Dagblaðið Vísir - DV - 04.03.2000, Blaðsíða 13

13 "V LAUGARDAGUR 4. MARS 2000
13
Kapteinn sleðans sat sem fastast en hinir tveir skutust sinn í hvort húsið. Skömmu síöar komu þeir hálfhlaupandi meö fötur. Annar bar fötuna á öxlinni en hinn hélt henni í hendinni. Þeir
helltu síöan úr fötunum í tank sleöans og aftur var brunaö af stað og inn í næstu hús. DV-mynd rt
Hugsað á fötunni
„Þetta er ekkert mál. Það þarf bara
að kljúfa múrinn og láta vaða,“ sagði
heimamaðurinn í hinu afskekkta
þorpi á austurströnd Grænlands.
Gesturinn var illa haldinn af þeirri
þörf sem hvert einasta mannsbam
þarf nær daglega að sinna. Hann
þurfti nefnilega að hægja sér eins og
það heitir á skárra máli. Vandinn
var bara sá að nútímagræjur sem sjá
um að skvera út voru ekki til og fata
nokkur tók við því sem til féll.
f þessu þijú hundruð manna þorpi
var aðeins eitt vatnsklósett og það
var i frystihúsinu, um kílómetra
utan alfaraleiðar. Farartæki voru
tveir jafnfljótir eða hundasleði þar
sem nokkum fyrirvara þurfti til að
beita hundum fyrir sleðann og kom-
ast leiðar sinnar. Það gat því verið
varasamt að ætla sér að fara bæjar-
leið til þess eins að fara á salemi.
Gesturinn, sem hafði notið þess lung-
ann úr ævinni að sitja á Gustavs-
berg, Villeroy og Boch-salemum eða
öðrum sem jafhvel vom enn full-
komnari herti upp hugann. Hann
opnaði varfæmislega klefann sem
hafði að geyma tæki sem á íslandi
kallast kamar.
Herpingur
Útbúnaðurinn sem fyrir augu bar
var sakleysislegur og virtist ekki lík-
legur til að valda sérstöku áfalli.
Þama var klósettseta í brúnum lit,
þeim sama og var í tísku á Íslandí í
kringum 1980. Snyrtimennskan var
allsráðandi og ókunnugur hafði ekki
ástæðu til annars en að ætla að
þama væri um hefðbundið salemi að
ræða með þar til gerðu niðurfalli og
frárennsli. Væmin, torkennileg lykt
lá í loftinu og gesturinn skáskaut sér
inn í klefann með tilheyrandi herp-
ing i maganum sem ýtti enn frekar
undir þörf þess að létta á sér. Ákveð-
irrn og í knýjandi þörf lyfti hann set-
unni. Þá gerði hann mistök. I stað
þess að snúa baki við útbúnaðinum
og setjast í öndvegið og hefja losun þá
leit hann'ofan í tækið. Þrátt fyrir að
hann vissi af afspum hver tæknileg
útfærsla salemisins var brá honum
svo mikið að þörfm til að setjast
hvarf. Þetta var það svæsnasta sem
hann hafði séð síðan á bindindishá-
tíðinni í Húsafelli á sjöunda áratugn-
um þar sem tugir þúsunda manna og
kvenna hægðu sér í sömu gryfjuna
og ungur maður varð fyrir þeirri
ógæfú i mannraun sinni að missa
veski, þrútið af seðlum, ofan í haug-
inn. Sami litur og á setunni var alls-
ráðandi þar sem opnað var en óskap-
legur fnykur barst upp úr sirka 30
lítra fati sem markaði upphaf og endi
klóaklagnar hússins. Munurinn á
saleminu og Húsafellskömrunum
var sá einn að fallhæðin í Húsafelli
var um 3 metrar en þama var ná-
lægðin óskapleg. Innan um lifrænar
afurðir glitti í dömubindi með vængj-
um. Miðað við þörfma sýndist hon-
um sem í sjónhendingu að borð fót-
unnar leyfði ekki umfangsmikla los-
un. Það þyrmdi yfir gestinn. „Shit,“
hugsaði hann með sér og skellti set-
unni á og bakkaði hratt út úr klefan-
um. Þörfm til að setjast var horfin en
í stað þess fann hann þörf til að hafa
endaskipti og kasta upp. Hann hálf-
hljóp út á hlað og teygaði í sig frost-
tært grænlenskt loftið eins og hann
ætti lífið að leysa. Eftir nokkra stund
hægðist um. Að baki hans hló gest-
gjafinn og sagði að mörgum þeirra
sem ættu að venjast hátækni hinna
vestrænu samfélaga reyndist erfitt að
venjast frumstæðum útbúnaðinum.
Aðkomumaðurinn vakti athygli hans
á því að ekki væri vogandi að bæta
enn frekar á fötuna þar sem í það
stelhdi að út úr flæddi.
Syngjandi tríó
Þar sem gestur og gestgjafi stóðu á
hlaðinu bar fýrir augu vélsleða sem
skaust á milli húsa með kerru í eftir-
dragi. Á kerrunni var tankur sem á
að giska gat innbyrt 200 til 300 lítra.
Sleðann sátu þrir menn með andlits-
grímur og sungu eitthvað sem gat
verið sambland af Guns and Roses,
Skítamóral og grænlensku ættjarðar-
lagi. Það mátti öllum vera ljóst að
mönnunum leiddist ekki lífið og tO-
veran þar sem þeir óku greitt með
tankinn ógurlega í eftirdragi. „Þetta
er allt í sómanum. Það er losunardag-
ur og þeir koma á eftir og tæma fót-
una. Þú verður bara að halda í þér
þangað tU,“ sagði heimamaðurinn
við gestinn. Sá gestkomandi horfði í
nokkurri undrun á þessa áhöfn sem
stöðvaði nú farartækið framcm við
hús í grenndinni. Kapteinn sleðans
sat sem fastast en hinir tveir skutust
sinn í hvort húsið. Skömmu síðar
komu þeir hálfhlaupandi með fötur.
Annar bar fótuna á öxlinni en hinn
hélt henni í hendinni. Þeir heUtu síð-
an úr fötunum í tank sleðans og aft-
ur var bnmað af stað og inn i næstu
hús.
„Þetta eru bæjarstarfsmennimir
sem sinna einum mikUvægasta þætt-
inum hér. Tvo daga í viku hreinsa
þeir ruslið en í þrjá daga vinna þeir
að því að tæma kamra okkar þorps-
búa,“ sagði heimamaðurinn og bætti
við að utanáliggjandi hamingja
þeirra væri sprottin af þeirri vissu
að verk þeirra væru þjóðþrifaverk
sem ekki gætu niður fallið.
Sleðinn var enn lagður af stað með
tankinn og puðaði upp bratta
brekku. Tríóið sat í réttri virðingar-
röð raulandi á sleðanum og á eftir
fylgdi nokkrn- hópur bama. Þau vom
áberandi smekklega tU fara og væri
að gáð mátti greina á fötum þeirra
tískumerki á borð við Nike, Adidas
og Puma. Það mátti ljóst vera að
þessi böm hefðu ekki skorið sig úr
hópi bama annars staðar á jarðkúl-
unni. Tvö Nike-barnanna héngu aft-
an í sleðanum þar sem hann hikstaði
upp brekkuna. Augljóst var að um of-
hleðslu var að ræða og fljótandi farm-
Reynir Traustason
urinn slóst tU og frá í tankinum.
Gusur gengu aftan úr tanki sleðans
og yfir bömin sem hlógu og skríktu í
leik sínum. Slettur settust á merkja-
fótin en börnin létu sér hvergi
bregða. Tríóið á sleðanum var hætt
að syngja og áhyggjusvipur var kom-
inn á áður glaðbeitt andlitin. Það var
ekki að ástæðulausu því áður en sleð-
inn komst upp á brekkubrún gafst
hann upp og stöðvaðist. Aftari hluti
áhafnarinnar stökk af baki og Nike-
bömin áttu fótum fjör að launa þar
sem kerran byijaði að renna niður
brekkuna með sleðann í eftirdragi.
Tugir sleðahunda sem bundnir
voru hist og her í grenndinni geltu
og góluðu í einni samfelldri sin-
fóníu. Betur fór en á horföist og
börn og tríó sluppu með skrekkinn
þar sem sleðinn stöðvaðist á jafn-
sléttu. Eftir nokkrar árangurslaus-
ar atrennur við brekkuna, þar sem
tvímenningarnir reyndu að ýta,
var farin einfaldari leið og hreins-
unardeildin á sleðanum komst
fram á klettasnös þar sem gums-
inu var sturtað í hafið.
Aukinn þrýstingur
Sá þurfandi fann nú að þrýstingur
jókst smám saman. Þörfin til að
svara kalli náttúrunnar með fótuna
sem millilið kom enn yfir hann. Lík-
amlegt ástand var orðið eitthvað í
líkingu við það sem hann haföi heyrt
af konum sem era við að fæða - hríð-
arverkir með reglulegu millibili þar
sem tíminn er tekinn í því skyni að
fmna út hina réttu fæðingarstund.
Hann leit ósjálfrátt á klukkuna eins
og til að átta sig á tíðni herpingsins
en áttaði sig samstundis á því að ekki
var til nein formúla yfir það hve
lengi hann heföi sjálfur stjóm á
ástandinu með eigin vöðvaafli. „Hvar
er trióið?“ spurði hann gestgjafa sinn
þegar ekkert bólaði á sleðanum og
honum féllust hendur þegar svarið
kom: „Þeir voru svo lengi að berjast
í brekkunni og klukkan er orðin svo
margt að þeir gera ábyggilega ekki
meira í dag.“
Gesturinn fór yfir stöðuna. Það
var farið að dimma og að auki kom-
inn snjóbylur. Það var því óðs manns
æði að ætla til fundar við Gustavs-
berg í frystihúsinu, auk þess sem all-
ar tímamælingar bentu til þess að
hann myndi gera í buxumar á leið-
inni. Fatan var full og sú leið ófær í
bili þar sem ekki var öðrum ílátum
til að dreifa innanhúss. Fráleitt þótti
honum að banka upp á hjá innfædd-
um tO að biðja um aðgang að fötu
sem gat verið með enn svakalegri
umgjörð en sú sem hann haföi fengið
smjörþefinn af. Ekki var vogandi að
ganga öma sinna í næsta skafli í
hörkufrosti sem leitt heföi getað af
sér kalsár á versta stað. Það var ein-
faldlega fátt um fina drætti og
verkimir nálguðust það að vera
stöðugir og honum taldist til að út-
víkkun væri slik að allt gæti gerst þá
og þegar. Gestgjafanum var ljóst af
þjáningarsvip hins og göngulagi að í
óeftii væri komið.
„Ég verð bara að redda þessu,“
sagði hann og vippaði sér inn í klef-
ann.
Gesturinn sá út undan sér að hann
þreif upp fótuna með látum og skokk-
aði með hana út á hlað. Hann fylgdi
eftir stuttum tíðum skrefúm án þess
að vita fullkomlega hvað stæði til og
hvernig ætti að „redda“ málinu.
Svörin komu svo sem strax og hann
sá velgjörðamann sinn göslast með
fulla fótuna nokkra metra með fram
húshliðinni. Þar lyfti hann henni í
svo sem magahæð, leit ofan í hana og
skvetti í skaflinn. Hann leit aftur í
fótuna og virtist mæla borð hennar
og skvetti síðan enn. „Þetta ætti að
duga þér,“ sagði hann og fór með fót-
una á sinn stað. Gesturinn fann að
tíminn var enginn og í sömu svifúm
og eigandi fótunnar kom út úr klef-
anum bakkaði hann inn. Minnugur
fyrri tilraunar sneri hann baki við
kamrinum og teygði höndina aftur
fyrir sig í setuna og opnaði. Fum-
laust gerði hann viðeigandi ráðstaf-
anir og settist. Þegar hófst heföbund-
in atburðarás og hann heyrði í sigur-
vímu þar sem allt lenti á sínum stað.
Sælutilfmningin var algjör og það
var sem lyktarskynið væri horfið.
Hann gerði sér nú grein fyrir því að
hinn sænski Gustavsberg væri síður
en svo nauðsyn og líklega hefði
sænska fyrirtækið aðeins unnið það
ógagn að fækka atvinnutækifærum
vítt og breitt um hinn vestræna
heim. Hann naut þess að láta hugann
reika og gaf sér góðan tíma. Upp í
hugann skaut skemmtilegum mistök-
um blaðamanns sem skrifaði viðtal
við prófast nokkum. Klerkur var í
vanda og svaraði viðkvæmri spum-
ingu á þá leið að þetta væri gott að
„hugsa um á fóstunni“. Þegar blaða-
maðurinn skráði fréttina urðu þau
mistök að einn stafur féll út og haft
var eftir prófasti að þetta væri „gott
að hugsa um á fótunni“. Gesturinn,
sem hló á sínum tíma að yfirlýsing-
unni, fann nú hve mikil speki fólst í
misherminu.
Bakkað út
Þegar athöfhinni lauk gekk hann
frá eftir sig og hægum skrefum bakk-
aði hann fram á gang. Þá daga sem
liföu af heimsókninni stundaði hann
fótuna reglulega og undir það síðasta
hætti hann að bakka inn í klefann.
Á síðasta degi heimsóknarinnar í
þorpinu rakst hann af tilviljun inn í
frystihúsið. Forvitni rak hann til að
skoða tækniundur Gustavsbergs. Það
var merkileg stund. Salemið var afar
snyrtilegt og þar sem hann kíkti ofan
í skálina kom í ljós að vatnspollur
var neðst og að auki handfang til að
sturta niður. Hann prófaði græjumar
og sturtaði nokkrum sinnum niður
með þeim stórmerkilegu afleiðingum
að vatnið fossaði í skálina og hvarf
síðan. Síðan yppti hann öxlum og
sneri baki við saleminu án þess að
nýta í eigin þágu. „Það er gott borð á
fótunni og engin ástæða til annars en
nýta það,“ hugsaði hann þar sem
hann gekk út úr frystihúsinu og
áleiðis „heim“ þar sem fatan beið.