Dagblaðið Vísir - DV - 19.08.2000, Síða 12

12
LAUGARDAGUR 19. ÁGÚST 2000
Frettir
Bilað rússneski kjarnorkukafbáturinn
300 km
Svalbarð
BARENTSHAF
Kafbáturinn Kúrsk
af gerðnni Oscar II
, sekkur til botns
NOREGUR

X
t ®
Múrmansk
• \
s
Oscar II - Kúrsk
í notkun:
Þyngd:
Vélar:
Áhöfn:
Hrað:
Vopn:
Novaja
Kara-
SLAND
Kafbátar Rússlands
Kafbátar með langdrægar flaugar
(kjarnorkuknúnir)
'sNa 21 3 Typhoon 332
18 Delta

Árásarkafbátar
(kjarnorkuknúnir)
CNx 28 9 Oscar II
Xj 8 Aku/a
3 Sierra
1 Yankee
7 Victor III
Eftirlitskafbátar (dísilknúnir)
X’6 12 Kilo
3 Tango
1 Foxtrot
1995
13.900 tonn
2 kjarnorkuhverflar
107
28 hnútar (í kafi)
24 flugskeyti
28 tundurskeyti
32 skipasprengjur
Aíkto&rkafbátar
5 3 Uniform (kjarnorka)
Xj 1 Yankee (kjarnorka)
1 X-Ray (dísil)
SS-N-19 langdrægt flugskeytí
meðkjarnaodd/ e& hefðrundnum
Sjómenn rússneska Norðurflot-
ans höfðu lengið beðið eftir þessum
degi. Þeir áttu loksins að fá að fara
á sjóinn og taka þátt í heræfingum í
Barentshafi. En gleði þeirra breytt-
ist skyndilega í harmleik. Á öðrum
degi æfinganna, fyrir nákvæmlega
einni viku, þurfti Gennadí Ljatsjín,
skipstjóri á kjarnorkukafbátnum
Kúrsk, að slökkva á kjarnokuhverfl-
um báts síns og láta hann sökkva til
botns. Þar liggur kafbáturinn enn
og er allsendis óvíst hvort tekst að
bjarga lifandi nokkrum sjóliðanna
118 sem eru um borð.
Minnir á Apoilo 13
„Þetta er versta martröð kafbáta-
sjómannsins," segir embættismaður
í Pentagon, landvarnaráðuneyti
Bandarikjanna. „Þetta minnir mig á
Apollo 13 en á hafsbotni."
Apollo 13 geimfarið bandaríska
laskaðist af völdum sprengingar
þegar það var á leið til tunglsins á
árinu 1970. En öfugt við rússnesku
sjóliðana tókst áhöfn geimfarsins að
stýra flauginni fram hjá tunglinu og
komast aftur til jarðar með aðstoð
stjómstöðvarinnar í Houston.
Viktor Statosov veit nákvæmlega
hvernig mönnunum um borð í
Kúrsk líður. Hann var kafbátasjó-
maður í átján ár og i einni ferðinni
kom upp eldur í bátnum hans þegar
hann var í kafi. Sjóliðarnir þurftu
að hírast fjóra klukkutíma í
kolniðamyrkri.
„Fyrsta tilfinningin er ótti. Fót-
leggirnir og handieggirnir á manni
fara að skjálfa, það er kalt. Deildin
fylltist af reyk á tveimur til þremur
sekúndum. Það var myrkur," segir
Statosov.
Hann segir að fyrir mestu sé að
láta ofsahræðsluna ekki ná yfir-
höndinni. „Hræðilegur ótti greip
um sig, eins og maður hefði haft
hryllilega martröð og vaknað upp af
Erlent fréttaljós
henni,“ segir Statosov sem var á
kafbátum sovéska hersins á timum
kalda stríðsins.
Stolt siglir fleyið
Enn er ekki vitað með vissu hvað
varð til þess að Kúrsk sökk til botns
á Barentshafi. Starfsmenn á banda-
riskum hlustunarskipum, sem
fylgdust með heræfingunum, sögðu
að tvær sprengingar hefðu orðið um
borð í kafbátnum á laugardag.
Einnig hefur verið talið hugsanlegt
að Kúrsk hafi lent í árekstri við
annað skip.
„Ekkert kjamorkuknúið skip fer
til botns nema í algjörri neyð,“ seg-
ir Valerí Daniljan, sérfræðingur í
öryggismálum, sem starfaði í níu ár
um borð í rússneskum kafbátum.
Kúrsk var stolt Norðurflotans
sem hefur yfir að ráða sjö sams kon-
ar kafbátum. Að sögn heimildar-
manna breska blaðsins The Guardi-
an var Kúrsk síðast tekinn til við-
gerða í þurrkví árið 1998.
Kúrsk er ekki fyrsti kafbáturinn
sem Rússar missa með voveiflegum
hætti í norðurhöfum. Umtalaðastur
þeirra, til þessa að minnsta kosti,
var Komsomólets sem sökk við
Bjarnarey árið 1989 og liggur enn á
hafsbotni, mikið áhyggjuefni öllum
sem láta sér annt um lífríki og
Rússneski kjarnorkukafbáturinn Kúrsk bjargarlaus á botni Barentshafsins:
Versta martröð hvers
kafbátasjómanns
segir Huchthausen í viðtali við
bandaríska blaðið New York Times.
Þótt rússneskir kafbátar hafi
haldið sig nærri heimahögum frá
endalokum kalda stríðsins hafa
vandamálin haldið áfram að gera
þeim lífið leitt, oft vegna lélegs við-
halds og þjálfunar.
Heim eftir vel heppnaöa ferð 1999
Þessi mynd var tekin af hluta áhafnar kjarnorkukafbátsins Kúrsk eftir aö
báturinn kom til hafnar aö loknum heræfingum í október 1999.
sinum af atburðum sem áður var
farið með sem algjört ríkisleyndar-
mál.
Peter Huchthausen, fyrrum
starfsmaður leyniþjónustu banda-
ríska sjóhersins, segist ekki vera
undrandi á slysinu um borð í
Kúrsk.
„Ég er undrandi á að þetta skuli
ekki hafa gerst fyrr. Sjóherinn er
allur þannig að það er bara tíma-
spursmal hvenær slysin gerast,"
Beöiö fyrir áhöfninni á Kúrsk
Viö guösþjónustu í Svjató-Níkolskí-dómkirkjunni í Múrmansk í vikunni var beöiö fyrir mönnunum 118 sem eru um borö
í rússneska kjarnorkukafbátnum Kúrsk á botni Barentshafsins. Tilraunir til aö bjarga þeim hafa ekki boriö árangur.
REUTERS#
hreinleika sjávar á þessum slóöum.
Óttast endurtekningu
Komsomólets var sjósettur undir
lok níunda áratugarins. Honum var
ætlað að skjóta bandaríska sjóhern-
um skelk í bringu en áður en hon-
um varð eitthvað ágengt kom eldur
upp í honum þar sem hann var í
kafi, í aprílmánuði 1989. Áhöfninni
tókst með harðfylgi að koma bátn-
um upp á yfirborðið þar sem
nokkrum mönnum tókst að komast
frá borði. Alls létust 42 af 69 manna
áhöfn Komsomólets í slysinu.
„Það voru gerð svo mörg mistök
við björgunaraðgerðirnar þá að
maður getur aðeins óttast að það
endurtaki sig,“ segir Galína Holova,
leiðtogi stærstu umhverfisverndar-
samtakanna á Kólaskaga þar sem
Norðurflotinn rússneski hefur að-
setur sitt, við danska blaðið Politi-
ken.
Slysin í Komsomólets og Kúrsk
og fleiri kafbátum síðustu áratugina
þykja til marks um vandamálin sem
hafa þjakað rússneska sjóherinn.
Hann hefur aldrei orðið jafnvoldug-
ur og hann virtist kannski vera,
jafnvel á mektardögum sínum í
kalda stríðinu, vegna ófullkominnar
tækni, slælegrar vinnubragða og
óheppni sem hefur elt hann á rönd-
um. Og þótt reynslan hafi sýnt að
Rússar þurfi meira á björgunarbún-
aði af ýmsu tagi að halda en aðrar
kafbátaþjóðir hefur búnaður þeirra
sjaldan virkað sem skyldi.
Hundruð hafa farist
Mörgum vestrænum manninum
hefur þótt sem þetta endurspeglaði
fremur kaldranalega afstöðu til ör-
yggis áhafnanna. Rússneska dag-
blaðíð Ísvestía greindi nýlega frá
því að frá þvi að Rússar tóku kjarn-
orkuknúna kafbáta i notkun fyrir 40
árum hefðu 507 menn úr áhöfnum
þeirra týnt lífi.
Raunverulegt umfang slysanna í
rússneska kjarnorkuflotanum hefur
ekki komið í ljós fyrr en á síðustu
árum. Rússneskir fjölmiðlar hafa
verið miklu aðgangsharðari en
nokkru sinni áður í fréttaflutningi
Ekkert skánaö
„Öryggismál í kafbátum þeirra
hafa ekkert batnað þrátt fyrir
margra ára reynslu af rekstri
þeirra," segir Joshua Handler, fyrr-
um rannsóknarmaður fyrir um-
hverfisverndarsamtökin Green-
peace. Hann vinnur nú að doktors-
ritgerð um kjarnorkuvána í Rúss-
landi.
Síðustu daga hefur allt lif í
Múrmansk og nágrannabæjum,
heimasloðum Norðurflotans, snúist
um mennina um borð í Kúrsk. Um-
hverfisverndarsinnar hafa hins veg-
ar miklar áhyggjur af hugsanlegri
geislamengun frá kafbátnum.
Andrei Zolotkov, forstöðumaður
Múrmanskdeildar norsku umhverf-
isvemdarsamtakanna Bellona, segir
að enn sé of snemmt að útiloka
hættuna á bráðnun kjarnakleyfs
efnis í kjarnaofni kafbátsins.
„Ef marka má opinberar yfirlýs-
ingar er engin hætta en allt veltur
það á ástandi kjarnaofnsins," segir
Andrei Zolotkov við Politiken.
Múrmansk er höfuðstaður Kóla-
skagans þar sem talið er að séu
saman komin fleiri kjarnorkuvopn
en annars staðar í heiminum. í
flotastöðvunum fimm, sem þar eru,
má sjá mikinn fjölda ryðgaðra kaf-
bátaskrokka og óforsvaranlega
geymslu á geislavirkum úrgangi,
meðal annars í gömlum dalli, Lepse,
sem liggur við bryggju í Múrmansk.
Byggt á The Guardian, Reuter,
The Washington Post, The New
York Times og Politiken
Rússneskur kjarnorkukafbátur sökk til botns f Barentshafi á laugardag
eftir að sprengingar urðú um borð