Dagblaðið Vísir - DV - 21.12.2000, Blaðsíða 17

FIMMTUDAGUR 21. DESEMBER 2000
17
DV
Menning
Að vera öðruvísi
Sigrún Jónsdóttir
kirkjulistarkona er is-
lenskur einstaklings-
hyggjumaður sem hef-
ur ekki aðeins helgað
líf sitt listinni heldur
einnig lifað af krabba-
mein tvisvar, haldið
sýningar um heim all-
an og átt þrjá eigin-
menn: kaupmann, arki-
tekt og sænsk-franskan
aðalsmann. En þó að
hún sé heimskona eru rætur hennar í Vík í Mýr-
dal og seinustu ár hefur skipið Skaftfellingur ver-
ið helsta baráttumál hennar.
Bókmenntir
Ævisaga Sigrúnar, Engin venjuleg kona, er
skráð af Þórunni Valdimarsdóttur rithöfundi sem
ferst það vel úr hendi sem við var að búast. Hún
skiptist í þrjá hluta: ræturnar, stofninn og krón-
an. Megináherslan er á samband Sigrúnar við líf-
ið, guðdóminn, ástina og öll táknin í veröldinni
sem hún er stöðugt að lesa í.
Saga Sigrúnar er einnig baráttusaga, hún er
stöðugt með uppsteyt gegn yfirvöldum, kjaftakell-
ingum og öllum sem henni finnst setja svartan
blett á lífið. Rauður þráður í bókinni er réttur
einstaklingsins til að vera öðruvísi. Hvað getur
verið sjálfsagðara en að þrír eiginmenn sömu
konu sitji hlið við hlið í brúðkaupi ef um sið-
menntað fólk er að ræða?
í fyrstu fetar Sigrún vanalega slóð. Hún heldur
Þórunn Valdimarsdóttir rithöfundur
Saga hennar um Sigrúnu Jónsdóttur er óöur til einstaklingshyggjunnar.
Tónlist

til Reykjavíkur og við taka
Kvennaskólinn, hjónaband
sem reynist skammlíft, þrjú
börn og kennaranám. Hvörfin
í lífi Sigrúnar verða þegar
hún heldur utan til náms,
kynnist þar öðrum eigin-
manni sinum og ákveður að
gerast listakona. Síðan hefur
hún ýmist búið í Svíþjóð eða
íslandi, verið listamaður og
hin síðari ár verið „félags-
málaljón". Hún verður fyrir
ýmsum áfóllum en lifir af og
er ákveðin í að njóta lifsins.
Jafnvel á einu erfiðasta
augnabliki ævinnar, við lát
barnabarns, kynnist hún
þriðja eiginmanni sínum og
finnur hamingjuna með hon-
um.
Fyrst og fremst er þessi
saga óður til einstaklings-
hyggjunnar. Aðalpersónan er
kona sem er harðákveöin i að
vera öðruvísi og lifa eigin lífi,
óháð gildismati annarra.
Ármann Jakobsson
Þórunn Valdlmarsdóttlr: Engin
venjuleg kona. Litríkt líf Sigrónar
Jónsdóttur kirkjulistarkonu. JPV
forlag 2000.

Dugir ekki
til
„Krists
konungs há-
tíð i Krists-
kirkju,
Landakoti“
er virðuleg-
ur titill á
geisladiski
sem inni-
heldur „Messu til heiðurs Drottni
vorum Jesú Kristi konungi" eftir
dr. Victor Urbancic. Urbancic
gegndi stöðu orgelleikara og kór-
stjóra við Landakotskirkju frá ár-
inu 1938 til dauðadags tuttugu árum
síðar og samdi hann messuna með
helgihald í huga. Lætur tónlistin
ekki mikið yfir sér, tóntegundimar
eru hefðbundnar og formuppbygg-
ingin einfold. Tónlist Urbancic virk-
ar örugglega prýðilega í trúarat-
höfn, en á geisladiski gerir hún það
ekki. Hún er allt of flatneskjuleg og
hugmyndasnauð til að skapa eftir-
minnilega stemningu, maður heyrir
bara formúlur og klisjur úr sam-
bærilegum tónverkum (sem eru
flest mun betri). En flutningur Kórs
Kristskirkju undir stjórn Úlriks
Bókmenntir
Ólasonar er hinn ágætasti, söngur-
inn hreinn og túlkunin rökrétt, en
það dugir ekki til. Betri er Gregorí-
anski messusöngurinn, sem einnig
er að finna á geisladiskinum, hann
er alvörugefinn og miðaldalegur, og
stendur slík tónlist alltaf fyrir sínu.
Á milli Allelúja og Credósins les
séra Jakob Rolland úr Matteusar-
guðspjalli (25.31-46), og hefði
kannski verið heppilegra að láta
einhvem sem talar óbjagaða ís-
lensku sjá um lesturinn. Annað
virkar amatörlegt á geisladiski sem
þessum.
Úlrik Ólason leikur í lokin Kóral
nr. 3 í a-moll eftir César Franck og
er ómögulegt að dæma flutning
hans því hljómur orgelsins er svo
óskýr að kraftmikil tónahlaupin
renna saman og verða að óskiljan-
legum gný. Er ekki alveg ljóst hvort
um er að kenna upptökunni eða
sjálfu hljóðfærinu. Jónas Sen
Dr. Victor Urbanclc: Messa til heiðurs
Drottni vorum Jesú Kristi konungi, og
fleira. Kór Kristskirkju, stjórn og orgel-
lelkur: Úlrik Ólason. Fermata 2000.
Forneskjuleg dulúð
„Ég byrja
reisu mín“
er nafnið á
geisladiski
með Kamm-
erkór Suð-
urlands sem
kom út fyrir
skemmstu.
Diskurinn
er nokkurs konar þverskurður (mjög
einfaldaður) af íslenskri kirkjutónlist í
þúsund ár; þar er að fmna gömul ís-
lensk þjóðlög með trúarlegu ívafi, út-
setningar núlifandi tónskálda á lögum
úr fomum sönghandritum og einnig
söngverk byggð á gömlum textum. í
síðastnefnda flokknum ber hæst Missa
Piccola eftir Gunnar Reyni Sveinsson,
en hún var samin árið 1982. Textinn er
að mestu byggður á versum úr Passíu-
sálmum Hallgríms Péturssonar en
einnig á latnesku messunni. Tónlist
Gunnars Reynis er hrifandi, tær og
blátt áfram, en flutningurinn líður fyr-
ir að hrynjandi hefði mátt vera skarp-
ari hér og þar. Verra er samt hvað ein-
söngur Finns Bjamasonar tenórs er yf-
irdrifmn, hann oftúlkar flest sem hann
syngur á diskinum, bæði verk Gunn-
ars Reynis og annað, og er útkoman
væmin og hjákátleg. Trúarsöngvar á
borð við þá sem hér em fluttir hljóma
betur ef þeir em sungnir af látleysi,
laglínumar em svo fagrar í einfald-
leika sínum að það þarf ósköp litið að
gera við þær. Hér er eins og verið sé að
útskýra hvert einasta orð i textunum
með leikaraskap, og er það óþarfi.
Söngur kórsins undir stjóm Hilm-
ars Amar Agnarssonar er hins vegar
oftast hreinn og fallegur, hástemmdur
og innhverfur. Einsöngur Eyrúnar
Jónasdóttur mezzósóprans og Magneu
Gunnarsdóttur sóprans, sem og ein-
leikur Kolbeins Bjamasonar
flautuleikara, era einnig fullkomlega í
takt við anda tónlistarinnar. Upptak-
an, sem Sverrir Guðjónsson stjómaði,
er í prýðilegu jafnvægi, frágangur
geisladisksins er smekklegur og með-
fylgjandi texti ítarlegur.
Margar útsetningamar em sérlega
fallegar, til dæmis er sú sem Bára
Grímsdóttir gerði á laginu „Forgefins
muntu mér“ einstaklega falleg. Best er
samt titillag disksins, „Ég byija reisu
mín“ eftir Hallgrím Pétursson. Þetta er
sérlega fallegur sálmur við íslenskt
þjóðlag sem Smári Ólason hefúr gætt
fomeskjulegri dulúð með næmri og
smekklegri útfærslu. Flutningur kórs-
ins á þessu hrífandi lagi er i fremstu
röð, hver tónn er sunginn af alúð og
innileika, og bara það gerir þennan
disk vel þess virði að eiga.
Jónas Sen
islensk kirkjutónllst í þúsund ár. Kammerkór
Suðurlands undir stjóm Hilmars Amar Agnars-
sonar. Smekkleysa 2000.
^mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmummi iiiiiiiiiiiiiii'iiini iu, iui.be
Tímaskekkja
Hlæjandi refur eftir Þorgrím Þráinsson segir
frá Úlfhildi, sextán ára, sem býr í Reykjavík. Sag-
an fjallar um sumarið sem hún var þrettán ára og
er sögð í 1. persónu út frá sjónarhóli Úlfhildar.
Þetta var vægast sagt viðburðaríkt sumar því Úlf-
hildur kynntist indíánadreng sem hafði komið til
landsins sem laumufarþegi, og saman uppgötv-
uðu þau ýmislegt um lífið og tilveruna, en þó að-
allega Úlfhildur.
Ég verð að segja eins og er að ég hef sjaldan les-
ið bók sem kemst jafn langt frá því að vera sann-
færandi, sérstaklega þegar miðað er við að hún er
skrifuð i dæmigeröum raunsæisstil unglinga-
sagnanna. Þorgrímur skýtur langt yfir markið í
þetta sinn. Fyrstu mistökin sem hann gerir eru
þau að nota 1. persónu frásögn til aö miöla sögu
unglingsstúlku. Til þess að höfundur geti gert
slíkt á sannfærandi hátt veröur hann að geta sett
sig í spor sögumanns en það tekst Þorgrími ekki.
Það er ekki nóg með að Úlfhildur sé of fullorðins-
leg í tali og hugsun heldur fellur höfundur líka í
þá gryfju að skoða kvenpersónur sínar með aug-
um karlmanns þegar hún er að lýsa sjálfri
sér og vinkonu sinni.
Ekki tekur betra við þar sem indíána-
drengurinn Mússí er annars vegar. Hann
er einhver undarleg tímaskekkja og klisju-
kenndari persónu hefur undirrituð varla
séð siðan Hollywood dældi út kúreka-
myndum með John Wayne í aðalhlut-
verki. Ekki er nóg með að hann sé kom-
inn af Geronimo, þeirri miklu hetju
indíána sem féll snemma á öldinni í bar-
áttu við hvíta menn, heldur virðist
hann hafa verið uppi á sama tíma og þessi for-
faðir sinn. Þó að Mússí sé nútímadrengur frá
Bandarikjunum hefur hann lifað eins og indíán-
ar gerðu á síðustu öld. Bæði eru lifnaðarhættir
drengsins óraunhæfir og saga hans afar ótrúverð-
ug.
Aðrar persónur sögunnar eru ekki heldur til
þess fallnar að vekja samúð eða samkennd les-
anda, nema kannski Isak, nágranni Úlfhildar.
Hann á erfitt í byrjun en tekur út ákveðinn
þroska og nýtur sín i fordómalaus-
um félagsskap indíánadrengsins.
Hins vegar má segja bókinni til
hróss að hún vekur lesanda til um-
hugsunar um firringu nútíma-
mannsins og fjarlægð hans frá nátt-
úrunni og sjálfum sér. Sú róman-
tíska mynd sem er dregin upp af líf-
erni frumbyggja Ameríku er vissu-
lega hugljúf og hefði sómt sér vel í
sögu sem ætti að hafa gerst um síðustu
aldamót.
Sagan endar þannig að maður á von
á framhaldi til að fá botn í afdrif indíánadrengs-
ins. Ef sú er raunin vona ég að höfundur gefi sér
góðan tíma og igrundi þá sögu betur en hér er
gert. Oddný Ámadóttir
Þorgrímur Þráinsson: Hlæjandi refur. Iðunn 2000.
SKRAUT
STEINAR
Skrautsteinar
Ari Trausti Guð-
mundsson jarðfræð-
ingur hefur þýtt
bókina Skrautstein-
ar þar sem yfir 130
tegundir eðalmálma,
gimsteina og ann-
arra skrautsteina
era sýndar á rösk-
lega 800 ljósmynd-
um. Fmmútgáfan var unnin í sam-
vinnu við Breska náttúmgripasafnið.
Sagt er frá slípuðum og óslipuðum
steinum og hugtök gimsteinaíræðinn-
ar útskýrð og einnig er sagt frá margs
konar skartgripum. Góðir litalyklar
era í bókinni til að greina skraut-
steinategundir.
í Inngangi bókarinnar eru skraut-
steinar skilgreindir, fiallað er um
myndun þeirra, fundarstaði, eðliseig-
inleika, lögun, ljósfræðieiginleika, slíp-
un þeirra, fágun og útskurð. Þar er
einnig rakinn stuttlega þáttur þeirra í
mannkynssögunni en skart úr skraut-
steinum þekkist frá örófi mannsaldar.
Til dæmis em elstu smaragðanámur
sem fundist hafa um 4000 ára gamlar.
Þessar námui' em í Egyptalandi og
þaðan em líka merkustu skartgripim-
ir frá fornöld. Einkum er það gullskart
með greyptum túrkissteinum eöa öðr-
um fógmm skartsteinum.
Jens ehf. gefur bókina út.
Almanak
Komið er út almanak fyrir árið 2001
með myndum af málverkum Sveins
Björnssonar myndlistarmanns, hið
fyrsta af mörgum fyrirhuguðum. Er-
lendur sonur hans hannaði almanakið
og útgefandi er Sveinssafn í Hafhar-
firði og Krýsuvík. Á forsíðu er ein
hinna litriku sjálfsmynda sem Sveinn
málaði en á myndunum með hverjum
mánuði má kynnast öllum þremur höf-
uðtímabilunum í list hans.
vel við
Frans, söguhetju
austurríska rithöf-
undarins Christine
Nöstlinger. Nú em
komnar Sjónvarps-
sögur af Frans í þýð-
ingu Jórannar Sig-
urðardóttur. Þar seg-
ir frá raunum Frans
vegna þess að foreldrar hans hafa ekki
kapalsjónvarp og kæra sig ekkert um
gervihnattadisk, og Frans er alltaf eins
og asni í skólanum af því hann hefúr
ekki séð myndimar og þættina sem
hinir krakkamir hafa horft á. Til að
krakkamir haldi ekki að foreldrar
Frans séu annaðhvort fátækir eða
svona sérvitrir byijar hann að
skrökva - og allir krakkar vita hvað
gerist þegar maður byijar á svoleiðis...
Mál og menning gefur út.
Trjálfur og Mimmli
Stefán Sturla Siguijónsson og Erla
Sigurðardóttir
standa saman að
sögunni um Trjálf
og Mimmla sem
Gjömingar gefa út.
Trjálfur er álfúr
sem passar trén í
skóginum, vökvar
þau og læknar.
Mimmli er geimvera sem lendir fari
sínu skammt frá Trjálfi og talar í
bundnu máli. Hann er frá stjömunni
Pi í vetrarbrautinni Starútí þar sem al-
varlegur skortur er á súrefni, og
Mimmli er kominn til jarðar til að
fylla á súrefnisgeyminn á Pí. Trjálfur
útskýrir fyrir Mimmla aö jarðarbúar
fái súrefnið sitt úr grasinu og tijánum
en Pi-búar hafa af misskilningi á
hringrásinni steypt og tjargað yfir all-
an gróður. H20 taka þeir inn i töflum!
Þegar Mimmli fer aftur heim til sín
hefur hann meðferðis lítið tré sem
Trjálfur hefúr gefið honum. Þetta er
elskulegt fræðslurit um gildi og hlut-
verk súrefnisins í lífi okkar allra.