Dagblaðið Vísir - DV - 21.12.2000, Blaðsíða 16

16
Menning
FIMMTUDAGUR 21. DESEMBER 2000
J>V
Umsjón: Silja Aðalsteinsdóttir
Djass
Jólaplötu-
listi Davíös
Formaðurinn velur
sér jólagjafir
Þegar ég leit yflr óskalistann hans
Davíðs sá ég undireins að hér hafði
mér orðið á í messunni. Það er nefni-
lega ómögulegt að biðja frístundagitar-
leikara um lista yfir diska sem hann
vildi helst fá í jólagjöf án þess að þeir
séu allir meira og minna leiknir af gít-
arleikurum. Umræddur Davíð er Guð-
mundsson. Hann er formaður stjómar
djassklúbbsins Múlans í Reykjavík.
Davíð hefur starfað fyrir Pripps í
Gautaborg um árabil, DV í Reykjavík
og verksmiðjuna Vifllfell. Davíð er um
þessar mundir framkvæmdastjóri
Bioprocess ísland hf. Hann leikur á git-
ar fyrir sjálfan sig af og til.
Óskalisti Davíðs
Art Farmer Benny Golson Jazztet,
Here and Now (Farmer, trpt., Golson,
tenor, Granchan Moncure, trb., Harold
Mabem, pno., Herbie Lewis, bs., og Roy
Mc Curdy, trm.).
Eftir 40 ár er þessi ótrúlega upptaka
enn fersk og spennandi. Art Farmer
leikur á trompet og flygilhom eins og
honum einum er eiginlegt.
The Wes Montgomery Trio
(Montgomery, gtr., Melvin Rhyne, org.,
Paul Parker, trm.).
Algjör snilld. Langar og fljótandi lín-
ur, hljómar og áttundir ofnar saman á
einstakan hátt. Þetta getur maður hlust-
að á aftur og aftur og aftur.
Jazz Winds from a New Direction
(Hank Garland, gtr, Gary Burton, vib.,
Joe Morello, trm., Joe Benjamin, bs.).
Þetta er frábær jazzleikur úr sveita-
geiranum í Nashville. Hér fer Hank
Garland á kostum. Hank var kraftmikill
og ótrúlega tæknilegur gítaristi. Senni-
lega heíði hann orðið einn af þeim
þekktustu ef hann hefði ekki tekið upp
á því að aka á tré og lamast. Ekki spiUir
Gary Burton fyrir á víbrafóninn!
Tal Farlow, The Swingin Guitar
(Farlow, gtr, Eddie Costa, pno., Vinnie
Burk, bs.).
Tal Farlow er einn af frumkvöðlum
Bebopsins á gítar. Hér fer saman tækni
og hugmyndaauðgi.
Jimmy Raney Visits Paris (Raney,
gtr, Sonny Clark, pno., Red Michell, bs.,
Bobby White, trm.).
Hinn frumkvöðuil bebopsins í heimi
gítaristanna. Hér heyrir maður langar,
fljótandi, ljóðrænar línur. Jimmy er
alltaf mjög áheyrilegur.
Kenny Burrell, Midnight Blue
(Burrell, gtr, Stanley Turrentine, tnr.,
Major Holley, bs., Biil English, trm.).
Kenny Burrell er einn smekklegasti
(elegant) gítaristi í heimi! Hann er hér í
blúsuðum félagsskap, enda aldrei langt
frá blúsnum.
Sonny Rollins, The Quartets, Feat-
uring Jim Hall (Rollins, tnr, Jim Hall,
gtr, Bob Cranshaw, bs., Ben Riley, trm.).
Rollins er mestur, stærstur og bestur
tenóristanna. Hann er hér með Jim
Hall, djassskáldi gítarsins.
Jón Páll Bjarnason, ICE (Jón Páll,
gtr, Ray Pizzi, blásturshljóðf., Andy
Simpkins, bs., Lew Malin, trm.).
Jón Páll á heima meðal þeirra bestu!
Það liggur allt of lítið eftir hann á disk-
um. Fleiri diska, Jón!
Django Reinhardt - hvaða
plata/diskur sem er!
Dexter Gordon, Ballads (Gordon,
tnr, ýmsir meistarar).
Síðast en ekki síst ballöður með Dext-
er. Þetta er vægast sagt mögnuð spila-
mennska úr ýmsum áttum, sem undir-
strikar einungis það sem á að vera á
hreinu: Dexter Gordon var frábær tðn-
listarmaður.
Ég hef grun um að óskalistinn hans
Davíðs sé ekki upptalning á diskum
sem hann á ekki nú þegar í fórum sin-
um. Þess vegna ráðlegg ég vinum hans
og ættingjum að fara ekki nákvæmlega
eftir honum án þess að ráðfæra sig við
höfundinn fyrst! Það vekur athygli að
hann telur Jón Pál Bjamason með
meisturum djassgítarsins. Þess vegna
verða lokaorðin að þessu sinni hin
sömu og Davíð segir hér að ofan:
„Fleiri diska, Jón!“
Ólafúr Stephensen
Konan frá
Jakútíu
Kjuregei Alexandra
Argunova er vissulega
óvenjulegur íslendingur
og afar framandi þegar
hún kom hingað á sjö-
unda áratugnum. Hún
hefur lifað tímana
tvenna, fædd og uppalin
í Jakútíu á ríkisárum
Stalíns og missir barn-
ung föður sinn í heims-
styrjöldinni síðari sem
hvergi tók þvilíkan toll
og í Sovétríkjunum. í
ævi hennar býr því
spennandi efniviður sem
Súsanna Svavarsdóttir
hefur nú skráð eftir
henni.
Segja má að bókin
skiptist í þrennt. Fyrsti
hlutinn er ítarlegastur;
það eru minningar
Kjuregei frá Jakútíu.
Hún ólst upp við ýmsa
siði og venjur sem okkur
eru framandi, í afkima hins sósíalíska heimsveldis.
Ekki var það alltaf dans á rósum en mestmegnis er þó
bjart yfir þessum minningum. í öðrum hluta lendir hún
í því að kynnast erlendum námsmanni og eignast með
honum bam. Við það veröur hún utangarðs í kerfinu
og hrökklast að lokum úr landi. Hlutskipti hennar var
enginn reyfari úr kalda stríðinu heldur annars kon-
ar kúgun þess sem skyndilega er orðin „persona non
grata“ og er smám saman úthýst úr samfélaginu.
Tvisvar sinnum lifir Kjuregei eins konar „kúltur-
sjokk". Fyrst þegar hún kemur til milljónaborgar-
Bókmenntir
innar Moskvu frá Jakútíu, síðan þegar hún kem-
ur í fásinnið í stóra sveitaþorpinu Reykjavík.
Þriðji hluti bókarinnar gerist á íslandi. Hún er
fyrst gift Magnúsi Jónssyni kvikmyndagerðar-
manni og búa þau um hríð hjá foreldrum hans.
Dregin er upp eftirminnileg mynd af því ágæta fólki. Þó
að hún lýsi Magnúsi sem ástinni í lífi sínu lenti hjóna-
band þeirra í erfiðleikum vegna drykkjuskapar hans og
síðar framhjáhalds. Síðar eignast hún annan mann sem
veldur henni ekki síður vonbrigöum. Hún er „uppgötv-
uð“ sem listakona og virðist hafa haft hér nóg að gera.
í lokaþætti bókarinnar ræðir hún síðan um erfið veik-
indi sín. Inn í það fléttast frásögn af valdaráninu í Sov-
étríkjunum í ágúst 1991 sem hún lenti í ásamt syni sín-
Súsanna Svavarsdóttir rithöfundur
Á texta hennar er lipur talmálsstíll og frásögnin bláttáfram og laus viö tilfinningasemi.
dýpra í, oft er of hratt farið yfir sögu. Enda er bókin að-
eins 163 síður en hefst þó á síðu 5 og þar að auki er á
annan tug auðra síðna í henni. Hún minnir stundum á
langt Mannlífsviðtal. Ekki hefur verið um mikla rann-
sóknarvinnu að ræða af hálfu skrásetjara.
Til að mynda er rangt farið með
dánarár Jökuls Jakobssonar (hann
í dó 1978 en ekki 1979) og raunar líka
tengdamóður Kjuregei (hún dó 1979
en ekki 1978). En sagan er ágætlega
uppbyggð og nær að halda spennu
þó að stundum sé hún of ágrips-
kennd. Á textanum er lipur talmáls-
stíll og frásögnin bláttáfram og laus
við tilfinningasemi.
Meginaðdráttarafl þessarar sögu er
aðalpersónan Kjuregej. Hún segir öðru-
visi frá en íslendingar og hugsar öðru-
vísi. Hún kemur fyrir sjónir sem vilja-
sterk kona sem þrátt fyrir ýmsar raunir
er þakklát fyrir það sem var gott og sátt við hlutskipti
sitt. Þó að saga hennar sé ekki mjög rækilega sögð nær
hún að vera áleitin. Og það er ekki svo oft sem við fáum
tækifæri til að sjá land og þjóð með augum Jakútíu-
manns.
Ármann Jakobsson
um.
Þetta er mikið efni sem hefði að ósekju mátt kafa
Súsanna Svavarsdóttir: Hættuleg kona: Kjuregej Alexandra
Argunova. Iðunn 2000.
Bráðsmitandi
blindufaraldur
Fingurætan fær
makleg málagjöld
Hjá Æskunni
kom nýlega út
bamabókin
Fingurætan eftir
Dick King-Smith
með myndskreyt-
ingum Arthurs
Robins. Bókin fjail-
ar um jarðálflnn Úlf
flngurætu sem sit-
ur um saklaust fólk og vill heilsa því
innilega, bíta af því flngur í leiðinni og
éta. Margan manninn hefur hann gert
fingrinum styttri, en þegar hann kynn-
ist Guðrúnu dóttur hreindýrabóndans á
hann eftir að óska þess að hún hefði
aldrei orðið á vegi hans.
Einnig kom út hjá Æskunni Litli of-
urhuginn eftir Jon Blake með mynd-
skreytingum Martins Chattertons. Dótt-
ir heimsins mesta ofurhuga þráir ekk-
ert eins heitt og að sýna ótrúleg of-
dirfskuatriði eins og pabbi hennar ger-
ir. Hún hikar heldur ekki við að grípa
tækifærið þegar það gefst.
Ámi Ámason þýddi báðar bækumar.
Andblær úr öllum
áttum
Tíunda hefti
Timaritsins And-
blæs er komið út.
Tvö aðalviðtöl eru í
heftinu og er annað
þeirra við rithöf-
undinn Edward
Bunker, sem hing-
að kom á bók-
menntahátíð í haust. Bunker skrifar
glæpasögur byggðar á eigin ævi og eig-
in glæpaverkum, en hann á að baki hálf-
an mannsaldur í tukthúsum, m.a. því
illræmda San Quentin sem hýsir nauð-
gara og morðingja. Bunker lýsir því
hvemig hann hefur nýtt sér þessa
reynslu í verkum sínum, en hann er
einnig kunnur sem kvikmyndaleikari
og ráðgjafi glæpamyndahöfunda.
Hitt stóra viðtalið er við þýsku hsta-
konuna Karin Kneffel, tekið af ekki
ómerkari listamanni en Helga Þorgils
Friðjónssyni. Karin vakti íyrst athygli
fyrir portretmyndir sínar af dýrum, en
hefúr síðan unnið með fjölbreytileg við-
fangsefni, nú siðast íslenskt landslag.
Listaverk Karinar Kneffel hafa að sögn
Helga vakið reiði menningarlega þenkj-
andi listunnenda, vegna þess að hún er
óhrædd við að mála verk sem höfða
sterkt til fegurðarskyns okkar. Sem
dæmi má nefha verk á kápu tímaritsins.
í Andblæ eru m.a. birt ljóð eftir Krist-
inu Ómarsdóttur, Áma Ibsen og Steinar
Braga, en einnig em þar ljóðaþýðingar
og greinar um ýmsar listir. í Gallerí
Andblæ eru litprentuð verk tólf lista-
manna, en meðal þeirra em Daði Guð-
bjömsson, Georg Guðni Hauksson, Inga
Þórey Jóhannsdóttir og Kristín Gunn-
laugsdóttir.
Ritstjóm Andblæs skipa Ásdís Óla-
dóttir, Jóhann Torfason og Bjami
Bjamason, en ritstjóri er Margrét Lóa
Jónsdóttir.
Sú var tíðin að bækur eftir erlenda höfunda voru
þýddar eftir enskum eða dönskum þýðingum og jafnvel
styttar og endursagðar (t.d. Anna Karenína eftir Leo
Tolstoj). Sú afdalamennska hefur að mestu leyti lagst af
á dögum alþjóðahyggju. Við höfum á að skipa fólki sem
býr yfir góðri þekkingu á bæði erlendum mál-
um og íslensku og mætti nefna í því sam-
bandi þá Kafka-feðga, Eystein og Ástráð, og
Ingibjörgu Haraldsdóttur sem færir okkur
Dostojevskí á silfurfati. Sigrún Ástríður Ei-
ríksdóttir hefur nú þýtt fyrstu bók nóbels-
verðlaunaskáldsins José Saramago á ís-
lensku beint úr portúgölsku og er það
framtak mikill fengur áhugamönnum um
heimsbókmenntir.
Bókin ber nafnið Blinda og segir frá
undarlegum blindufaraldri sem fer um
allt eins og eldur 1 sinu og afleiðingum
hans á manneðlið. í sögunni ber margt furðulegt
fyrir augu ... Hún gerist væntanlega í alræðisríki á síð-
ustu áratugum en er einhvern veginn staölaus og tíma-
laus. Persónurnar eru ekki nefndar meö eiginnöfnum
heldur t.d. læknisfrúin, stúlkan með sólgleraugun og
rangeygði strákurinn, enda segir á einum stað að blind-
ingjar þurfi ekki að heita neitt (311). Orðatiltæki eins og
t.d. „látum okkur sjá“ og orðaleikir ýmiss konar afhjúpa
klisjulega merkingu sína í sögunni og fá nýja, blinda
vídd. Sögumaðurinn er nákominn lesanda og ávarpar
hann af og til, útskýrir ýmislegt og afsakar orðalag o.fl.
og má velta fyrir sér hvort dularfulli rithöfundurinn
sem verður á vegi blindingjanna hafi skrifað söguna eft-
ir læknisfrúnni eins og gefið er í skyn. Bæði form og
efni sögunnar er þvi nýstárlegt og ögrandi.
í bókmenntum er persónum stundum stillt upp í af-
mörkuðu rými og látið reyna á þolrif þeirra og þolin-
mæði gagnvart öðrum. Við innilokun og aðsteðjandi
ógn brýst grimmd mannsins og dýrseðli upp á yfirborð-
ið. Saramago notar þessa aðferð en stór hluti sögunnar
gerist á yfirgefnu geðveikrahæli. Blindingj-
arnir feta stíg niðurlægingarinnar uns auð-
mýkingin er alger, frumskógarlögmálið tekur
völdin og ofbeldi, nauðganir, rán og gripdeild-
ir verða daglegt brauð. Yfirgefnir og óttaslegn-
ir, skítugir og svangir fálma hinir blindu sig
áfram og hver og einn reynir að bjarga eigin
skinni. í ríki blindra er sá eineygði konungur,
segir í frægri sögu. Læknisfrúin er reyndar eng-
inn konungur en heldur sifellt í vonina, reynir
að koma skipulagi á óreiðuna og þótt hún grípi til
örþrifaráða heldur hún sjálfsvirðingu sinni með-
an blindingjamir sökkva æ dýpra í eymdina. Sag-
an er átakanleg enda um að ræða mergjaða heims-
ádeilu og svo myrka framtíðarsýn að jaðrar við
heimsendaspá.
í Blindu er spurt stórra og sígildra spurninga sem
erfitt er að svara. Hvað er siðblinda, skilningsblinda, til-
finningablinda? Á að fóma einstaklingi fyrir hagsmuni
heildarinnar? Getur mannkynið lifað án sjónar? Á ég að
gæta bróður míns? Sannarlega frábær saga. Skyldi hún
ekki fljótlega koma út sem hljóðbók?
Steinunn Inga Óttarsdóttir
José Saramago: Blinda. Sigrún Á. Eiríksdóttir þýddi. Vaka Helga-
fell 2000.
Hófatök gæðinganna
Hjá Máli og
mynd er komin út
bókin Reiðleiðir á
íslandi eftir Sigur-
jón Bjömsson pró-
fessor. í henni segir
höfúndur frá hesta-
ferðum sínum um
landið, lýsir reið-
leiðum, segir frá
náttúrunni, riflar upp sögur tengdar
þeim stöðum sem riðið er um og lýsir
stemningunni meðal samferðamanna og
hesta.
Sigurjón er Skagfirðingur og fór
snemma að umgangast hross sér til gleði.
Hann segir í formála frá eftirminnilegum
hestum, svo sem Litla-Blesa, Graða-Jarpi
og Kroppi, og litur til baka yfir margar
slóðir og reynir að skilgreina áhuga sinn
á hestum og hestaferðum. Hann kemst að
því að hann hafi alltaf verið að leita uppi
fótspor feðranna, „hlusta eftir hófatökum
löngu liðinna gæðinga, lifa með í tima,
sem var ekki lengur til, læra ömefnin
sem þessir gömlu menn þekktu og notuðu
sem vegvísa, staldra við á áningarstööum
þeirra, grípa um söguna, gera hana lif-
andi og hverfa fortíð í nútið eða nútið i
fortíð“. I bókarlok er spjallað við nokkra
þekkta hestamenn.