Dagblaðið Vísir - DV - 21.03.2001, Blaðsíða 13

MIÐVIKUDAGUR 21. MARS 2001
13
DV
Óvissuseglið eitt uppi
Það er lúmskur orðaleikur
I titli nýrrar ljóðabókar Geir-
laugs Magnússonar, Nýund.
Fyrst dettur manni í hug að
þetta sé misritun fyrir „ni-
und“ en smám saman læðist
að lesanda að hér sé talað um
„nýja und“ - nýtt sár.
Viðfangsefni þessara ljóða
er sársauki lífsins. Persöna
þeirra er rúmlega miðaldra karlmaður; hann
er einn og tími hans „einskis verður". Að hon-
um sækja „púkar tilgangsleysis" og þegar
hann hlustar eftir boðum í vindinum heyrir
hann ekkert „nema slátt við rúður / samspil
slitinna símalína“ (11);
þaó eru bréfm sem aldrei bárust
sem kveina þegar lœgir“
Eitt ljóðið í fyrsta hlutanum heitir meira að
segja „Öll von úti“ og gerir gys að vongóðum
og vitlausum meðbræðrum.
Þessi maður á góðar minningar um ástvini,
barn (“Innan veggjar“) og konu. Minningar
um hana litast þó oftar af iðrun eins og eink-
um má sjá í lokakaflanum, „brothljóð". Hann
er ekki yfir það hafinn að leita hjálpar að
handan (“Sálmur") en brynjar sig fyrir gervi-
samúð. Hann hafnar markaðsstýringu og
neysluæði - máluðum kringlum og villuljósi -
þetta er ljóslega gamall vinstri maður og svart-
sýnn á framtiðina (“Krossgötur").
DV-MYND ÞOK
Geirlaugur Magnússon skáld
Lónar í landhelgi á skræpóttum Ijóótogara.
Bókmenntir
Nýund er talsvert mikil ljóðabók í níu hlutum
sem hver um sig inniheldur níu ljóð. Sameigin-
legt öllum köflum er hryggð. Það er enginn of-
stopi i þessum ljóðum, engin löngun til uppreisn-
ar gegn ástandinu, aðeins hver tilraunin af
annarri til að „rnynda" það óg skila tilflnning-
unni hárnákvæmt til lesenda. Þess vegna er þetta
ekki sorgleg bók heldur merkileg fyrir sína ítar-
legu rannsókn á hugarástandi. Hennar stóri kost-
ur er einlægni höfundar gagnvart viðfangsefni
sínu, og þar sem Geirlaugur hefur ekki áður
stundað þvilíka einlægni í ljóðum, þvert á móti
leynt tilfinningum sínum markvisst, dettur les-
anda í hug að hann hafi orðið fyrir góðum áhrif-
um frá ljóðum Wislöwu Szymborsku sem hann
þýddi svo frábærlega (Upphaf og endir, Bjartur
1999).
Áhrifamesti samfelldi kaflinn er „þankar mið-
aldra drykkjumanns í miðbæ Reykjavíkur" og
þaðan er þetta ljóð, hið sjöunda:
helvíti yrói of gott
eldurinn kœlandi
fylgdarlaust eigrum
einskismannshafió
hvar hvorki er
veöur né voöi
myrkur né skíma
skynjar hvorki stafn né strönd
óvissuseglió eitt uppi
margfaldast mannsópin
hljóöna
Stíll Geirlaugs er naumur sem löngum fyrr, þó
er mínimalisminn aðeins til baga í einum hluta,
„brot á brof‘. Annars er myndmál oftast skýrt og
stundum spennandi eins og í dæminu hér fyrir
ofan. Þriðja ljóðið i „dúfnaútgerð" fjallar reyndar
skemmtilega um viðureign skáldsins við orðið
sem alltaf kemst úr fangavist málsins „í nýtt
margræði" og í níunda ljóði sama bálks myndger-
ir hann iðju sína fallega:
ósköp lítil útgerö
einn skrœpóttur
Ijóðtogari
sem lónar í landhelgi...
Meö landhelginni á Geirlaugur kannski við
visanirnar sem hann notar ótæpilega en aldrei
svo að lesandi þurfi nauðsynlega að þekkja það
sem vísað er til. Hann er vel lesinn í íslenskum
nútímakveðskap og skyldleika við ýmis góð-
skáld má sjá i ljóðum hans. Aldrei hefur hann
þó verið eins stór sjálfur og í þessari bók.
Silja Aðalsteinsdóttir
Geirlaugur Magnússon: Nýund. Valdimar Tómasson
2000.
Hljómdiskar
Að fylla í söguna
Eftir að íslendingar höfðu setið tónlistarlega
auðum höndum meðan Bach flutti passíur sín-
ar, Mozart þeyttist á milli fyrirmenna til að
leika píanókonserta sína og Beethoven skrif-
aði heymarlaus inn í framtíðina í strengja-
kvartettum sínum þá fór loks eitthvað að ger-
ast hér. Tónlistarísöldin veik hægt en svo var
eins og voriö í íslenskri tónlist sprengdi af sér
alla fjötra og nýliðin öld geymir sögu hins
snara uppvaxtar íslenskrar tónlistar.
Af því að stigið var svo seint út á dansgólf-
ið eru þau ófá sporin sem aldrei hafa verið
stigin. Þó er eins og dansinn framundan bygg-
ist á því að þekkja til þess sem áður var gert
og óhjákvæmilegt að sýna með einum eða öðr-
um hætti vald sitt á fyrri glæsileik. Því er það
að tónskáldin hér hafa mörg fengist við ýmis-
legt sem rætur á í fyrri tima tónlistarsköpun í
Evrópu. Stundum er eins og þau hafi það sam-
eiginlega markmið að skrifa ísland í gegnum
tónlistarsöguna, en þó alltaf auðvitað með
báða fætur í samtíma sínum. Við eigum ma-
drigala, kantötur, ljóðasveiga og sinfóníur í
eldri gerðum - allt samið á tuttugustu öld.
Eitt þessara tónskálda er Jórunn Viðar.
Nokkur verka hennar voru fyrir ekki löngu
gefin út á geisladiski sem nefnist Slátta. Þar er
að finna fjögur verk: píanókonsertinn Slátta,
Tilbrigði um íslenskt þjóðlag fyrir selló og pí-
anó, Hugleiðingar um fimm gamlar stemmur
fyrir píanó og Islenska svítu fyrir fiðlu og pí-
anó. Öll eru verkin frá sjöunda og áttunda ára-
tug nýliðinnar aldar. Með þessum glæsilega
diski er auðveldaður aðgangur að nokkrum af
fallegustu tónsmfðum þessa tímabils. Jórunn
leggur þama til veglegan skerf í uppfyllingu
sögunnar og styrkir heildarsvip tónlistarsköp-
unar á íslandi.
Klassískur tærleiki
Píanókonsertinn Slátta hefur óvenjulegt að-
dráttarafl. Aftur og aftur kallar hljómur hans
Jórunn Viðar tónskáld
Meö nýjum diski styrkir hún heildarsvip tónlistarsköpunar á ís-
landi.
á endurtekningu og tækin stillt ögn hærra
í hvert skipti. Fyrsti þátturinn svo ótrú-
lega víður í tilvísunum sinum en um leið
samkvæmur, íslenskur og sterkur. Ball-
ettar Hindemiths sækja á hugann en hafa
hér verið hreinsaðir af öllum þunga og
þoku, Kölnarkonsert Keiths Jarrett jasspí-
anista virðist ættingi. Miðkaflinn sækir
litbrigði til aldamótanna nítjánhundruð
og fjörlegur vikivaki síðasta kaflans
kannski í rússneska tónlist Stalínáranna.
Það sem þó einkennir verkið helst og
mest er klassískur tærleiki, þessi töfrandi
óhlutbundna hugsun þar sem tónlistin
fær að ferðast á eigin vængjum. Upptakan
er sérlega björt og nálæg og gefur mikið
lif. Þetta er fagurt verk og víst að það mun
verða eitt þeirra verka aldarinnar sem
kynslóðirnar munu halda kynnum við
inn í framtíðina.
Kammerverkin sem fylgja eru eins og
nöfnin benda til í þjóðernislegum anda en
bera þó öll með sér þekkingu og innsýn
höfundar í vestræna arfinn allan. Jórunn
vinnur með laglinur, spinnur og vefur,
fléttar og greiðir úr. Allt er syngjandi þó
yfirbragöið geti verið mismunandi.
Þannig er ljóðrænan ráðandi í línum sell-
ósins en hrár veruleikinn fær rými í
fyrsta kafla píanóverksins og Bartok kem-
ur upp í hugann. Svítan fyrir fiðlu og pí-
anó er sumpart köflóttasta verkið þó þar
sé margt skemmtilegt að finna.
Hljómdiskurinn Slátta er frábær viðbót
í safn íslenskrar, útgefinnar tónlistar og
eitthvað sem sannir áhugamenn ættu
ekki að láta fram hjá sér fara. Flutningur
er góður og þá ekki síst á tveimur fyrst-
nefndu verkunum og frágangur til fyrir-
myndar. Fcilleg og smekkleg útgáfa, eigu-
leg mjög. Þaö er Smekkleysa sem gefur út.
Sigfríður Björnsdóttir
_____________Menning
Umsjón: Sílja Aðalsteinsdóttir
píanó
Nicole Vala
Cariglia sellóleikari
og Árni Heimir Ing-
ólfsson píanóleikari
(á mynd) sem bæði
stunda framhalds-
nám í Bandaríkjun-
um halda tónleika í
Salnum 1 Kópavogi
annað kvöld kl. 20.
Á efnisskránni eru fjögur verk fyrir
selló sem öll eru samin á 20. öld,
sónötur fyrir selló og píanó eftir
Claude Debussy og Sergei Prokofiev,
einleikssvíta nr. 3 eftir Benjamin
Britten og Pampeana nr. 2 eftir Al-
berto Ginastera.
Kvenna megin
Sigríður Þorgeirs-
dóttir, dósent í
heimspeki við Há-
skóla íslands, verð-
ur með rabb á veg-
um Rannsóknastofu
í kvennafræðum í
hádeginu á morgun
kl. 12-13 í stofu 101
Odda. Þar kynnir
hún viöfangsefni femínískrar heim-
speki með þvi að lýsa efni nýúkom-
innar bókar sinnar „Kvenna megin.
Greinar í femínískri heimspeki".
Þetta er ung grein innan heimspek-
innar sem hefur að markmiði að túlka
heiminn á forsendum beggja kynja -
ekki einungis karla eins og heimspek-
ingar hafa lengst af gert.
í greinum sínum vfkur höfundur að
ýmsum viðfangsefnum þar sem sjón-
arhorn kvenna- og kynjafræða varpa
ljósi á kynbundna afstöðu hefðbund-
inna viðhorfa. Fjailað er um hlut
heimilis og fjölskyldu í stjórnspeki-
legri umræðu, mannskilning siðfræð-
innar, tvíhyggju hins karllega og
kvenlega í vestrænni menningu,
kenningar um merkingu líkamlegrar
reynslu fyrir sjálfsmyndir kvenna og
heimspekilegar hugmyndir um tilurð
og mótun sjálfsverunnar. Komið er
inn á helstu stefnur og strauma innan
feminiskrar heimspeki allt frá heim-
speki Simone de Beauvoir um konur
til afbyggingarkenninga 10. áratugar-
ins.
Bókin kemur út hjá Hinu íslenska
bókmenntafélagi.
Aö læra íslensku
Learning
Icelandic er riý
kennslubók í ís-
lensku fyrir útlend-
inga. Þetta er
grunnbók sem mið-
ast viö byrjendur
bæði í bekkjar-
kennslu eða sjálfs-
námi. Bókin skiptist í 15 leskafla,
heildarglósulista og ítarlega málfræði
með fjölda dæma. í hverjum kafla eru
tekin fyrir afmörkuð atriði í málfræð-
inni og þau æfð skriflega og með
hlustun. Orðaforði hverrar blaðsíðu
er glósaður neðst á siðunni. Allar
skýringar, fyrirmæli, glósur og mál-
fræðin eru á ensku. Fjöldi teikninga
og korta prýðir bókina. Svör við æf-
ingum eru aftast í bókinni. Hlustunar-
efni á geisladiski fylgir hverri bók.
Auður Einarsdóttir, Guðrún Theo-
dórsdóttir, María Garðardóttir og Sig-
ríður Þorvaldsdóttir sömdu efnið og
hafa allar langa reynslu af því að
kenna útlendingum íslensku. Mál og
menning/Edda - miðlun og útgáfa gef-
ur bókina út.
Himnastigi
á Akureyri
Himnastigatríoið,
tríó Sigurðar Flosa-
sonar, heldur tónleika
í Gryfjunni, sal Verk-
menntaskólans á Ak-
ureyri, annað kvöld
kl. 20.30 á vegum Jazz-
klúbbs Akureyrar.
Auk Sigurðar, sem leikur á saxófón,
skipa tríóið þeir Eyþór Gunnarsson pí-
anóleikari og danski kontrabassaleik-
arinn Lennart Ginman. Tríóið hljóð-
ritaði árið 1999 geisladiskinn „Himna-
stigann" sem hlaut frábærar viðtökur.
Á tónleikunum fyrir norðan og í Saln-
um á laugardaginn kl. 17 leika félag-
amir lög af þeim diski í bland við ný
lög.
Selló og