Dagblaðið Vísir - DV - 01.03.2000, Blaðsíða 15

MIÐVIKUDAGUR 1. MARS 2000
15
DV
„Leikur hljódfæraleikaranna var innblásinn og glæsilegur, samspiliö frábært og túlkunin sannfærandi, “ segir Jónas Sen. Tríó Reykjavíkur með Auöi
Hafsteinsdóttur í staö Guönýjar Guðmundsdóttur. DV-mynd E.ÓI.
Kveinandi tónar

Betrich Smetana (1824-1884) er fyrst og
fremst þekktur sem óperutónskáld, en hann
samdi þó ýmislegt annað bitastætt, þar á
meðal kammertónlist. Á tónleikum Tríós
Reykjavíkur á sunnudagskvöldið mátti
heyra píanótríó í g-moll opus 25 eftir Smet-
ana, að mörgu leyti fallegt og dálitið óvana-
legt verk. Framvindan er stundum órökrétt
og jafnvel klaufaleg, en mikið hugmyndaflug
vegur þar upp á móti. Sum stefin eru hríf-
andi fögur, stemningin oft grípandi, og í
heild er þetta áheyrilegt tónverk. Flutning-
urinn var í höndum þeirra Auðar Hafsteins-
dóttur flðluleikara, Gunnars Kvaran selló-
leikara og Peter Maté píanóleikara, og
komust þau ágætlega frá sínu þrátt fyrir
smáhnökra hér og þar. Túlkunin var
dramatisk og kraftmikil, og var gaman að
heyra að Peter Maté lék sterkar en oft áður
á tónleikum Tríósins, og kom það mun betur
út. Sérstaklega verður líka að geta frammi-
stöðu Gunnars, en hann spilaði seinna stef
fyrsta þáttarins einstaklega fallega.
Næst á dagskrá var píanótríó nr. 1 í g-moll
eftir Rachmaninoff (1873-1943), en hann
samdi verkið aðeins sautján ára gamall. Þar
ber margt fagurt fyrir eyru, þó líta megi á
tónsmíðina sem hálfgerða stílæfmgu, enda
uppbyggingin afar formúlukennd og fyrirsjá-
anleg. Þrátt fyrir það er þetta gott verk,
stemningin er tregafull og ávallt ljóðræn, og
hápunktamir dramatískir. Þess má geta að
hlutverk píanóleikarans er töluvert krefj-
smdi, enda var Rachmaninoff einn af mestu
píanóleikarum sögunnar og kunni svo sann-
arlega að semja fyrir hljóðfæri sitt. Peter
Maté spilaði mjög vel, öll hröðu hlaupin
voru skýr og hrynjandin hámákvæm. Sömu-
leiðis gerðu strengjaleikaramir margt ágæt-
lega, samspil þeirra og píanóleikarans var
hið prýðilegasta, og í heild var þetta kraft-
mikill og glæsilegur flutningur.
Síðast á efnisskránni var píanótrió í e-moll
opus 67 eftir Shostakovich (1906-1975). Það er
samið árið 1944, og líkt og í tónsmíð Rachman-
inoffs er andrúmsloftið þungt. Tónlistin byrjar á
lágum, kveinandi strengjatónum, og undir spil-
ar píanóleikarinn langa, veika og myrka
hljóma. Síðan magnast tónlistin upp, og eru
margir ærandi hápunktar. Annar þátturinn er
bæði háðslegur og tryllingslegur, og krafturinn
í lokakaflanum er sömuleiðis yfirgengilegur.
Tilvísanir í gyðingatónlist koma fyrir og vinnur
Shostakovich af svo miklu andríki úr þeim að
manni er stöðugt komið á óvart. Á endanum er
maður agndofa yfir snilldinni. Hér var leikur
hljóðfæraleikaranna innblásinn og glæsilegur,
samspilið frábært og túlkunin svo sannfærandi
að maður hefði getað hlustað á allt verkið strax
aftur. Jónas Sen
Bókmenntir
Deilurit um borgarskipulag
Bókin Borg og náttúra er stefhuyfirlýsing
Trausta Valssonar skipulagsfræðings þar sem
hann lýsir hugmyndafræðilegum forsendum
viðhorfa sinna til borgarskipulags. Áherslan
er á hið víða samhengi; hann tengir borgar-
skipulagið við hugsunarform vestrænna
manna, aðferðir í vísindum, tæknihyggju og
margt annað.
í eðli sínu er ritið pólitfskt. Höf-
undur talar fyrir ákveðn-
um hugmyndum
en gegn öðrum. Á
hinu víða sviði
berst hann gegn
vestrænni tvíhyggju
og andstæðupörum
hennar. Hann að-
hyllist kenningar . Jo-
hannes Ittens frá
Bauhaus um gagn-
styrkni, þ.e. að pör geti
styrkt hvort annað og
skapaö heild sem er sterk-
ari en hlutarnir í stað þess
að mynda andstæðu. Þessari
hugmynd vill hann beita á
sviði borgarskipulags.
Önnur andstæða sem
Trausti ræðir er sundurskurð-
araðferðin sem hann telur setja svip sinn á öll
vísindi í stað þess að litið sé til samþættingar.
Fer hann enn vítt um svið, tengir umræðuna
til dæmis gagnrýni á launastefnu Háskóla ís-
lands (bls. 19), en meginkenningin er að sund-
urskurðarvísindin séu í eðli sinu ekki til þess
fallin að efla heildrænan skilning.
Meginandstæðurnar sem fengist er við í rit-
inu eru þó vél og náttúra. Trausti er gagnrýn-
inn á vélræna hugsun nútímans og ýmsar
ríkjandi stefnur aldarinnar. Hann er ákafur
andstæðingur fúnksjónalism-
ans og oft ansi harðorður,
kallar t.d. Le Corbusier
„einn af hættulegustu hug-
myndafræðingum" þessar-
ar stefhu (bls. 22). Dregur
raunar stíllinn á bókinni
oft dám af stíl byltingar-
rita.
Bókin er annars veg-
ar hugmyndafræðileg,
hins vegar er fjallað
um hagnýt úrlausnar-
efni tengd borgar-
skipulagi Reykjavik-
ur. Trausti er
ómyrkur í máli um
það sem hann tel-
ur að hafi farið
úrskeiðis. Meginádeila
hans er á skipulag norðurstrandar
Reykjavíkur (Sundahafnar og nágrennis) og
telur hann að aðskilnaður strandarinnar og
íbúðabyggðarinnar séu mesta skipulagsslys í
Reykjavík. Honum flnnst að ríkt hafi firring-
arskeið í skipulagsmálum Reykjavíkur eftir
stríð og rekur mörg dæmi þess. Firringar-
skeiðið sést einkum i tengslaleysi borgar og
náttúru. Þetta kallar hann „hinn ömurlega
heim módemismans" (bls. 56) og Háaleitis-
hverfið með blokkum sínum er skýrasta dæm-
ið um hann.
Til úrbóta nefnir Trausti ýmsar aðferðir til
tengslamyndunar, t.d. að skapa heild með
hring, að ná jafnvægi með sveigðri línu og að
skapa samspil með því að stilla gagnvirkum
pörum hvoru upp á móti öðru. Hann sýnir
líka ýmis dæmi um hvemig þessum leiöum
hefur verið beitt með góðum árangri.
Borg og náttúra er gagnleg bók. Hún er líka
skemmtileg og fróðleg. Höfundur fer vítt yfir
sviðið og reynir að sjá samhengið í skipulag-
inu. Fyrir vikið er stundum vaðið á gmnn-
sævi í heimspeki, sögu og víðar. En auðvitað
er ekki hægt að kafa djúpt í allt í ritgerð sem
tekur á hinum stóru línum mannfélagsins.
Höfundur talar tæpitungulaust og sumt
þykir manni ofsagt. Þó að i bókinni sé tekið á
heimspekilegum málefnum er tónninn í henni
vart of fræðilegur. Þá flnnst þessum rýni höf-
undur stundum fullneikvæður í garð t.d. fjöl-
býlishúsa. Ekki er ég heldur sannfærður um
aö arkítektúr sé frumorsök vandamála á borð
við glæpi, firringu og eiturlyfjaneyslu (sbr.
bls. 66) þó að vera megi að tengsl séu á milli.
Hvað um það. Þetta deilurit er hressilegt og
ögrandi. Ekki er hægt að kvarta yfir því að
hina víðu sýn skorti eða að höfundur sé ekki
ákveðinn í framsetningu. Enginn sem hefur
áhuga á borgarskipulagi getur látið ógert að
kynna sér efni þessarar bókar.
Ármann Jakobsson
Trausti Valsson. Borg og náttúra. - Ekki andstæöur
heldur samverkandi eining. Háskólaútgáfan 1999.
___________Menning
Umsjón; Silja Aðalsteinsdóttir
Munið forsöluna
í dag hófst forsala aðgöngumiða á Svanavatnið
í flutningi San Francisco-ballettsins undir stjóm
Helga Tómassonar. Miðasalan er í Upplýsinga-
miðstöð ferðamála, Bankastræti 2, sími 552 8588.
Alls verða fimm sýningar á ballettinum; frumsýn-
ingin er fóstudaginn 26. maí og er dýrast á hana,
tvær sýningar verða 27. maí og aðrar tvær 28.
maí. Lækkað miðaverð verður fyrir böm á aðra
síðdegissýninguna.
Að komu Svanavatnsins standa Listahátíð í
Reykjavík og Reykjavík, menningarborg, og er
sérstakt fagnaðarefiii að þessir aðilar skuli í sam-
einingu gera Helga Tómassyni kleift að heim-
sækja fóðurland sitt með sinn stóra og heims-
fræga dansflokk.
Fyrsta einkasýning
Ólafar
Á morgun kl. 17 verður opnuð fyrsta einkasýn-
ing Ólafar Bjömsdóttur í Galleríi i8, Ingólfsstræti
8. Ólöf lauk námi frá fjöltæknideild M.H.Í. og hélt
síðan til London þar sem hún nam við
Goldsmiths-skólann. Þaðan útskrifaðist hún með
mastersgráðu sl. haust. Hún hefúr tekið þátt í fjöl-
mörgum samsýningum hér heima og erlendis og
vakið mikla athygli fyrir verk sín og hefúr fengið
umijöllun í virtum listtimaritum eins og Flash
Art.
Karolyn Hatton skrifar í sýningarskrá um verk
Ólafar og segir þar meðal annars: „Með því að
hrista upp í væntingunum, brjóta upp það
þekkta, mótmæla verkin hástöfum (með hvísli)
því hvemig við vitum hlutina. Hún atast í hefð-
unum og kitlar þær undir höndunum. Viðleitni,
smá kannski og dæmd til að mistakast, en hún
sækir afl sitt til að brjóta upp í áhrif augnbliks-
ins.“
Stefnumót við
íslenska sagnahefð
í dag kl. 17 verður opnuð i Þjóðarbókhlöðunni
farandsýning þar sem sýnt er hvemig bókin og
textinn hafa verið örlagavaldar í sögu íslensku
þjóðarinnar. Rakin er þróun prentlistar í landinu
og hin lífseiga hefð handritauppskrifta sem hélst
allt fram á þessa öld.
Sýnd verða tengsl
sagnaritunar og nýj-
ustu miðlunartækni
nútímans og verður
margmiðlunarþáttur
hluti sýningarinnar. Á
opnunardaginn verður sérstaklega sýnt skinn-
handrit af Njálu sem Stofiiun Áma Magnússonar
lánar, annars em handritin á sýningunni í eigu
Landsbókasafns.
Sýningin er á vegum Þjóðarbókhlöðu og
Landafundanefndar í samvinnu við Reykjavík,
menningarborg, og er sú stærsta sem sett hefur
verið upp í bókhlöðunni. Hún stendur til 30. apr-
íl og er bókhlaðan opin mán.-fim. kl. 8.15-22, fós.
til 19, laug. kl. 9-17 og sun. kl. 11-17. Héðan fer
sýningin til Library of Congress í Washington DC
og svo áfram til Comell-háskóla og þaðan til há-
skólans í Manitoba í Winnipeg.
Dýrgripir úr
kuldanum
„ísland kom mest á
óvart,“ sagði franska stór-
blaðið La Marseillaise um
dansstuttmyndina „Örsög-
ur úr Reykjavík" sem var
sýnd á Hivemales-danshá-
tíðinni í Avignon í Suður-
Frakklandi í síðustu viku.
Myndin var sýnd tvisvar
fyrir fúllu húsi og danshöf-
undamir, Margrét Sara
Guðjónsdóttir, Ragna Sara
Jónsdóttir og Sveinbjörg Þórhallsdóttir, sátu fyr-
ir svörum eftir þær báðar. Á sömu sýningu var
sýnt dansverkið „Maðurinn er alltaf einn“ eftir
Ólöfú Ingólfsdóttur i flutningi Islenska dans-
flokksins (sjá mynd).
í dagblaðinu Le Dauphiné Libéré segir að
Reykjavík hafi kynnt fjögur dansverk sem hafi
fallið vel í kramið hjá áhorfendum. Danshöfúnd-
ar Örsagna úr Reykjavík em sagðir ungir og efni-
legir og fyrirsögn gagnrýninnar, sem einnig á við
verk íslenska dansflokksins, er: „Litlir dýrgripir
úr kuldanum".