Dagblaðið Vísir - DV - 09.09.1999, Blaðsíða 16

16
FIMMTUDAGUR 9. SEPTEMBER 1999
Árni Kjartansson og Hulda Filippusdóttir eru með stóran og litríkan garð í Árbænum:
Rólega I haustverk
„Við erum mjög mikið í garðrækt,
sérstaklega eftir að maður hætti að
vinna. Garðræktin sér um að halda
manni í formi og svo andar maður að
sér miklu af góðu lofti. Þó garðurinn
sé stór og mikið af íjölæringum í hon-
um tökum til við haustverkin í róleg-
heitum. Það er ekki hægt að gera allt í
einusegja þau Árni Kjartansson og
Hulda Filippusdóttir sem búa í Ár-
bænum.
Ámi og Hulda eiga stóran og falleg-
an garð þar sem tugir íjölærra plantna
í öllum litum og stærðum prýða um-
hverfið. Haustverkin hafa reyndar
breyst hjá þeim með árunum. Þegar
þau byijuðu í lóðinni var hún tiltölu-
lega heíðbundin með limgerðum, stór-
um grasflötum og einstaka beði. Nú
eru grasflatimar orðnar að litlum eyj-
um og beð fyrir fjölærar plöntur ráð-
andi. I einu homi garðsins em mat-
jurtabeð þar sem ræktað er grænmeti,
t.d. gulrætur, broccoli, kúrbítur og
jarðarber. Þau Ámi og Hulda tína í
matinn á hverjum degi.
En hvemig fara þau að með fjölær-
ingana?
„Við klippum stilkana rétt ofan við
jörðu þegar plöntumar hafa fölnað.
Þetta er svo mikið að við leggjum
stilkana ekki í beðin eða setjum í safn-
kassa heldur hendum þeim.
Þeir em ffekar lengi að brotna
niður og svo viljum við ekki
byrja á því að hreinsa upp á
vorin. Þá vill maður fara í önn-
ur verk,“ segir Ámi.
Reynslan sem Ámi og Hulda
hafa aflað sér gerir að verkum
að garðurinn er í blóma mikinn
hluta ársins. Það getur tekið
nokkur ár að átta sig á hrynj-
andinni í garðinum, hvenær
hvaða plöntur blómstra og hvar
er best að hafa þær, en uppsker-
an er ríkuleg. „Það tekur smá-
tima að átta sig á þessu og læra
en það er um að gera að vera
óhræddur við að flytja plöntur
til.“
Ámi segir að sumar fjölærar
plöntur þurfi að verja á vet-
uma. Hann setur þá niður
staura úr tré og plast utan um
og ofan á. „Sumar plöntumar
blómstra hreinlega ekki nema
þær fái skjól á vetuma. Nú, svo
set ég sumar plöntur inn yfir
veturinn, þær eru það við-
kvæmar." -hlh
Árni Kjartansson í garðinum
sem farinn er að fölna í
sumarlok. DV-mynd S
Tekið til við haustverkin í garðinum:
Betra að slá fyrir veturinn
- mosi þrífst þá mun síður í grasblettum
„Það em reyndar skiptar skoðanir
um hvort grasbletturinn eigi að vera
loðinn eða snöggsleginn þegar vetur-
inn skellur á. En að jafnaði er betra að
slá blettinn snöggt fyrir veturinn
þannig að grasið sé um 4-5 sentímeta
langt. Ástæðan er einfaldlega sú að þá
þrífst mosi mun síður í blettinum,"
segir Kristinn H. Þorsteinsson, garð-
plöntuffæðingur og formaður Garð-
yrkjufélags íslands, við DV.
Haustverkin bíða nú garðeigenda
og að ýmsu er að hyggja. Umfang
haustverka fer reynar mikið eftir því
hvemig garðurinn er, úrvali plantna
og fleiru, en yfirleitt em ákveðin
grunnverk sem velflestir þurfa að
sinna þegar
skammdegið held-
ur innreið sína.
Hér verður fjallaö
stuttlega um sum
þeirra.
Spurningin
hvort slá eigi
blettinn fyrir vet-
urinn er ein
margra sem
brenna á vörum
garðeigenda.
„Mosi þrifst
best þar sem sólar
gætir minna og
þar sem rakt er.
Hátt gras myndar því kjöraðstæður
fyrir mosann. Og þó grasið hætti að
vaxa og fólni getur mosinn haldið
áfram að
vaxa. Hann vex alveg þó hitinn fari
niður í 2 gráður. Hvort grasbletturinn
er sleginn áður en vetur skellur á
skiptir hins vegar engu máli fyrir
grasið sjálft. Því er best að „bursta-
klippa" grasblettinn fyri veturinn,"
segir Þorsteinn.
Hann bætir því við að ef grasið sé
hávaxið fari ffost seinna í jörð en að
sama skapi þiðni hún seinna á vorin.
Klippa - ekki klippa
Tijágróður á yfirleitt að klippa síð-
sumars. Hins vegar má klippa trjáteg-
umdir á haustin utan þær sem em
viðkvæmar fyrir sveppasýkingum,
eins og t.d. reynitré. Á haustin era
sveppagró enn að svífa um og því
óráðlegt að opna sár á þeim öjám á
haustin.
„Það er ágæt regla ef fólk er í vafa
að bíða ffam yfir áramót með að
klippa. Best er að láta trén njóta
vafans og klippa ekki.“
Gróðursetning
Ekkert mælir gegn því að gróður-
sett sé á haustin og er það mikið gert
í seinni tíð. Bæði getur það reynst
hentugra ef mikið er að gera í vorverk-
unum og eins er meiri raki í jörðu á
haustin. Það getur skipt sköpum á
þurrari svæðum
eins og austan- og
norðanlands. Ef
fólk er í vafa
benda garðyrkju-
ffæðingar þó á að
betra sé að
„geyrna" plönt-
umar í gróðrar-
stöð yfir vetur-
inn, þ.e. bíða
fram á vor með
að kaupa og gróð-
ursetja. Plantan
fellur þá ekki í
vistinni heima.
Lauf í beð
Þegar lauf tijánna folna og falla
blasa laufbreiður við garðeigendum.
Ráðlegt er að raka laufunum saman
með þar til gerðum hrífum. En í stað
þess að henda laufúnum er upplagt að
dreifa þeim yfir beð fjölærra plantna
eða grafa þau í beðin, t.d. undir hjám.
Hluti laufanna sem dreift er í fjölær
beð grotnar og samlagast moldinni en
þau mynda einnig veijandi þekju yfir
veturinn. Á vorin er hins vegar mikil-
vægt að raka laufunum burt svo sólin
nái að hita jarðveginn.
„Laufblöðin sem grafm em grotna á
tiltölulega stuttum tíma og skapa góða
næringu fyrir plöntumar. Þá verða
þau að fyrsta flokks moldarefni sem
geymir þá næringu vel sem berst að
síðar,“ segir Kristinn.
Viðkvæmar plöntur varðar
Margir hafa keypt nýjar plöntur í
garöinn sinn í sumar, ekki síst þeir
sem em í nýffamkvæmdum. Því kem-
ur eðlilega upp sú spuming hvort
veija þurfi plöntumar fyrir vetrar-
hörkum og langvarandi þurrki og
vindasömu veðri.
„Það er ráðlegt að vemda allan nýj-
an sígrænan gróður eins og t.d. greni,
furu og eini. Rótarkerfi þessara
plantna er ekki nægilega þroskað til
að standast áfóll. Ófullkomið rótar-
kerfið nær ekki að dæla vökva í laufið
og plöntumar þoma. Því er gott að
gera skýli fyrir þessar plöntur, t.d. úr
striga eða hylja þær með grenigrein-
um. Sígrænar greniplöntur vilja skjól
og em duglegar aö vaxa þar sem snjór
nær að hylja þær á vetrum.“
Klippa fjölært
Eftir að fjölærar plöntur hafa fólnað
er gott aö klippa þær rétt ofan við jörð
og leggja af-
klippið í beðið.
Það þarf síðan
að fjarlægja
það á vorin.
Annars er af-
klippið sett í
safnkassa eða
því hent.
Kali bægt
frá
í þeirri
vætutíð sem
heijað hefúr á
garðeigendur sunnan- og víða vestan-
lands hefúr mikill raki safhast í görð-
um. Ef ffamræsla i görðunum er léleg
kemst vætan ekki í burtu og i frostum
myndast klaki, t.d. í grasbletti, Þá geta
oft orðið kalskemmdir. Þær má rekja
til þess þegar grasið fer að lifna við á
vorin en klakinn er enn á sínum stað.
Plantan andar en getur ekki losað sig
við þessa öndun. Við þær aðstæður
myndast eins konar mjólkursýra og
grasið kelur. Þess vegna er mikilvægt
að jörð sé þurr þegar frysta tekur. Til
að svo megi verða þarf að huga að
drenlögnum. Mikilvægt er að huga að
drenlögnum þegar garðar em hannað-
ir.
Stórfé í leirpottum
Margir era með plöntur í
leirpottum enda augnayndi
að slíku. Þessir pottar era
oft rándýrir og því dapurt ef
þeir eyðileggjast í frostum.
Leirpottar þola nefnilega
ekki alltaf frost. Þega rök
moldin frýs þenst hún út og
brýtur pottana. Að auki
drekka þeir I sig raka og
molna. Þannig geta þúsund-
kallamir verið fljótir að
fara.
Þess vegna er ráð að tæma
pottana og kom þeim í inn í
hús eða hvolfa þeim og
koma þeim í skjól fýrir
vætu. -hlh
Garðyrkjufélag ís-
lands:
Nám-
skeið
fyrir ný-
liða
Á veturna getur verið gott að
bæta við þekkingu sína á garð-
verkum með því að sækja fyrir-
lestra Og námskeið. Garðyrkjufé-
lag íslands er reglulega með fyrir-
lestra og námskeið fyrir félags-
menn og í vetur verða sérstök
námskeið fyrir nýliða í garðrækt-
inni. Þá býður Garðyrkjuskólinn
í Hveragerði reglulega upp á fyr-
irlestra. Námskeið og fyrirlestrar
em auglýstir með góðum fyrir-
vara. Upplýsingar má annars fá
hjá Garðyrkjufélaginu.
Árgjaldið i Garöyrkjufélagi ís-
lands er 2000 krónur. Félagsmenn
fá fréttabréf reglulega og greiða
aðeins 200 krónur fyrir hvem fyr-
irlestur. Auk þess fá félagsmenn
afslætti í mörgum verslunum og
gróðrarstöðvum. -hlh