Dagblaðið Vísir - DV - 16.06.2001, Blaðsíða 10

10
4
Útgáfufélag: Útgáfufélagiö DV ehf.
Útgáfustjóri: Eyjólfur Sveinsson
Ritstjórar: Jónas Kristjánsson og Óli Björn Kárason
Aöstoöarritstjórar: Jónas Haraldsson og Sigmundur Ernir Rúnarsson
Fréttastjóri: Birgir Guömundsson
Auglýsingastjóri: Páll Þorsteinsson
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift:
Þverholti 11,105 Rvík, sími: 550 5000
Fax: Auglýsingar: 550 5727 - Ritstjórn: 550 5020 - Aörar deildir: 550 5999
Grœn númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Fréttaþjónusta á Netinu: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
Akureyri: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaöam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: Frjáls fjölmiðlun hf.
Plötugerð: ísafoldarprensmiöja hf. Prentun: Árvakur hf.
Áskriftarverð á mánuði 2050 kr. m. vsk. Lausasöluverð 190 kr. m. vsk., Helgarblað 280 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og i gagnabönkum án endurgjalds.
DV greiðir ekki viömælendum fyrir viðtöl við þá eða fyrir myndbirtingar af þeim.
Verzlað með verin
Gamall ferðamálafulltrúi íslendinga í Þýzkalandi sagði
nýlega í blaðaviðtali, að uppistöðulón á hálendinu gætu
nýtzt til ferðamála, ef þar verði komið upp skipulögðum
bátsferðum, svo að fólk geti hallað sér aftur á bak og
drukkið i sig landslagið umhverfis lónið.
Þessi draumsýn er íjarri raunveruleikanum. Uppistöðu-
lón eru engin stöðuvötn frá náttúrunnar hendi. Þau eru
ætluð til miðlunar. Stundum eru þau full af vatni og
stundum er lítið í þeim. Við Kárahnjúka er gert ráð fyrir,
að mismunur vatnshæðar verði 75 metrar.
Hver metri í lóðlínu jafngildir fleiri metrum í landslagi.
Þar sem land er tiltölulega flatt eins og í Þjórsárverum,
getur hver lóðréttur metri jafngilt hundrað metrum í
landslagi. Á öllu þessu svæði er land, sem stundum er á
kafi í vatni og stendur stundum upp úr vatninu.
Gróður eyðist á þessu belti misjafnrar vatnshæðar. Eft-
ir situr moldarflag, sem rýkur í þurrkum og rífur upp
gróður í nágrenninu. Þannig verður til annað belti upp-
blásturs utan innra beltisins og venjulega margfalt
stærra. Þannig mun fara fyrir friðlandi Þjórsárvera.
Við þekkjum lítið til uppistöðulóna við gróið land.
Hingað til hafa aðeins verið gerð lítil lón, einkum á
Tungnaársvæðinu, þar sem nánast enginn gróður var fyr-
ir. Við Þjórsárver er hins vegar ráðgert að búa til þrjátíu
ferkílómetra lón, sem liggur inn á friðaða svæðið.
Þetta er ekkert venjulegt gróðurlendi, sem þar er ráð-
gert, að fari undir vatn, moldarflög og uppblástur. Það eru
sjálf Þjórsárver, sem eru stærsta gróðurvin íslenzka há-
lendisins og njóta alþjóðlegrar friðunar frá 1981 í sam-
ræmi við ákvæði fj ölþj óðasáttmálans frá Ramsar.
Vandamál uppistöðulónsins við Kárahnjúka verða svip-
aðs eðlis, en i öðrum hlutföllum. Þar verður mismunur
vatnsborðs meiri, en áhrif hvers dýptarmetra minni á
landið í kring vegna meiri bratta. Heildaráhrifin á náttúr-
una verða geigvænleg á báðum þessum stöðum.
í umhverfisskýrslu sinni um Kárahnjúka hefur Lands-
virkjun skautað létt yfir þessi áhrif, einkum óbeinu áhrif-
in utan sjálfs fjöruborðsins. Væntanlega verður bætt um
betur á síðari stigum málsins, enda njóta áróðursskýrslur
þessarar illræmdu stofnunar einskis trausts.
Þjórsárveranefnd er enn að skoða tillögu Landsvirkjun-
ar um uppistöðulón í jaðri Þjórsárvera. Landbúnaðarráð-
herra hefur lýst yfir, að ekki verði skertur metri af svæð-
inu. Því miður segir reynslan okkur, að ekki er mikið að
marka digurbarkalegar yfirlýsingar hans.
Samkvæmt nýrri skoðanakönnun DV er mikill meiri-
hluti þjóðarinnar andvígur uppistöðulóninu við Þjórsár-
ver. Því miður er málið flokkspólitískt, lónið stutt af
meirihluta kjósenda Sjálfstæðisflokksins, sem ræður rúm-
lega öllu, sem hann vill ráða í ríkisstjórninni.
Naumur meirihluti kjósenda Framsóknarflokksins er
hins vegar andvígur lóninu. Því er hugsanlegt, að ráðherr-
ar flokksins komi í veg fyrir hryðjuverk í Þjórsárverum
til að bæta fyrir hnekkinn á ímynd flokksins, sem stafar
af harðri baráttu hans fyrir Kárahnjúkalóni.
Þannig er farið um hálendið, sem þjóðin hefur til varð-
veizlu fyrir hönd ófæddra kynslóða. Það er orðið að póli-
tískri verzlunarvöru. „Ef ég fæ að eyðileggja þennan stað,
skal ég ekki eyðileggja hinn staðinn“, gætu verið einkunn-
arorð Framsóknarflokksins þessa dagana.
Hvorugur glæpurinn er ráðamönnum þó svo fastur í
hendi, að samstilltara átak þjóðarinnar geti ekki hindrað
óafturkræf hryðjuverk á stærstu víðernum Evrópu.
Jónas Kristjánsson
_________________________________________LAUGARDAGUR 16. JÚNÍ 2001
DV
Úreltur endingartími
Einhver ókennileg hljóð komu úr
tölvunni minni á dögunum. Eitt af
þessum ófaglærðu tölvuséníum tjáði
mér að nú þyrfti að skipta um viftu
því hún hefði ugglaust sogið nægju
sína af ryki og skit. Þetta væri ekk-
ert mál, bara að losa tvær klemmur,
kippa viftunni burt og setja nýja í
staðinn. Þetta gerði ég, fylgdi leið-
beiningum samviskusamlega og
tókst að eyðileggja einhvern and-
skotans örgjörva sem ég vissi ekki
einu sinni að var á staönum, ásamt
og með fleira smádóti. Og mun ekki
kosta undir 100 þúsund kalli að gera
við tölvuhróið.
Þetta þarf ekki að koma á óvart,
því tölvur eru, eins og allt annað i
dag, einnota. Það borgar sig yfirleitt
ekki að gera við tölvur sem bila því
viðgerðarkostnaður nemur yfirleitt
kaupverði nýrrar tölvu, segja mér
þar um fróðir menn. Enda eru allir
auðir blettir á landinu að fyllast af
biluðum, ónýtum og úreltum tölv-
um. Það er að myndast tölvufjall í
landinu, engu lægra en hið ókleifa
smjörfjall um árið. Þetta er næsta
stóra umhverfisvandamálið. Og
næsta stóriðja á íslandi verður ör-
ugglega griðarleg tölvuförgunar-
fabrikka og menn ugglaust þegar
farnir að deila um staðarvalið eins
og tíðkast í stóriðjumálum.
Þessi tölva mín hefur sem sé enst
óbrjáluð í rúmt ár. í æsku átti ég
hins vegar órafmagnaða ritvél af
Brother gerð. Og hún reyndist mér
sem traustur bróðir og entist í 30 ár.
Ef eitthvað bilaði í Brother þá þurfti
aðeins að klípa örlítið í hana með
töng eða banka létt með hamri og
allt komst i samt lag. Brother-ritvél-
in var sem sé ekki einnota eins og
tölvurnar sem flykkjast þúsundum
saman á haugana í hverri viku.
Framtlðarhjólið Möve
Við lifum á einnota tímum. Og
við erum að verða ósjálfbjarga and-
spænis hinni flóknu tækni sem á
að gera okkur lífíð svo auðvelt og
einfalt en flækir það oftar en ekki í
óleysanlegar bendur og Gordíons-
hnúta.
Dóttir mín keypti á dögunum
reiðhjól með tilheyrandi gírum og
öðru tækniflóknu fjölmúlavíli.
Enda fylgdi hjólinu 100 síðna bæk-
lingur á flórum tungumálum með
leiðbeiningum um hvernig skyn-
samlegast væri nú að hjóla á þessu
hjóli. Þetta hjól og önnur svipuð
eru örugglega einnota, því það
svarar varla kostnaði að fara með
það á verkstæði þegar tölvustýr-
ingin eða gírkassinn hrynja daginn
eftir að ábyrgðin rennur út eins og
títt er um tæki.
í gamla daga áttum við strákarn-
ir (og einstaka stelpa) reiðhjól,
gjarnan af Black Horse gerð ellegar
DBS, sem sumir sögðu að stæði fyr-
ir Dýrasta og Besta Sort en aðrir
að merkti Djöfulsins Bölvað Skran.
Við gerðum við þessi einföldu og
endingargóðu hjól sjálfir, bættum
slöngur, réttum bogna pílára,
skiptum um hlífar og tengdum
slitnar keðjur. Þessi hjól entust að
meðaltali í 20-30 ár, nema náttúr-
lega Möve-hjólin frá Austur-Þýska-
landi sem Þórarinn Eldjárn reyndi
að taka upp hanskann fyrir í póli-
tísku ofstækisljóði um árið. Möve-
hjólin voru sannarlega einnota
eins og hjól nútímans og því vissu-
lega á undan sinni samtíð. Og
kannski var það einmitt það sem
Þórarinn var að ámálga í Möve-
kvæði á sínum tíma; að þar færi
sjálft hjól framtíðarinnar, „The
bicycle of the future."
Hrærivél í hálfa öld
Við lifum á timum framþróunar
á öllum sviðum. Það eina sem ekki
hefur tekið framþróun á síðustu
áratugum er endingartíminn. Allt
endist skemur en það gerði fyrir
30-50 árum; reiðiijól, hrærivélar,
skyrtur og hjónabönd.
Ég leit viö hjá foreldrum mínum
í vikunni og kíkti af gömlum vana
inn í svalandi ísskápinn, af Kel-
vinator gerð, keyptur árið 1957 og
„Að minnsta kosti benda
tölur um meðaltalsend-
ingu hjónabanda á ís-
landi til þess að svo sé. Og
er nú svo komið að for-
eldrar eru strax farnir að
hafa áhyggjur af því við
fœðingu fyrstu dóttur
sinnar að þeir hafi engin
efni á að kosta allar brúð-
kaupsveislumar hennar í
framtíðinni. “
er ennþá „cool.“ Og á eldhúsbekkn-
um mallaði enn eldri hrærivél, af
Kitchen-Aid gerð, sem foreldrar
mínir eignuðust 1953, ári á undan
mér, og áhöld um hvort okkar hef-
ur reynst þeim betur og hvort okk-
ar hefur enst betur. Líkast til hefur
Ljósið í myrkrinu
Björn
Þoriáksson
blaöamadur
im*m

Sjónarhorn
Mikill samdráttur er í
sólarlandaflugi í ár sem
er slœmt fyrir rekstur
ferðaskrifstofanna. Hitt
er þó mikilvœgara að
landsmenn sjái til sólar í
efnahagsmálunum.
Einhverju sinni kom kunningi
minn inn á íslenskt sveitaheimili
og fékk þar kaffi og kleinur líkt
og siður er upp til fjalla. Fyrr um
daginn hafði farið fram sveitar-
stjórnarfundur og var sonurinn á
heimilinu í hreppsnefnd. Sá var
úti að sinna húsverkum en faðir
hans heima. Gesturinn spurði
frétta af fundinum og sagði þá
faðirinn hreykinn um þátt sonar-
ins: „Hann var á móti.“
„Hverju var hann á móti?“
spurði gesturinn.
„Það skiptir ekki máli, hann
var bara á móti,“ svaraði bónd-
inn.
Nauðsynlegar skýringar sem
hér þurfa að fylgja eru að bónda-
sonurinn sá var í minnihluta
hreppsnefndar og það var heilög
skylda hans aö styðja ekki neitt
sem meirihluti sveitarstjórnar
lagði fram. í því fólust störf
stjórnarandstöðunnar.
Nokkuð er mismunandi eftir
sveitarfélögum hvort minnihlut-
inn lítur á þetta viðhorf bónda-
sonarins sem hlutverk sitt en
vissulega er þessu svona farið á
Alþingi. Það væri lítið bit í þeim
stjórnarandstæðingi sem blessaði
bara tillögur meirihlutans. Með
þvi væri lýðræðið í raun svívirt.
Stjórnarandstaðan tryggir lýð-
ræðið.
Hægt að ganga of langt
Hins vegar er hægt að ganga of
langt í þessu og stundum er við
hæfi að viðurkenna að mál séu
góð eða vond, burtséð frá því
hver leggur þau fram. Það er líka
ruglingslegt fyrir kjósendur að
greina mun kjarna og hismis og
mynda sér sjálfstæða skoðun þeg-
ar mál fara algjörlega eftir
flokkslínum.
Þannig veit t.a.m. enginn mað-
ur hvort skuldir Reykvíkinga
hafa sjöfaldast í valdatíð Reykja-
víkurlistans eða ekki. Almennir
kjósendur eru engu nær um
hvort peningar borgarbúa hafa
runnið til góðra verka eöa ekki.
Umræðan er svarthvít einungis.
Fljótt á litið minnist maður
bara eins þingmáls þar sem
hópsálir stjórnmálaaflanna urðu
að víkja fyrir eiginlegri sannfær-
ingu. Einstök þingmannahjörtu
fóru fyrst að slá þegar boxfrum-
varpið kom fram en á hinn bóg-
inn fóru stórmál líkt og smábáta-
málið og öryrkjamálið nánast al-
gjörlega eftir flokkum. Spyrja má
hvort þetta sé eðlilegt.
Hitt er líka merkilegt að þótt
stjórnmálamennirnir okkar séu
einkar flokkshollir, hafni al-
mennir íslendingar því að láta
aðra segja sér fyrir verkum.