Dagblaðið Vísir - DV - 13.12.1999, Blaðsíða 16

16
ennmg
ir**B
MÁNUDAGUR 13. DESEMBER 1999 JLlV
Fjölhæfir listhlutir
áflækingi
Listunnendur missa gjörsamlega stjórn á skapsmunum sínum í árásunum á
listina þegar tækifærið gefst. DV-mynd E.ÓI.
Seinni hluta ársins hafa
nokkrir smáir, óhlutbundnir
listhlutir eftir Söru Björns-
dóttur flakkað milli sýninga
en þó komið fram í nýju hlut-
verki og nýjum búningi í
hvert sinn. Fyrst sáust þeir á
sýningunni „Hlutur fegurðar"
sem haldin var á Mokka í
ágúst og þá voru þeir allavega
á litinn. Áhorfendum var boð-
in þátttaka í verkinu með því
að greiða fegursta hlutnum at-
kvæði sitt á þar til gerðum
seðli og skila honum i þar til
gerðan kassa. Niðurstaða
þessarar samkeppni var ótví-
ræð, hlutskarpastur varð
rauðmálaður götóttur hlutur,
fremur frjáls í forminu en þó
með nokkra tilvísun til jurta-
ríkisins, hvaða ályktanir sem
draga má af því.
Næst sáust hlutirnir alhvít-
ir, svífandi í glugga fataversl-
unarinnar Nælon og jarðarber
við Hverfisgötu en sú sýning
bar yfirskriftina „Hugleiðing
um list“. Þar lágu einnig frammi póstkort
með mynd af listakonunni sitjandi í lótus-
stöðu og leiðsögn um hvemig komast má í
hugleiðsluástand.
Nú sér hins vegar fyrir endann á vegferð
þessara fjölhæfu listhluta því á sýningunni
„Þunglyndi hins sanna listamanns", sem nú
stendur yfir í Galleri@Hlemmur.is, er verið
að gera út af við þá í orðsins fyllstu
merkingu. I samræmi við yfirskrift
sýningarinnar er litur þeirra nú svartur og
þar gefst áhorfendum tækifæri til að sparka
af lyst í listina og er augljóst af
verksummerkjum í galleríinu að margir hafa
með fognuði tekið áskoruninni á veggnum,
„Gefðu listinni spark“.
Eins og vera ber hafa listhlutir Söru vaxið
við hverja endurnýjaða viðkynningu. Þegar
ég leit þá fyrst á Mokka var ég „ekki
bergnumin", eins og sagt er, enda fyrirbærið
fegurðarsamkeppni í sjálfu sér tilgangslaust.
önnur sýningin vakti forvitni mína vegna
hins ólíka hlutverks sem hlutirnir léku en í
raun var það ekki fyrr en á síðustu
sýningunni sem ég endanlega féll fyrir
þrennunni í heild. Loks þá fann ég samhengið
enda er allt þegar þrennt er.
Myndlist
Áslaug Thorlacius
I stuttu máli þreifar þessi litla
sýningaþrenna á öllum helstu snertiflötum
myndlistarinnar viö tilveruna án þess að gera
minnstu tilraun til fræðilegrar greiningar.
Auk þess er gantast með ýmsar rótgrónar
klisjur og fordóma um listina. Fyrsta
sýningin fjallar á
skemmtilega plebbalegan
hátt um hið fagurfræðilega
gildi, því þó svo
listheimurinn vilji sjálfsagt
síst láta kenna sig við
fegurðarsamkeppni má segja
að innan hans fari stöðugt
fram svipuð leit að nýjum
„drottningum“ til að krýna,
bæði meðal listamanna og
afurða þeirra og einnig á
markaðnum svonefnda.
Hvítir fengu hlutimir heldur
betur aukið vitsmunalegt
vægi og flettu þannig laglega
ofan af innihaldsrýrð hins
háleita listaverks. Það þurfti
ekki meira til en yfirskrift
sýningarinnar og að klæða
„heimska ljóskuna“ í hvíta
búninginn sem svo vel
klæðir andlega þáttinn, hinn
tæra og göfuga, og sjúskuð
fortíðin var gleymd með öllu.
Síðasta sýningin íjallar svo
um listina sem farveg fyrir
útrás tilfinninganna og hið
óvænta er að það er ekki á listamanninn
sjálfan heldur listunnendurna svonefndu sem
mesta æðið rennur. Sennilega hafa
listunnendumir hatað listina lengi, allavega
virðast þeir gjörsamlega missa stjórn á
skapsmunum sínum í árásunum á hana þegar
tækifærið gefst.
Hér er á ferðinni skemmtilega fersk og
dálítið pönkuð sýningaröð, innblásin af
óöryggi listamannsins gagnvart listinni og
efasemdum hans um gildi þess aö vera
listamaður. Galdurinn felst í yfirlætislausri
nýtni og óvæntu samhengi hlutanna en ekki
sist í reyfarakenndri uppbyggingunni því
lausn gátunnar opinberast manni ekki fyrr en
í síðasta kaflanum. Þannig á það að vera.
Sýningin stendur til 19.12. Gallerí(ó>Hlemmur
er opið þriðjud.-sunnud. kl. 14-18.
Að ögra og sjokkera
Þegar Didda gaf út sína fyrstu bók, ljóöa-
bókina Lastafans og lausar skrúfur, vakti
hún gífurlega athygli fyrir bersöglar lýsing-
ar þar sem ekkert er dregið undan. Lesand-
inn fær ömurleika utangarðsmannsins beint
í æð, sársauka hans, einsemdina og óhugn-
aðinn. í djörfum ljóðum lýsir Didda á kald-
hæðinn og miskunnarlausan hátt þeirri til-
finningu að vera utangarðs og hittir þannig
í mark að lesandinn neyðist til að horfast
beint í augu við eigin fordóma og íhaldssemi.
í sinni fyrstu bók sló hún tóninn sem hún
hefur viöhaldið síðan, í skáldsögunni Ertu
og nú nýjustu bókinni Gullið í höföinu, þ.e.
tón bersögli og óhugnaðar. Diddu er ekkert
heilagt og notar typpa- og píkutal óspart.
Sem gekk vel upp í hennar fyrstu bók af því
það kom heim og saman við yrkisefnin en
virkar hins vegar undarlega og jafnvel trufl-
andi á lesandann þegar hann les Gullið í
höfðinu.
Gullið í höfðinu segir af stúlkunni Kötlu
sem allt frá unga aldri hefur verið hálfskrít-
in, talar lítið en hugsar því meira, er með
toppeinkunnir í skóla og hegðar sér eins og
engill. En það er eitthvað að. Sem bam er
hún dofin og áhugalaus og leyfir hverjum
sem er að hafa sig að fifli, gyrðir niður um
sig úti 1 glugga og leyfir krakkahópnum að
hía á sig án þess það viröist hafa nokkur
áhrif á hana sjálfa. Fullorðiö fólk notfærir
sér hana kynferðislega af
því það veit að hún mun
þegja og alltaf heldur
hún áfram að vera jafn
dofin. Hún eldist, fer að
fá blæðingar, tekur stúd-
entspróf með glans en
Bókmenntir
Sigríður Albertsdóttir
svo verður hún „veik“. Fer allt í einu að taka
upp á alls kyns undarlegum hlutum sem
hræða foreldrana svo mjög að þau senda
hana á geðveikrahæli. Þar er hún þögul sem
Didda.
fyrr, horfir á lífið eins og kvikmynd og
kippir sér lítið upp við Ástu, einn af
sjúklingunum,
sem hefur þann
sið að skera sig hér og
þar og þráir að deyja. Á
deildinni hittir Katla
einnig Viggu sem er svo
kynferðislega virk að
það endar með ósköpum - og hrollvekjandi
ógeði í anda Diddu.
Sú hrollvekja fer reyndar yfir öll mörk;
kynferðisleg virkni Viggu og örlög hennar
virka þannig á lesanda að höfundi
finnist hann þurfa að standa undir
merkjum þess sem þorir að ögra og
sjokkera. En í stað ögrunar og um-
hugsunar sem var svo sterk í
Lastafansi fer lesandi að velta því
fyrir sér hvaða hlutverki þessi sena
þjóni í tengslum viö Kötlu.
Geggjun Kötlu er lítt sannfær-
andi í upphafi sögu, hún er bara
þessi þögula, undirgefna, óaðlað-
andi en skapandi týpa sem allt í
einu er lokuð inni á geðdeild og fer
þá fyrst að haga sér eins og geðsjúk-
lingur! En aðeins um stundarsakir
þvi hún hrekkm- aftur í sitt sama
far stuttu síðar, heldur áfram að
þegja en hugsar rökrétt. Og þaö er
einmitt þessi rökrétta hugsun sem
gerir söguna svo ósannfærandi og
lítt grípandi. Er Katla
geðveik eða er hún bara
að þykjast? Er höfundur
að deila á skipulag þar
sem enginn má skera sig
úr án þess að vera lokað-
ur inni? Eða hvaö?
Þessum spumingum er
erfitt að svara því sagan
ristir einfaldlega ekki nógu
djúpt til þess. Textinn er
flatur og skortir kraft og ör-
væntingu hins geðveika sem
skynjar hvorki sjálfan sig né
heiminn. Höfundur leggur of mikla orku í að
viðhalda fyrri reisn sem ögrandi og erótísk-
ur höfundur en skilur bæði aðalsöguhetju og
lesendur eftir í fullkominni spurn.
Didda
Gulliö í höfðinu
Forlagið 1999
Ií tilefni aldarafmælis
Jóhannesar
í tilefni af því að 4. nóvember sl. vom 100
ár liðin frá fæðingu Jóhannesar úr Kötlum
hefur fjölskylda hans komið upp heimasíðu
á Netinu með slóðinni:
http://bokband.com/joh.html
Á síðunni er að finna greinar sem hafa
birst að undanfómu um Jóhannes, skrá yfir
bækur hans og
útgáfur, hljóð-
upptöku á upp-
lestri Jóhann-
esar á kvæð-
inu „Land
míns föður“
frá lýðveldis-
hátíðinni á
Þingvöllum 17. júní 1944 og ljósmyndir frá
hátíðarsamkomu í Þjóðarbókhlöðunni 4.
nóvember sl. Einnig eru þar ljósmyndir frá
ýmsum æviskeiðum skáldsins sem ekki
hafa komið fyrir almennings sjónir áður.
Að gerð síöunnar stóðu þeir Svanur Jó-
hannesson, sonur Jóhannesar, og Páll
Svansson, sonarsonur hans.
Þrír ungir söngvarar
Annað kvöld kl. 20.30 eru tónleikar í ís-
lensku óperunni með þremur ungum söngv-
urum sem öll hafa stundað söngnám í Bret-
landi og starfa nú þar
við góðan orðstír:
Emmu Bell sópran,
Finni Bjarnasyni-tenór
(á mynd) og Ólafi Kjart-
ani Sigurðarsyni
baritón. Píanóleikari er
Gerrit Schuil. Á efnis-
skrá eru verk eftir Moz-
cirt, Purcell og Britten.
Tónleikarnir gefa for-
smekkinn af því sem er
næst á döfinni hjá ís-
lensku óperunni því Emma, Finnur og Ólaf-
ur Kjartan munu öll syngja stór hlutverk í
óperu Brittens, The Rape of Lucretia, sem
frumsýnd verður 4. febrúar næstkomandi.
íslenskar bókmenntir í
sviðsljósinu
Eftir hinar gleðilegu fréttir af velgengni
nýrrar skáldsögu Ólafs Jóhanns Ólafssonar
hjá erlendum bókaforlögum er gaman að
segja frá því að hið virta þýska bókaforlag
Bastei-Lúbbe hefur keypt þýðingarréttinn á
bókum Jóns Kalmans Stefánssonar, Skurðir
í rigningu og Sumarið bakvið brekkuna.
Þetta eru fyrri bækurnar tvær í sagnaílokki
Jóns Kalmans um sveitasamfélag vestur á
landi. Siðasta bindið, Birtan á fjöllunum,
kom út fyrir skömmu. Bók Jóns kemur út á
næsta ári í Þýskalandi.
Svo hefur sænska bókaforlagið Sigma, lít-
ið en metnaðarfullt bókamenntaforlag í
Stokkhólmi, keypt þýðingarréttinn á bók
Sigurjóns Magnússonar, Góða nótt Silja,
sem kom út árið 1997 og fékk góðar viðtök-
ur. Sænska þýðingin kemur út í byrjun
næsta árs.
Sagnabelgur Þórarins
Þórarinn Eldjárn hefur safnað öllum
þekktustu smásögum sinum saman og
Bstungið þeim í einn Sagnabelg. Geta
menn nú endurnýjað kynnin við - eða
kynnst í fyrsta sinn -
sögum eins og Ar
súgur, Maðurinn e
það sem hann væri
Mál er að mæla
Síðasta rann-
sóknaræfingin, Til-
bury og Töskumál-
in. Vaka-Helgafell
gefur Sagnabelg
út.
Minna má á að
fyrr á árinu
ljóðabók Þó
ins Ydd endurútgefin, og
einnig hafa komið út aftur barnabæk-
urnar Gleymmérei og Stafrófskver með
myndum Sigrúnar systur hans. Smá-
sagnasafhið Sérðu það sem ég sé er kom-
in út á hljóðbók, bæði á geisladiski og
snældu, í lestri höfundar.
Umsjón
Silja Aðalsteinsdóttir
mm