Dagblaðið Vísir - DV - 23.09.1999, Blaðsíða 14

14
FIMMTUDAGUR 23. SEPTEMBER 1999
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EVJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ÓLI BJÖRN KÁRASON
Aðstoðarritstjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaöaafgreiösla, áskrift: ÞVERHOLTI11,105 RVÍK,
SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Vísir, netútgáfa Frjálsrar flðlmiðlunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1950 kr. m. vsk. Lausasöluverð 180 kr. m. vsk., Helgarblaö 250 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaösins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
DV greiðir ekki viðmælendum fyrir viðtöl viö þá eða fyrir myndbirtingar af þeim.
r
Ognvaldur beygir sig
Forsætisráðherra varð að beygja sig. Fjárfestingar-
banki atvinnulífsins verður seldur í opnu útboði, þar
sem hver aðili eða hópur skyldra aðila má ekki kaupa
meira en 6%. Þetta þýðir, að fleiri aðilar en kolkrabbinn
enm geta tekið þátt í að bjóða í hlutabréfin.
Forsætisráðherra hafði sagt, að skammta bæri aðgang
að kaupunum með forvali og að selja bæri 51% bankans
til samstæðs hóps. Þetta var ávísun á, að kolkrabbinn
einn, undir forustu Eimskipafélagsins, hefði burði til að
bjóða í bréfm. Þetta var gamla einkavinavæðingin.
Skoðun forsætisráðherra var sett ffam sem viðbrögð
við sölu Kaupþings og sparisjóðanna á fjórðungi bankans
til fyrirtækja utan kolkrabbans. Forsætisráðherra var að
segja fjármálafólki, að hann gæti með handafli stýrt
einkavæðingunni í farveg einkavinavæðingar.
Það eina, sem situr eftir af innrás forsætisráðherra í
bankageirann, er ákvörðun um að selja afganginn af
Fjárfestingarbanka atvinnulífsins í einu lagi. Áður hafði
verið gert ráð fyrir, að það yrði gert í áföngum til að
fjölga bjóðendum og hækka tilboð þeirra.
Athyglisvert er, að togstreitan um aðferðafræði einka-
væðingarinnar snýst ekki um, hvemig megi fá sem
mesta peninga í ríkiskassann, heldur hvemig megi haga
handafli á þann hátt, að sumir hafi betri aðstöðu en aðr-
ir til að bjóða í hlutina. Þannig er ísland enn.
Forsætisráðherra hefur í vaxandi mæli leikið hlutverk
ógnvalds. Hann vill hafa neitunarvald um skipun mikil-
vægustu starfa atvinnulífsins og geta skipað fyrirtækjum
landsins til sætis við veizluborð leifanna af skömmtunar-
kerfi fyrri áratuga. Annars reiðist hann.
Margir skjálfa af tilhugsun um reiði forsætisráðherra.
Þeim fer þó Qölgandi, sem kæra sig kollótta um, hvort
þeir séu í náðinni eða ekki. Atvinnulífið er orðið svo fjöl-
breytt, að einn kolkrabbi og einn forsætisráðherra geta
ekki lengur ráðið ferðinni í stóm og smáu.
Samkvæmt skoðanakönnunum er ahnenningur
ánægður með núverandi forsætisráðherra, sem samein-
ar hlutverk landsföður og ógnvalds. Þess vegna er ekkert
því tH fyrirstöðu, að Davíð Oddsson geti skipað þetta
virðingarsæti eins lengi og hann kærir sig um.
Þjóðfélagið hefur hins vegar breytzt svo mikið, að aHt
vald er ekki lengur á einum stað. Landsfeður geta ekki
lengur skammtað aðgang að öUum kjötkötlum, sem máli
skipta. Þeir geta ekki stýrt umræðunni í þjóðfélaginu.
Þeir geta bara ráðið vini sína í opinber embætti.
HlutfaUslegt vægi ríkisvaldsins hefur minnkað. Menn
geta leyft sér að sitja ekki og standa eins og forsætisráð-
herra skipar fýrir. Auðvitað reiðist hann, þegar valdið
sáldrast niður miHi fingra hans og hótanir um handafl
ganga ekki lengur upp. En lífið heldur áfram.
Valddreifingin í þjóðfélaginu minnkar ekki einokun
og fáokun á hverju sviði fyrir sig. En hún dregur þræð-
ina úr höndum hinna fáu útvöldu og dreifir þeim á fleiri
hendur. Lýðræði skánar og þjóðarhagur eflist við flölgun
á miðstöðvum valda og ákvarðana í þjóðfélaginu.
Opið útboð og reglur um hámarkskaup skyldra aðHa í
sölu Fjárfestingarbanka atvinnulífsins er dæmi um, að
stjómmálin eru að missa tökin á fjármálunum og að
hugsanlegt er orðið, að einkavinavæðingin breytist
smám saman í einkavæðingu að útlendum hætti.
Menn hafa heyrt hótanir landsföðurins um beitingu
handafls og dregið sínar ályktanir. Þegar brestir hlaupa
í ógnvaldið, hljótast af því keðjuverkanir.
Jónás Kristjánsson
„Á lánum í evrum er ekki vísitala. Þau hækka því ekki þótt verðbólga sé einhver, en auk þess er evran mjög stöð-
ugur gjaldmiðill."
Tökum upp evru
leið og verðbólgan fer
upp um 5 til 6%. Nú er
það þannig að venjulegt
heimili hefur minna fé
til að borga af lánum
þegar bensín, matvara
og húsnæði hækkar og
verður dýrara. Samt
hækka lánin.
Á lánum í evrum er
ekki vísitala. Þau hækka
því ekki þótt verðbólga
sé einhver, en auk þess
er evran mjög stöðugur
gjaldmiðill. Við værum
því á mjög öruggum sjó
íjárhagslega ef við hefð-
um evruna, og heimili
hér myndu ekki fá á sig
500 þúsund króna
skuldahækkun allt í
„Með okkar veiku krónu verðum
við oft að greiða mikið fé vegna
skipta á henni í annan gjaldmið-
il. Viðskipti eru gerð erlendis en
þeim er oft fyrst skipt í dollara,
og síðan í íslenskar krónur.
Alltaf kroppar milliliðurinn þókn-
un eða gengismun. “
Kjallarinn
Lúðvík
Gizurarson
hæstaréttarlögmaður
Seinustu verð-
hækkanir og verð-
bólga upp á 5 eða
6%, jafnvel meira,
eru alvarlegir hlut-
ir. í nágrannalönd-
um okkar er lítil
sem engin verð-
bólga. Þangað selj-
um við okkar vör-
ur og verðum því
að gæta okkar. Ef
verðlag hækkar
hér mikið, rnnfram
það sem gerist í
þessum löndum, þá
fellur gengi okkar
vesælu krónu. Svo
einfalt er það.
Falskt gengi
Halda má uppi
folsku gengi með
erlendum lántök-
um um stundar-
sakir eins og bank-
amir og íjármála-
fyrirtæki gera
raunar í dag. Þá
taka menn erlend
lán á 6 til 7% vöxt-
um, t.d. í evrum,
en vextir á því
svæði eru lágir.
Svo er þetta fé end-
urlánað til skuldugu heimilanna
hér á landi með allt að 16 og 17%
vöxtum. Mismunurinn er 10% og
gefur auðtekinn hagnað í bili.
Út úr slíkri féflettingu þurfa
heimilin að sleppa. Ein leiðin gæti
verið að leggja niður okkar veik-
burða og vesælu krónu og taka
upp evruna. Þá fengi fólk lán í evr-
um og á evruvöxtum. Þá væru
heimilin laus við að borga ein-
hverjum millilið allt upp í 10%
vaxtamun fyrir að flytja pening-
ana og lánið til íslands.
Fimm hundruð þúsund
Sagt var frá því í fréttum þessa
dagana, að skuldir venjulegs heim-
ilis hefðu lækkað um 500 þúsund
krónur á einu bretti vegna vísitölu-
tengingar lána. Lánin hækka um
einu og án frambærilegs tilefnis.
Hækkun á heimsmarkaði á bensíni
og hækkun matvöru hér vegna
aukinnar fákeppni í bili er siðlaus
grundvöllur til hækkunar heimilis-
skulda - sem sé: „löglegt en sið-
laust".
Bankakostnaður
Með okkar veiku krónu verðum
við oft að greiða mikið fé vegna
skipta á henni í annan gjaldmiðil.
Viðskipti eru gerð erlendis en
þeim er oft fyrst skipt í dollara og
síðan í íslenskar krónur. Alltaf
kroppar milliliðurinn þóknun eða
gengismun. Ef gjaldmiðill okkar
væri evra slyppum við framhjá
öllum þessum miililiöum og við-
skiptin yrðu sem um viðskipti inn-
anlands væri að ræöa. Það sparar
okkur því óhemjumikinn og
óþarfa kostnað, tækjum við upp
evru, sem okkar eina gjaldmiðil.
_ Sparnaður
Frægir eru íslendingar víða er-
lendis, þar sem þeir haga sér sem
nýríkir og fleygja fé í allar áttir og
kalla ferðir sína „innkaupaferðir".
Okkar ágætu landsfeður segja okk-
ur að spara. Þenslan sé of mikil
(eins og dæmi eru um einmitt þessa
dagana). Spamaður sé upphaf auðs.
Þetta er rétt og viturlega mælt.
En svo tala sömu landsfeður
mikið um „góðæri". Þetta misskil-
ur venjulegt fólk þannig, að „góð-
æri“ merki, að hægt sé að kaupa
allt með greiðslukorti, eða þá á
bílaláni með allt upp í 17% vöxt-
um. „Góöærið" muni sjá til þess
að lánið þurfi aldrei að borga.
Þetta eru blekkingar, enda eru
skuldir heimila okkar að nálgast
heimsmet. Vandræðin eru byrjuð
að koma í ljós eins og verðbólga
upp á 5 til 6% nú sýnir ljóslega.
Svo hækkar Seðlabankinn hér, í
ráðleysi þessa dagana, enn vexti
en þeir voru of háir fyrir. Það
verður enn meiri þrýstingur á að
taka auðfenginn og skjótan gróða
með því að endurlána fé sem tekið
er erlendis meö allt að 7% vöxtum
og síðan sett í eyðslu hér, t.d. á
greiðslukortum með 16 og 17%
vöxtum. Þessari þróun verður að
snúa við. Raunar verður það ekki
gert meðan við höfum hina aumu
krónu sem of stór hópur vill
fleygja frá sér.
Annað væri uppi á teningnum
tækjum við upp evruna, þá sæju
íslendingar að þeir hefðu raun-
verulegan alvöru gjaldmiðil í
höndunum. Við yrðum líklega
hæFilega niskir og myndum leggja
fyrir og spara okkar evrur og
hætta að fleygja frá -okkur krón-
unni sem hefði verið lögð til hlið-
ar og evran komin í staðinn. - Nýr
sparnaður myndi hefjast í evrum,
sem efnahagskerfi okkar stórlega
vantar, ef það á að þróast áfram á
farsælan hátt.
Lúðvík Gizurarson
Skoðanir annarra
Lántakendur leita erlendis
„Vextir eru orðnir mun hærri hér á landi en í ná-
grannalöndunum og því má segja, að líkur aukist á
því, að stórir lántakendur leiti fyrir sér hjá erlendum
bönkum. Hlns vegar er brýn nauðsyn að grípa til að-
gerða til að draga úr verðbólgunni og útlánaaukning
bankakerfisins hefur verið mjög mikil það sem af er
árinu...Á rúmu ári hefur Seðlabankinn hækkað vexti
flórum sinnum, síðast um 0,5% í júnímánuði sl. Þær
aðgerðir báru ekki nægilegan árangur, hvað sem ger-
ist nú. En það er allra hagur, ekki sízt launþega, að
verðbólguófreskjunni sé haldið í böndum eins og úlf-
inum forðum."
Ur forystugreinum Mbl. 22. sept.
Vaxtahækkun gegn gengi krónunnar
„Vaxtahækkun Seðlabankans hefur verið beint að
gengi krónunnar. Háir vextir hafa dregið fé til lands-
ins og hækkað gengi krónunnar. Hækkun hennar er
ætlað að hafa bein áhrif á verðlag vegna áhrifa á verð
innfluttra vara en einnig og til lengri tíma með því að
rýra afkomu útflutnings- og samkeppnisgreina og getu
þeirra til að keppa um aðfóng og vinnuafl...Skamm-
tímavextir eru orðnir lýsandi fyrir þau vandamál sem
við er að etja og senda í sjáifu sér varúðarmerki um
það sem gerst getur. Þetta útilokar þó síður en svo það
að vextir hækki meira. Það er í reynd sjálfgefið ef
verðbólgan eykst.“
Ingvi Harðarson í Viðskiptablaðinu 22. sept.
Mótvægi viö höfuðborgarsvæðið
„Um þessar mundir eru Akureyringar um 15.000.
Stóriðja sem hefði 500 starfsmenn á launaskrá er ekki
eins risavaxin og mönnum virðist í fyrstu, en áhrifin á
atvinnulífið verða mikil. Starfsmannafjöldi slíkrar
verksmiðju yrði þó ekki nema 3,3% af öllum íbúum Ak-
ureyrar...Ný stóriðja við Eyjafjörð myndi á sama hátt
draga með sér annan iðnað og aðrar atvinnugreinar,
sem til dæmis byggðist á þekkingariðnaði, meö Háskól-
ann á Akureyri í broddi fylkingar...Eina landssvæðið
sem hefur möguleika á að mynda byggðakjarna, sem
væri mótvægi við höfuðborgarsvæðið og draga myndi
úr fólksflótta þangað, er Eyjafiarðarsvæðið."
Svanbjörn Sigurösson í pistli sínum í Degi 22. sept.