Dagblaðið Vísir - DV - 02.06.2001, Síða 16

16
Helgarblað
LAUGARDAGUR 2. JÚNÍ 2001
DV
Heillast af því ósýnilega
Á þýsku heitir hann
Wolfgang Muller. Á ís-
lensku Úlfur Hróðólfsson.
Þessi tvínafna einstak-
lingur starfar sem fjöl-
listamaður í Berlín, höf-
uðborg Þýskalands, og
stundum skrifar hann
greinar í blöð, en bara
þegar umfjöllunarefnið
er álfar, samkynhneigð
eða íslensk menning.
Hinn 41 árs Wolfgang Muller frá
Wolfsburg í neöra Saxlandi bætti
fyrir 4 árum við sig nafninu Úlfur
Hróðólfsson. Ástæðan voru tíðar
heimsóknir hans til Islands og dá-
læti á íslenskri náttúru og menn-
ingu. „Þegar ég var 8 ára komst ég í
myndabók um ísland sem faðir
minn átti. Ég hreifst mjög af ís-
lenskri náttúru og mig dreymdi um
að fara þangað. Það var þó ekki fyrr
en 22 árum seinna að draumurinn
varð að veruleika."
Brennandi áhugi á islandi
Wolfgang heimsótti ísland fyrst
vorið 1990, þá sem þátt-
takandi í alþjóðlegum
fjöllistahópi sem hélt
sýningu í Nýlistasafn-
inu. Wolfgang varð hug-
fanginn af landi og þjóð
og hefur komið hingað
reglulega síðan. „Ég
þekki marga sem komið
hafa til íslands og lang-
ar að fara þangað aftur,“
segir Wolfgang.
Skömmu eftir fyrstu
íslandsferðina byrjaði
Wolfgang að safna bók-
um um ísland og ís-
lenska menningu. í
bókaskáp Wolfgangs á
Waldemarsgötu 48 í
Berlín er að fmna auð-
ugt úrval bóka um ís-
land, allt frá fremur sak-
lausum ferða- og mynda-
bókum upp í nasískar
kynbótahugleiðingar
um íslendinga. „Flestar
bækurnar eru á þýsku.
Þegar maður les þær þá
les maður bæði um Is-
land og Þýskaland. Þjóð-
verjar eru svo gjarnir á
að skilgreina allt út frá
hugmyndafræðilegum
kerfum enda erum við
heimsmeistarar í hugmyndafræði,
Kant, Hegel, Marx og þessir kallar.
Jafnvel í þessum ferðabókum getur
maður séð hvort þær eru skrifaðar
af kristnum manni, sósíalista eða
nasista." En hvað heldur Wolfgang
um heimssýn íslendinga sjálfra? „Ég
held að íslendingar séu tiltölulega
einangraðir frá erlendum hugmynd-
um. íslendingar voru náttúrlega
kristnaðir eins og aðrir en ég held að
það hafi aldrei rist mjög djúpt. Nýleg
skoðanakönnun i DV sýndi að 50% ís-
lendinga trúa á álfa. Þið hafið ekki
bara engla heldur líka álfa og það er
mjög lýðræðislegt fyrirkomulag," seg-
ir Wolfgang og glottir.
lendar frásagnir um árekstra álfa og
manna t.d. við lagningu vega. Að-
spurður um þetta segir Wolfgang: „Að
sjálfsögðu voru það íslenskar álfasögur
sem hleyptu þessum rannsóknum af
staö.“
Og Wolfgang bætir við: „Ég held að
það yrði erfitt fyrir íslendinga að
leggja neöanjarðarjárnbrautir þar sem
að flestir álfar búa ofan í jörðinni.“
En hver er munurinn á íslenskum
og þýskum álfum? „Munurinn er sá að
i Þýskalandi eru engin tröll og engir
bergálfar. Að öðru leyti er enginn
munur á álfum landanna.“ Wolfgang
segist aldrei hafa séð álf en aftur á
móti þekki hann fólk sem hafi séð álfa
og jafnvel átt í ástarsambandi við álfa.
„Lýsingar þessa fólks eru í flestum til-
fellum svipaðar. Álfar eru ósýnilegar
verur svo að það er erfitt að sanna til-
vist þeirra. Enda væru þeir þá ekki
lengur álfar.“
Kynskiptingar og
íslensk náttúra
Wolfgang fer ekki leynt með sam-
kynhneigð sína og endurspeglast hún í
list hans. Hann átti stóran þátt í því að
koma Páli Óskari á framfæri í Þýska-
landi fyrir nokkrum árum en þar er
hann þekktur meðal samkynhneigðra
íbúa, sérstaklega i Berlín. „Ég tók við-
tal við Pál Óskar sem birtist í Die
Tagezeitung. Eftir það fékk ég hring-
Wolfgang við Goethe-hárkollu sem hann gerði úr sauðaull frá Selfossi
Hann mun hafa hnuplaö ullinni úr ruslagámi en selt kolluna listsafnara fyrir sex stafa tölu.
n nu uaramr
Wolfgang við bókaskáp sinn á Waldemarsgötu 48 í Berlín
Wolfgang Muller er einn fremsti sérfræöingur Þjóöverja í álfum, aö vísu ekki skólageng-
inn heldur sjálfmenntaöur. Wolfgang hefur kynnt sér álfasögur margra landa, m.a. ís-
lands. Áriö 1998 gaf hann út bókina „Blue Tit“ eöa „Blámeisa“ sem fjallar um kynni
hans af íslandi og er stór hluti bókarinnar tileinkaöur íslenskum álfum. Wolfgang hefur
einnig rannsakað álfa í Berlín.
ingu frá manni sem vildi ólmur fá
hann til að halda tónleika í Berlín. Ég
lét hann hafa símann hjá Páli og í
framhaldi af því kom hann til Berlín-
ar.“ Aftan á kápu bókarinnar „Blue
Tit“ er tilvitnun í Wolfgang þar sem
hann segir að „íslenskur kynskipting-
ur sé jafn mikill hluti af náttúrunni og
Áhríf álfa á þýskar samgöngur
Wolfgang Muller er einn fremsti sér-
fræðingur Þjóðverja í álfum, að vísu
ekki skólagenginn heldur sjálfmennt-
aður. Wolfgang hefur kynnt sér álfa-
sögur margra landa, m.a. íslands. Árið
1998 gaf hann út bókina „Blue Tit“ eða
„Blámeisa" sem fjallar um kynni hans
af íslandi og er stór hluti bókarinnar
tileinkaður íslenskum álfum. Wolf-
gang hefur einnig rannsakað álfa í
Berlín. I viðamikilli grein, sem birtist
í blaðinu Die Tagezeitung fyrir rúmu
ári, heldur Wolfgang því ffarn að
knappar og tilgangslausar beygjur í
sporbrautum þýskra lesta hafl verið
lagðar fram hjá heimkynnum álfa til
að raska ekki ró þeirra. Þessi tilgáta
Wolfgangs minnir óneitanlega á hér-
íslenskt landslag". Spurður um þetta
segir Wolfgang: „Hin dæmigerða hug-
mynd Þjóðverja um íslenska náttúru
er há fjöll, hraunbreiður, jöklar o.s.ffv.
Mín hugmynd um náttúru er miklu
víðari. Náttúra getur verið allt mögu-
legt, jafnvel það sem maður skilur ekki
og er óvenjulegt. Eyðni er t.d. hluti af
C
GOETHE
INSTITUT
ZWEIGSTELLE FRISÖR
Minningarskllti um Goethe-stofnunina í Reykjavík
Wolfgang hélt sýningu í Berlín undir nafni Goethe-stofnunarinnar sem bar heitiö „íslandss-
how“. Á sýningunni kom fram litskrúöugur hópur íslenskra skemmtikrafta: Sendiherrann í
Þýskalandi, Ingimundur Sigfússon, hélt ræöu, dragdrottningin Venus dansaöi og söng, Ey-
vindur P. Eiríksson rithöfundur flutti rímur í gúmmístígvélum og hljómsveitin Stillupsteypa
spilaöi raftónlist. Eftir þessa vel heppnuöu sýningu var Wolfgang áminntur af yfirmönnum
Goethe-stofnunarinnar i Þýskalandi fyrir notkunina á nafninu.
náttúrunni þó að við skiljum ekki
sjúkdóminn eða upptök hans.“ En
hvernig er reynsla Wolfgangs af
homma- og lesbíumenningu íslend-
inga? „Það er ekki úr mörgum homm-
um að moða á íslandi," segir Wolfgang
og hlær. „En mér finnst menningin
mjög áhugaverð og hún hefur breyst til
batnandi vegar á síðustu árum. Fyrir
tuttugu árum þurftu menn að flýja til
Kaupmannahaíhar til að komast út úr
skápnum. I dag er ísland með fijáls-
lyndustu þjóðum heims í viðhorfum til
samkynhneigðra."
Pólitískur gjörningur
Sumarið 1998 vakti Wolfgang
mikla athygli í Þýskalandi fyrir
gjörning sem hann framdi í Nýlista-
safninu í Reykjavík ásamt listakon-
unni Ástu Ólafsdóttur. Nokkrum
vikum áður hafði þýska Goethe-
stofnunin ákveðið að loka útibúi
sínu í Reykjavík vegna niðurskurð-
ar í rekstri. Þýskir íslandsvinir, þ. á
m. Wolfgang, voru þessu mjög and-
snúnir og til að mótmæla lokuninni
framdi Wolfgang gjörning í Nýlista-
safninu sem bar nafnið „Ný Goethe-
Stofnun í Reykjavik". Wolfgang inn-
réttaði skrifstofu í safninu, opnaði
fyrir síma og notaði gamla síma-
númer hinnar lokuðu Goethe-stofn-
unar. Þarna sat hann i heilan mán-
uð, ræddi við fólk um vandamálið
og tók við stuðningsbréfum frá Þjóð-
verjum og íslendingum sem voru á
móti lokuninni. Meðal þeirra sem
studdu aðgerð Wolfgangs var Ger-
hard Schröder, núverandi kanslari
Þýskalands, sem þá var í miðri
kosningabaráttu gegn sitjandi
kanslara, Helmut
Kohl. Gjörningur
Wolfgangs átti
sinn þátt í því að
siðar á árinu var
ný þýsk menning-
arstofnun, Goethe-
Zentrum, opnuð í
Reykjavík.
Þýskt
húmorsleysi
En gjörningur-
inn var ekki bú-
inn þrátt fyrir
opnun Goethe-
Zentrum. Wolf-
gang hugsaði sem
svo að fyrst að
Goethe-stofnunin i
Reykjavík væri
ekki lengur til þá
gæti hann notað
nafnið áfram und-
ir sína starfsemi.
Ári seinna hélt
hann sýningu í
Berlín undir nafni
Goethe-stofnunar-
innar sem bar heitið „Islands-
show“. Á sýningunni kom fram lit-
skrúðugur hópur íslenskra
skemmtikrafta: Sendiherrann í
Þýskalandi, Ingimundur Sigfússon,
hélt ræðu, dragdrottningin Venus
dansaði og söng, Eyvindur P. Ei-
ríksson rithöfundur flutti rímur i
gúmmístígvélum og hljómsveitin
Stillupsteypa spilaði raftónlist. Eftir
þessa vel heppnuðu sýningu var
Wolfgang áminntur af yfirmönnum
Goethe-stofnunarinnar í Þýskalandi
fyrir notkunina á nafninu. En Wolf-
gang lét ekki segjast enda hömlu-
laus í list sinni og hélt áfram af nota
nafnið. Málið náöi síðan suðupunkti
i mars sl. þegar þýska vikuritið Der
Spiegel birti viðtal við Wolfgang þar
sem hann var kynntur sem yfirmað-
ur Goethe-stofnunarinnar i Reykja-
vík. Þetta þoldu yfirmenn hinnar
„réttu“ Goethe-stofnunar ekki og
hótuðu að kæra ummælin. Skyndi-
lega var gjörningur Wolfgangs á leið
í réttarsalinn.
Síðasti Goethinn
Það er skemmst frá því að segja að
Wolfgang bremsaði gjörninginn af og
stofnaði nýja stofnun: „Walter von
Goethe Foundation Reykjavík," en
Walter von Goethe var sonarsonur
rithöfundarins þekkta. „Walter von
Goethe er merkilegur fyrir það að
hann var síðasti Goethinn. Hann var
hommi og þess vegna dó fjölskyldan
út,“ segir Wolfgang glottandi.
Wolfgang er síður en svo sáttur
við framkomu yfirmanna Goethe-
stofnunarinnar í sinn garð. „Fram-
koma þeirra einkennist af þýsku
húmorsleysi. I stjórnarskránni
stendur að list sé frjáls. Þegar ég
nota þetta nafn undir mína list þá
er þetta svipað eins og þegar leikari
stendur uppi á sviði og segist vera
danski konungurinn í Hamlet en er
vitanlega hvorki konungur né
danskur heldur leikari sem leikur
konung.“ Aðspurður hvort ekki
hefði verið betra að nota eitthvert
annað nafn i upphafi, svarar Wolf-
gang: „Ég hef alltaf verið heillaður
af því ósýnilega. Álfar eru ósýnileg-
ir, geirfuglinn og Goethe-stofnunin í
Reykjavík. Þetta eru allt ósýnilegir
hlutir sem ég er að reyna að lífga
við“.
11. maí sl. opnaði Wolfgang
„Walter von Goethe Foundation
Reykjavík" sem í framtíðinni mun
hafa aðsetur í galleríinu „Frisör
Beige" í Berlín. Sendiherra íslands,
Ingimundur Sigfússon, hélt ræðu
við opnunina og Wolfgang flutti ís-
lensk álfakvæði. I Frisör Beige, sem
einnig er hárgreiðslustofa, fá ís-
lenskir ríkisborgarar 10% afslátt af
allri þjónustu.
Grímur Hákonarson