komið
böndum á þau efni sem lögin um
spilliefnagjald ná til. Þar með er þó
ekki fullur sigvur unninn. Mikilvægt
er að þróa löggjöfina, ná til fleiri
spilliefna og gera alla meðhöndlun
úrgangs skilvirkari og efla vitund
almennings í þessum stóra mála-
lokki.
Guðm. G. Þórarinsson
„ Viðfangsefni spilliefnanefndar
næstu mánuði er að taka á kvika-
silfurúrgangi í ákveðnum þrepum.
Þegar því marki er náð hefur
nefndin komið böndum á þau efni
sem lögin um spilliefnagjald ná
til. Þar með er þó ekki fullur sigur
unninn. Mikilvægt er að þróa lög-
gjöfína, ná til fíeiri spilliefna
Kjallarinn
Guðm. G.
Þórarinsson
verkfræðingur
Með og
á móti
Kennarar endurgreiði
ofgreidd laun
Hópur kennara í Reykjavík hefur á
undanförnum árum fengið ofgreidd
laun sem nemur tugum þúsunda.
Reykjavíkurborg krafði þá um end-
urgreiðslu á hluta ofgreiðslunnar en
samþykkti jafnframt að greiða þeim
kennurum til baka sem fengu van-
greidd laun. Seinna féll borgln frá
kröfunni um endurgreiðslu en vís-
aði til siðferðls kennara og hvatti
þannig til endurgreiðslu.
Eirikur Jónsson,
formaóur Kennara-
sambands íslands.
Skýrar
reglur
„Um endurgreiðslur launa
gilda ákveðnar reglur. Ef laun
eru ranglega
greidd og
upphæðin
það há að
báðir aðilar
eiga að geta
séð að hún er
röng þá ber
launþega að
endurgreiða
vinnuveit-
anda sínum.
Reglur eru
álíka skýrar
þegar um er að ræða tiltölulega
lága upphæð í hverjuin mánuði
á löngu tímabili eins og í til-
viki kennara. Hafi villan við-
gengist lengi og leitt til þess að
kennarar tóku við þeim laun-
uin sem þeir fengu útborguð í
góðri trú eru skýr ákvæði um
það að vinnuveitandinn hefur
ekki rétt til endurkröfu. Það
gildir í þessu tilviki og kennur-
um ber þvi ekki skylda til að
endurgreiða þennan mun.“
Skilaboð til
nemenda?
„í fyrsta lagi eiga kennarar
að vera færir um það starfs
síns vegna að
lesa eigin
launataxta.
Þeir eiga
jafnt og aðrir
launþegar að
fylgjast með
sínum laun-
um. Hafi þeir
fylgst með
sínum launa-
töxtum en
samt tekið
við of háum launum þá efast
maður um getu þeirra til að
kenna börnum gott siðferði.
Þeim hlýtur því að hafa ver-
ið ókunnugt um málið og þeir
ekki skilið kjarasamninga sína
sem hljóta því að vera mjög
flóknir þvi állir sem einn mis-
skildu þá. Þegar í ljós kom að
þeir höfðu fengíð ofgreidd laun
áttu þeir að sjálfsögðu að end-
urgreiða. Þeir áttu að bjóðast
til þess að fyrra bragði að end-
urgreiða hin ofteknu laun.
Annars eru þeir að sýna mik-
inn siðferðisbrest með þvi að
segja að þeir ætli að hirða
oftekið fé. Getur verið að þetta
séu skilaboðin til nemenda?“
-rt
Pétur Blondal
alþingismaöur.
Kjallara-
höfundar
Athygli kjallarahöfunda er
vakin á því að ekki er tekið við
greinum í blaðið nema þær ber-
ist á stafrænu formi, þ.e. á
tölvudiski eða á Netinu. DV
áskilur sér rétt til að birta að-
sent efni á stafrænu formi og í
gagnabönkum.
Netfang ritstjómar er:
dvritst@ff.is