Dagblaðið Vísir - DV - 23.01.2001, Blaðsíða 13

13
ÞRIÐJUDAGUR 23. JANÚAR 2001
DV_____________________________________________________________________________________________________Menning
Ovænt endalok
20. aldar einleiksverk og íslenskir einleikar-
ar var þemað á tónleikum Kammersveitar
Reykjavíkur í Listasafni íslands á sunnudags-
kvöld. Fjögur verk vora á efnisskránni sem
þau Áshildur Haraldsdóttir flautuleikari, Sif
Tulinius fiðluleikari, Arnaldur Arnarson gítar-
leikari og Einar Jóhannesson klarínettuleikari
höfðu valið í samráði við kammersveitina.
Áshildur reið á vaðið með Ballöðu Franks
Martins fyrir flautu, strengjasveit og píanó.
Verkið var samið á fjórða áratugnum og er afar
áheyrilegt, stutt og hnitmiðað og það gneistaði
af því í meðförum Áshildar og Kammersveitar-
innar sem Bemharður Wiikinsson stjórnaði að
þessu sinni. Flæðið var fallegt og uppbygging
spennu og lausn hennar frábærlega útfærð af
tilfinningu og tæknilegu öryggi.
Sif hafði valið sér verkið Partíta fyrir flðlu
og kammersveit eftir pólska tónskáldið Witold
Lutoslawski. Þetta er magnað verk og val henn-
ar auðskilið þar sem það hentar hennar spila-
mennsku og karakter afar vel. Það hefur
dramatíska undiröldu og tilfinningahita sem
skilaði sér ákaflega vel í flutningi Sifjar og
Kammersveitarinnar. Nafnið partíta kemur til
vegna þess að þremur meginköflum verksins
svipar til kafla barokkdanssvítunnar,
Courente, Air og Gigue, á milli þeirra kafla eru
svo frjálsir kaflar þar sem fiðlan leikur með pí-
anóinu og fengu þeir afar fallega meðhöndlum
hjá Sif og Önnu Guðnýju Guðmundsdóttur sem
lék á píanóið. Túlkun Sifjar var bæði einlæg og
djúp og hinn fallegi Largokafli sérlega áhrifa-
mikill og vel leikinn.
Verkið sem Arnáldur hafði valið var
Konsert fyrir gítar og strengjasveit eftir Jean
Francaix. Verkið er samið á árunum 1981-82 og
hefur yfir sér ferskan blæ, húmor og fjör í
Áshildur Haraidsdóttir.
Einar Jóhannesson.
Arnaldur Arnarson.
Sif Tulinius.
bland við viðkvæmnislega og ljúfsára þætti.
Samt sem áður var eins og konsertinn færi
aldrei almennilega á flug og heildin var svolít-
ið dauf. Upphafíð var losaralegt og þrátt fyrir
ágæta spretti á köflum líkt og í fallegum seinni
largettokaflanum og kadensunni í Qörugum
lokakaflanum sem Arnaldur lék af miklu
músikaliteti var eins og leikur hans væri
nokkuð kaldur og fjarlægur og samspil hans og
hljómsveitarinnar ekki alltaf nákvæmt þó svo
þar hefði einnig verið að finna skemmtilega
spretti.
Sfðasta verkið á efnisskránni var Dom-
aines fyrir klarínett og kammersveit eftir Pi-
erre Boulez. Ég játa fúslega að ég er ekki
neinn sérlegur aðdáandi Boulez enda ófá
skiptin sem legið hefur við andlegum dauða
eða stjarfa undir flutningi verka hans. Því
hálfkveið ég fyrir að þurfa að sitja undir
verkinu, jafnvel þótt einleikarinn væri Einar
Jóhannesson sem er töluvert ofar á vinsælda-
lista undirritaðrar en Boulez. En það er alltaf
gaman að láta koma sér á óvart og það gerði
þetta verk svo sannarlega. Þar hefur sannfær-
ingarkraftur Einars eflaust spilað stærstu
rulluna; hann virtist meina hverja einustu
nótu og töfraði fram margbreytileg litbrigði
hljóðfærisins. Sveitin var skipuð 21 hljóð-
færaleikara sem skipt var í 6 misstóra hópa
samsvarandi hliðunum á teningi - en eins og
allir vita verður útkoman 21 ef maður leggur
allar hliðar hans saman. Þetta gaf lítið svig-
rúm fyrir eitthvað sjálfsprottið, en fjölbreytni
hljóðfærahópanna, mismunandi litur þeirra
og góður leikur og í raun spennan að sjá og
heyra hvað gerðist næst hélt manni við efnið
þennan rúma hálftíma sem verkið tekur.
Enn á ný athyglisverðir og skemmtilegir
tónleikar hjá Kammersveitinni.
Arndís Björk Ásgeirsdóttir
Tónlist
Síðastliðið sunnudagskvöld voru tón-
leikar haldnir f ýmsum sölum nálægt
hinni ijúkandi vík. í þeim eina sem
skrifaður er með stórum staf var leikið
á tvo saxófóna og píanó. Tónlistin öll eft-
ir erlend, núlifandi tónskáld. Með þessa
sérstöku samsetningu og forvitnilegu
dagskrá voru komin þau Vigdfs Klara
Aradóttir og Guido Báumer saxófónleik-
arar og Unnur Fadila Vilhelmsdóttir pí-
anóleikari.
Þijú tónskáld af fjórum sem áttu verk
á efnisskránni tengja með titlum sínum
tónlistina við einhvem raunveruleik
utan tónlistarinnar sjálfrar. Landslag,
lykt og litir sumarkvölda við Adríahafið
og hegðunarmynstur róteinda er meðal
þess sem sagt er hafa örvað sköpunar-
þörf tónskáldanna. Þetta titlatog skáld-
anna og skýringaárátta gefur til kynna
óöryggi og vantraust á hlustendum.
Óþarfir titlar eru frekleg skerðing á
frelsi þess sem hlustar og varasamt að
nota nema í ýtrustu neyð eða ef um
mjög beint samband er að ræða við inn-
tak tónlistarinnar.
Kubbaleikur hins franska Francois
Rossé var kannski heldur sparlega
skammtaður. í verkinu, sem hann kallar
Lombric og þýðir víst ánamaökur, mega
hijóðfæraleikarar raða hlutum verksins
saman sjálfir. En þijár einleiksstrófur
fyrir öll hljóðfærin, samleikskafli og
stuttur klappaleikur fyrir einn saxófón'
gefur heldur litla möguleika. Hugmynd-
in er samt skemmtileg, þó aleatorík sé
ekki efst á baugi nú, og óhjákvæmilegt
að hlustendur dundi við að endurraða í
huganum eftir áheyrnina. í verkinu
kemur efnið úr tveimur megináttum.
Annars vegar mátti heyra samfellt, ið-
andi, tónsviðsþröngt kannski maðkalegt
efni í einfóldum síbreytileika. Hins veg-
ar var svo öllu átakameiri tónlist; ágeng-
ari stefbrot, sterkari, minna fyrirsjáan-
leg og óþægilegri, lfkt og óvænt högg.
Kannski hefði verkið átt að heita Maðk-
urinn og myndhöggvarinn. í heildina
snerist verkið þó um samruna hljóðanna en ekki
átök og geymdi margar sérstæðar stemmningar.
Tríóið náði vel saman og skilaði sínu með sannfær-
ingu.
hugljúf, óágeng og ágætlega samfléttuð
tónlist sem á grundvelli titilsins flýtur
fram og kallar á minningar um lífsins
unaðssemdir.
Létt og skemmtilegt
Kanadamaðurinn Randolph Peters
tengir verk sitt Three Quarks for
Muster Mark vísindaheiminum en
reynist miklu nær mannlífi og götu-
tónlist Norður- Ameríku. Verkið er
jassblandað og undir sterkum
minimalískum áhrifum. En titlar
verks og kafla trufluðu lítið upplifun-
ina á þessu létta og fjöruga verki. Það
er skrifað fyrir ýmsar stærðir saxó-
fóna og pfanó og léku þau Unnur,
Guido og Vigdls þetta skemmtilega
kalt. Margir staðir í verkinu buðu upp
á meiri sveiflu en samfara henni er
hættan á sulli. En tríóið fór sem sé
hina leiðina og lék það sem var skrif-
að af nákvæmni en líka djörfung. Ef
gefa ætti stjömur hér fengi þetta verk
flestar stjörnur á eftir því verki sem
enn er ónefnt.
Duo-Sonata fyrir tvo barítónsaxó-
fóna eftir hina sovésku Sofia Gubai-
dulina fær hér flestar af hinum
ímynduðu stjömum. Inntakið dásam-
lega óhlutbundið og þar með frjálst í
upplifun. Viðfangsefnið er vel afmark-
að með þrepaferðalagi sínu upp og nið-
ur tónstigann, vinnubrögðin klassísk
með til dæmis tilbrigðaívafí og bygg-
ingin einfóld f gegnsæju formi. Verkið
er fyrir bragðið aðgengilegt en ber þó
engin merki málamiðlana. Flutningur-
inn var sem fyrr einstaklega öruggur
og áheyrilegur. Þau Guido og Vigdís
eru miklir listamenn og líklegt að dvöl
þeirra hér á landi gefí íslenskum tón-
skáldum innblástur.
Þess er skylt aö geta í lokin að tón-
listin var flutt við óviðunandi aðstæð-
ur. Ljósmyndari lék lausum hala og
tók með flassi sennilega hálfan tug
mynda auk þess sem ljósameistari tók
sitt reglubundna rölt um gangana. Það
þarf að halda betur utan um svona
hluti til þess að ekki fæli frá gesti. Það væri
synd ef virðingarleysi og sífelldar truflanir yrði
almennt yfirbragð á tónleikum í svo góðum Sal.
Sigfríður Bjömsdóttir
Tveir saxófónar og píanó
Guido og Vigdís eru miklir listamenn og líklegt aö dvöl þeirra hér á landi
gefi íslenskum tónskáldum innblástur. “
Dúett fyrir tvo altsaxófóna, Adria, eftir Christi-
an Lauba frá Túnis var mjög vel fluttur. Þama
mátti heyra nokkrar tæknibrellur hljóðfæraleikar-
anna og féllu þær óvenju vel inn í verkið. Þetta er
Vel leikið titlatog
Villibörnin Hulda og Brimir
Inga María Valdimarsdóttir og Atli
Rafn Siguröarson í Bláa hnettinum.
Hann sá það
ekki
Gaman var að vera vitni að því
þegar gestir stóðu upp fyrir
Andra Snæ Magnasyni eftir frum-
sýningu á leikriti hans Bláa
hnettinum í Þjóðleikhúsinu á
sunnudaginn. Það gerist ákaflega
sjaldan að staðið sé upp beinlinis
fyrir höfundi leikverks, oftar er
staðið upp fyrir tónlistarmönnum
(einleikurum, einsöngvurum,
hljómsveitarstjórum) og stjörnu-
leikurum i lok sýninga, en í fljótu
bragði man ég aðeins eftir að
hafa einu sinni áður séð sal
spretta á fætur til heiðurs leik-
ritaskáldi; það var Hrafnhildur
Hagalín Guðmundsdóttir eftir
frumsýningu á Ég er meistarinn.
Skylt er að taka fram að ekki hef-
ur umsjónarmaður menningar-
síðu verið viðstaddur nærri allar
frumsýningar á íslenskum leik-
ritum og könnunin því alls
ómarktæk.
En það er ekki málið. Hið sorg-
lega í þessari sögu er að leik-
skáldið unga fór alveg á mis við
upplifunina á sunnudaginn.
Andri Snær er óvanur sviösljós-
inu og sá ekkert fyrir framan sig
nema svartan vegg þar sem hann
stóð á sviðsbrúninni ogshneigði
sig fyrir salnum. Kannski skildi
hann þytinn i salnum sem svo að
við værum öll að fara...
„Ég var alveg að bresta í grát í
endann," sagði fylgdarmær um-
sjónarmanns fulloröinslega eftir
sýninguna, og tóku fleiri undir
það. Lokaatriðið í sýningunni á
Bláa hnettinum er einstaklega
fallegt og smekklegt, ekkert hopp
og hí og taktviss músík til að
halda salnum klappandi heldur
kyrrð og friður. Kjarni verksins
er spurningin um hvar hamingj-
una sé að finna og í lokin er svar
gefið með aðferðum leikhússins.
tólf
Finnur Torfí
Stefánsson tón-
skáld er kominn
svo langt í alþjóð-
legri tónskálda-
keppni á vegum
BBC í London að
verk eftir hann
var eitt af tólf
sem valin voru
úr alls 1100 (ellefu hundruð) tón-
verkum sem bárust í keppnina
hvaðanæva úr heiminum.
Master Prize er ný keppni sem
hefur að markmiði að finna ný
tónverk með klassíska eiginleika.
Verkið sem Finnur sendi heitir
„De Amore“ - Um ástina - og er
einn þáttur í sinfóníu sem ber
heitið Hljómsveitarverk 5 og und-
irtitilinn Ljósir lokkar. Þessa sin-
fóníu hefur Sinfóniuhljómsveit ís-
lands haft undir höndum í nokkur
ár en ekki leikið hana. Nú lætur
BBC gera upptöku á De Amore
sem leikin verður um allan heim -
ásamt hinum verkunum ellefu -
því hlustendur velja sigurvegar-
ann.
Finnur Torfi sagðist ekki vera
vanur að láta verk sín keppa til
verðlauna en þessi keppni hefði
verið kynnt á óvenju metnaðar-
fullan hátt, þess vegna hefði hann
freistast. Og ekki til einskis... -SA
Einn af