Dagblaðið Vísir - DV - 12.11.1999, Blaðsíða 15

FÖSTUDAGUR 12. NÓVEMBER 1999
15
Áfram, Stefán Jón!
Þættir Stefáns Jóns
Hafsteins um lands-
byggðarvandann sæta
tíðindum. Loksins, loks-
ins er komin sjónvarps-
umflöllun sem freistar
þess að þreyta fangbrögð
við þann veruleika sem
á okkur brennur. Því al-
varlegustu meinin á ís-
landi i dag eru ekki
meinin sjálf, heldur van-
búnaður okkar til að
kryfja þau og ræða af
skynsemi. Þar munar að
sjálfsögðu mest um íjar-
veru Ríkissjónvarpsins
sem virðist vera slysa-
lega fyrirmunað að krist-
alla lifið utan Kringlunn-
ar og Stoke City.
Umfjöllun án radda
Vandi landsbyggðarinnar til
dæmis að taka hefur hingað til að-
allega verið af-
greiddur með þvi
að kalla til stjórn-
málamenn og/eða
embættismenn,
fyrir utan hin ann-
áluðu viðtöl við
bæjarstjórann á
stéttinni framan
við félagsheimilið.
Ég minnist þess
ekki að áður hafi
persónur og leik-
endur vandans
verið kölluð fram
með jafn eftir-
minnilegum hætti
og í þessum þátt-
um Stefáns Jóns,
og það sem
kannski er enn
sjaldgæfara á ís-
landi: að sjá þá sem vandinn snert-
ir opna munninn og ræða jafnvel
saman. Áhrifln eru næstum því
Kjallarinn
Pétur
Gunnarsson
rithöfundur
Því hefur verið haldið fram að flóttinn frá landsbyggðinni sé sjónvarpsreikningur síðustu áratuga: yfirgnæfandi hluti sjón-
varpsefnis á sér stað í borg - sápurnar, framhaldsþættirnir - allt sem skemmtilega og flotta liðið aðhefst fer fram í stórborg-
arumhverfi, segir m.a. í grein Péturs í dag.
Á vit hins
óþekkta
í dag aftur á móti
hefur ferðalagið út á
land tekið á sig svip
farar á vit hins
óþekkta, íbúar lands-
byggðarinnar eru á
góðri leið með að
breytast i tröll og for-
ynjur. Afrek Stefáns
Jóns felst í því að
færa þessu fólki
mennskuna á nýjan
leik, en líka að sýna
hvemig vandinn sem
það hefur tekið á sín-
ar mjóu herðar er
vandi samfélagsins
alls og verður að
ræðast og leysast á
sameiginlegum veg-
um okkar allra.
Pétur Gxmnarsson
eins og að sjá tröll og forynjur
taka til máls, verða mennsk, svo
vön erum við að þetta fólk sé úr
fókus og um það fjallað án þess að
rödd þess nái að heyrast.
Misgengi á milli hugar og
líkama
Mér dettur jafnvel í hug að það
sé stærstur hluti vandans: að ná
aldrei máli. Því hefur jafnvel verið
haldið fram (ensk könnun) að flótt-
inn frá lands-
byggðinni sé sjón-
varpsreikningur
síðustu áratuga:
yfirgnæfandi hluti
sjónvarpsefnis á
sér stað i borg -
sápurnar, fram-
haldsþættirnir -
allt sem skemmti-
lega og flotta liðið
aðhefst fer fram í
stórborgarum-
hverfi. Utanbæjar-
menn sem nærast
á þessari fæðu upplifa misgengi á
milli hugar og líkama, þeir eru
með hugann í stórborg en lík-
amann úti á landi. Flutningurinn
til borgarinnar táknar þá samruna
líkama og sálar. Öldungis öfugt við-
horf var við lýði hér á íslandi á
fyrrihluta og fram um miðbik ald-
arinnar: straumurinn
lá til borgarinnar en
hugarheimurinn var
sveitarinnar. Förin út
í sveit táknaði þá
heimkomu.
„ Vandi landsbyggðarinnar til
dæmis að taka hefur hingað til
aðallega verið afgreiddur með
því að kalla til stjórnmálamenn
og/eða embættismenn, fyrir utan
hin annáluðu viðtöl við bæjar■
stjórann á stéttinni framan við
félagsheimilið.“
Gelding lífs-
nautnarinnar
Hann var í senn yndislegur og
kröftugur. Svo hraður og glæsileg-
ur í hreyfingum. Svo kvikur í aug-
um. Mér fannst hann .fegurð
heimsins samanþjöppuð í einum
skrokki. Folinn ungi var viðfangs-
efni drauma minna og erindi mitt
í hagann.
Ég var bara átta ára og í ókunnri
en góðri sveit. Þarna skyldi ég
sinna léttum störfum bams og vera
ijölskyldu minni til sóma. Ég hljóp
léttfætt og klippti graslaukinn í
garðinum fyrir kvöldmatinn og rak
kýrnar með smalanum út í hagann
á morgnana.
Áföll æskunnar
Svo var það einn daginn að ég
var rekin með töluvert harðri
hendi inn í bæ. Það voru komnir
riokkrir menn og til stóð að gera
eitthvað að hrossunum niðri í
gömlu grjóthlöðnu réttinni. Geld-
ing er ekki fallegt orð - jafnvel í
bamshuga sem ekki skildi nema
óljóst hvað í orðinu fólst.
Undirrituð játar það hér að hafa
í óleyfi húsbænda sinna hlaupið
undir vegg í réttinni og horft eins
og taugar þoldu á aðfarir þær sem
nú hófust. Folinn glæsilegi var eft-
ir tusku við vitin
fallinn hálfmeð-
vitundarlaus á
jörðina. Hann
var bundinn og
skorinn eins og
venjur gera ráð
fyrir. Heittelsk-
andi bamshjart-
að engdist sund-
ur og saman. Tár
féllu i laumi.
Þessi sýn var áfall sem aldrei virð-
ist ætla að flæða yflr. Og það er
svo þrátt fyrir að síðar á ævinni
hafi viðhorfið herst til muna og
undirrituð geti nú nokkurn veg-
inn táralaust vitað af skepnum í
þessari stöðu. Þannig eru áfóll
æskunnar, í sporin sem þau
marka flæðir seint.
Ófá tilefni
Siðar á ævinni taka áfóllin á sig
ýmsar myndir og
stundum er eins og í
gömul spor sálar-
innar sé stigið. Fals-
anir á sviði mynd-
listar vekja reiði
sem hjá öllu hugs-
andi fólki á sér djúp-
ar rætur. Umhverf-
isslys og meðvituð
spellvirki vekja
óhug og í martröð-
um dagsins marar
hálendið í hálfu
kafi. Líkt og hjá
barninu undir rétt-
arveggnum læðist
sú tilfinning um lík-
amann að ekkert sé
lengur ömggt, varn-
ir allar máttlausar.
Og tilefni slíkra
þanka eru ófá.
Fyrir stuttu var leikin i útvarpi
allra landsmanna poppuð útgáfa
af kafla úr verki eins okkar mestu
tónskálda. Flestir íslendingar
kannast við það verk Páls heitins
ísólfssonar sem sungið er við text-
ann „Brennið þið vitar“. Töfrar
þessa kafla úr lcantötu Páls era
með sama hætti ólýsanlegir og
töfrar folans unga. Hvernig við
hverja hlustun og hvem fund lífs-
nautnin hríslast niöur
bakið jafnt á barni,
táningi og fullorðinni
konu.
Það er svo erfitt að
lýsa þvi hvernig land-
ið okkar, náttúran og
öflin sem það leika
geta birst í upplifun á
glæsilegri skepnu eða
miklu listaverki sem
bæði eru sprottin úr
þessum jarðvegi. En
ný útgáfa kórkaflans
glæsilega á margt
sammerkt með unga
gelda folanum í sveit-
inni forðum. Hann
stóð eftir árásina upp
dasaður, valtur á fót-
um, krafturinn horf-
inn.
Allan þann dag hengdi hann
haus og aldrei varð hann samur.
Úr honum var sá sjálfstæði mátt-
ur sem hafði gripið hjartað svo
sterkt. Auðvitað þótti mér áfram
vænt um hann en tilfinningin var
nú lituð vorkunn. Lífsnautnin
verður hins vegar aldrei byggð á
vorkunn. Uppsprettan hafði glat-
að frjóseminni - sköpunarkraftin-
um.
Sigfríður Björnsdóttir
„Það er svo erfitt að lýsa því
hvernig landið okkar, náttúran og
öfiin sem það leika geta birst í
upplifun á glæsilegri skepnu eða
miklu listaverki sem bæði eru
sprottin úr þessum jarðvegi.u
Kjallarinn
Sigfríður
Björnsdóttir
tónlistarkennari
1 IVIeð Oj á móti t
Hækkun leikskólagjalda
Borgarráð hefur samþykkt að veita 70
milljónir króna til leikskólanna í borg-
inni á næsta ári og hækka gjaldskrá
þeirra sem því nemur. Talið er að
hækkunin muni nema að minnsta
kosti 11 prósentum.
Betri kjör -
betri skóli
„Með samþykkt borgarráðs
stígur meirihlutinn enn eitt
skrefið til að bæta kjör starfs-
manna leik-
skólanna. Sam-
anlagt hefur
meirihlutinn
því ákveðið að
veita aukalega
190 milljónir tU
leikskólanna á
þessu og næsta
ári. Á sama
tíma hefur
hlutdeUd for-
eldra í rekstr-
arkostnaði leikskóla Reykjavíkur
dregist saman frá því að vera
rúm 34 prósent árið 1997, meðal
annars vegna aukins launakostn-
aðar. Með gjaldskrárbreyting-
unni um næstu áramót verður
hlutdeild foreldra í rekstrar-
kostnaöinum færð tU sama árs og
1997. Eftir sem áður verða leik-
skólar Reykjavíkur í fararbroddi,
bæöi hvað varðar þjónustustig og
lága hlutdeUd foreldra í rekstrar-
kostnaol eri þeirri stöðu viljmn
við halda samhliða áframhald-
andi uppbyggingu og fjölgun
starfsmanna."
Hrannar B. Arnars-
son, borgarfulltrúi
Reykjavíkurlista.
Elísabet Gísladótt-
ir, form. Reykjavík-
urdeildar Lands-
samtaka foreldra-
félaga leikskóla.
Otímabær
„Þessi hækkun er ótímabær
eins og málið blasir við foreldr-
um í dag. Það óöryggi sem hefur
blasað við for-
eldrum margra
leikskólabarna
er enn viðvar-
andi. Nýju
dvalarsamning-
arnir eru afar-
kostir en þeir
gera ráð fyrir
að hægt sé að
segja þeim upp
fyrirvaralaust.
Gæði þjónust-
unnar hafa
minnkað. Þau gæði sem við höf-
um verið að borga fyrir eru ekki
til staðar aUs staðar í dag. Ráða-
menn borgarinnar byrja á því að
hækka gjöldin áður en þeir eru
búnir að sjá i'yrir lnað þeir ætla
aö gera. Við vitum ekki í hvað
þeir ætla að veita þessum pening-
um. Þeir hafa verið að nefna þess-
ar 50 mUljónir og þessar 70 miUj-
ónir. Þaö er spuming hvort þetta
getur verið í kjölfar hinnar nýju
námsskrár sem menntamálaráðu-
neytið gaf út. Við megum gjaman
kynna okkur betur hvort þessir
peningar skUa sér í hækkuðum
launum. Einnig þarf að athuga
hvort launahækkun hjá einni
stétt í þjóðfélaginu virkar sem
tekjuskerðing á annan, afmarkað-
an hóp. Það er mjög alvarleg þró-
un. í síðustu kjarasamningum
hjá leikskólakennuram voru
gjöldin hækkuð samhliða þeirri
hækkun. Þá er tekjuskerðing for-
eldra bein afleiðing af launa-
hækkunum til leikskólakenn-
ara.“ -JSS
Kjallarahöfundar
Athygli kjaUarahöfunda er
vakin á því að ekki er tekið við
greinum í blaðið nema þær ber-
ist í stafrænu formi, þ.e. á tölvu-
diski eða á Netinu. DV áskilur
sér rétt tU að birta aðsent efni á
stafrænu formi og í gagnabönk-
um.
Netfang ritstjómar er:
dvritst@ff.is