Dagblaðið Vísir - DV - 28.08.2001, Blaðsíða 20

24
ÞRIÐJUDAGUR 28. ÁGÚST 2001
Varað við sjöttu bylgju útrýmingar tegundanna
Virtur verndun-
arsinni hefur
komiö aftur af
stað umræðunni
um útrýmingu
tegundanna. Dr.
Richard Leaky,
fyrrverandi yfirmaður kenískrar
verndunarstofnunar villtra dýra,
segir að 50 til 100 þúsund dýrateg-
undir deyi út á ári hverju. Hann
segir hraðann á útrýmingunni
stefna lífi á jörðinni í hættu.
Leaky segir að fimm sinnum áður
í sögu jarðarinnar hafi útrýming
tegundanna verið jafn stórfelld og
nú. Síðasta bylgja, fyrir 65 milljón-
* um árum, markaði endalok risaeðl-
anna. „Með þessu áframhaldi horf-
um við líklega fram á fjöldaútrým-
ingu,“ segir hann. Leggur hann til
að litið verði á umhverfið sem
grundvallarmannréttindi. Þar með
yrði friðun lands og verndun dýra-
lífs álitin „alger nauðsyn," eins og
hann orðar það.
Árið 1998 var gerð könnun meðal
vísindamanna sem leiddi í ljós að 70
prósent þeirra töldu fjöldaútrým-
ingu vera í nánd. Netútgáfa BBC
hefur eftir Craig Hilton Taylor, frá
umhverfissamtökunum IUCN, að
sjötta bylgja útrýmingar kunni að
vera yfirvofandi á jörðinni.
„Það er fyllilega mögulegt aö í
nánd sé sjötta útrýmingin en það er
erfitt að vita fyrir víst,“ segir hann.
Craig undirstrikar að sjónarhóll líf-
fræðinga og verndunarsinna sé afar
takmarkaður. Oft kemur ekki í ljós
fyrr en mörgum árum síðar að teg-
undir eru útdauðar, og þá með vett-
vangsrannsóknum. Tíminn leiðir í
ljós hvort tegundir eru sannanlega
horfnar af sjónarsviðinu.
Sumir vísindamenn vilja meina
að hraðinn á dauða tegundanna sé
mun minni en Leaky hefur varað
við, og minni en svo að hann sé
áhyggjuefni. En sú staðreynd liggur
fyrir að fjöldi dýrategunda í útrým-
ingarhættu eykst frá ári til árs, og
það eitt ætti að vera nægilegt
áhyggjuefni.
Pöndur hafa lengi verið holdgervingar útrýmingarhættu dýrategundanna. Nú hefur tekist að klóra í bakkann með
gervifrjóvgun og eru nokkrar pöndur hvolpafullar.

Hægt að „sjá“
hulduefnið
Stjörnufræðing-
um hefur tekist
að greina og
staðsetja svo-
kallað huldu-
efni með því að
horfa á áhrif
þess á ljós frá fjarlægum stjöm-
um. Hulduefni er sá efnismassi í
alheiminum sem gefur ekki frá
sér neitt ljós og hefur meiri massa
en „venjulegt" efni. Talið er að
meirihluti alheimsmassans sé úr
þessu efni.
Þegar ljós ferðast um geiminn í
átt að jörðinni verður það fyrir
áhrifum af hulduefninu sem verð-
ur á vegi þess. Áhrifin lýsa sér í
því að ljósið aflagast vegna þyngd-
arafls efnisins. Form aflögunar-
innar á ljósinu og það hversu
langt hún nær gefur hugmynd um
staösetningu og massa hulduefnis-
Sjónaukinn sem veröur notaður
til aö kortleggja hulduefni al-
heimsins veröur mun stærri en
þeir sem þessir áhugamenn
beina upp í loftiö.
ms.
Á næstunni verður búinn til
stjörnusjónauki, sérstaklega
hannaður til að greina aflögun
ljóssins. Talið er að innan áratug-
ar geti vísindamönnum tekist að
gera þrívítt kort af hulduefni al-
heimsins. Mikilvægi þessarar þró-
unar verður varla ofmetin. Tíma-
ritið New Scientist hefur eftir
stjörnufræðingnum Anthony
Tyson, sem stendur að kortagerð-
inni, að hér sem um undarlega
tækni að ræða. „Við notum ljós-
næman sjónauka til að koma auga
á gegnsætt efni sem gefur ekki frá
sér neitt ljós. Engu að síður er
þetta gríðarlega efnileg tækni,"
segir hann.
Tyson segir hægt að nota tækn-
ina til að rannsaka þá hugmynd
að dulúðarfull „hulduorka“ flýti
útþenslu alheimsins. Næsta skref
er að Tyson og teymi hans skipu-
leggja nú uppsetningu sjónauka í
Chile sem myndi alfarið einbeita
sér að kortlagningu hulduefnis al-
heimsins.
q^Í7T>
71717171
Microsoft-jöfurinn Bill Gates nánast flissaði af kæti þegar hann kynnti nýjasta stýrikerfi fyrirtækisins fyrir helgi. Sala
á Windows XP hefst 25. október næstkomandi og kostar uppfærsla frá eldra Windows 10 þúsund krónur i Banda-
ríkjunum. Gagnrýnendum þykir stýrikerfið hafa fátt nýtt fram aö færa og þar með taldar eru ásakanir um heimsvalda-
stefnu í hugbúnaöargeiranum sem fylgir oft framleiðslu Microsoft. „Einfaldlega besta stýrikerfið sem Microsoft hef-
ur gert,“ sagði Gates.
*
Heimasíða
Talebana
| Pó að Talebanastjórnin hafi bannað almenningi aö nota Netið hefur allri net-
notkun landsins veriö komið fyrir í höndum sérstakrar stofnunar. Henni
stjórnar ábyrg manneskja, aö sögn stjórnarinnar.
saurguð
Brotist var inn
á heimasíðu
Talebanastjórn-
arinnar í
Afganistan á
dögunum og
hún saurguð.
| Hakkarinn skrifaði ókvæðisorð og
viðhafði klúryrði í garð Taleban-
; anna og bandamanna þeirra.
j Ástæða innbrotsins var að
; nokkrum klukkustundum áður
l tók bann stjórnarinnar á notkun
! Internetsins gildi.
! Talebanar hafa sýnt í verki
Smikinn vilja til að banna eitt og
annað svo þegnar þeirra fari sér
ekki að voða. Þeir hafa bannað
tónlist, myndir af dýrum og fólki,
konur í lautarferðum og nú ný-
lega var bannað að hneigja sig fyr-
ir fólki. Samskiptaráðuneyti
landsins hefur fyrirskipað að
fundin verði leið til að gera notk-
un Internetsins ómögulega í land-
inu. Hún er reyndar þegar ill-
möguleg af efnahagslegum ástæð-
um. Fáir Afganar hafa aðgang að
í rafmagni og síma, hvað þá heldur
tölvu. Auk þess eru fáar símalínur
út úr Afganistan sem tengdar eru
alþjóðlegu símkerfi. Hins vegar er
erlendum stofnunum í landinu
einnig meinað að nota Netið og er
það enn eitt dæmið sem hvetur út-
lendinga til að halda sig frá land-
inu.
Þó að Talebanastjórnin hafi
bannað almenningi að nota Netið
hefur allri netnotkun landsins
verið komið fyrir í höndum sér-
stakrar stofnunar. Henni stjórnar
ábyrg manneskja, að sögn stjórn-
arinnar. Sú þversögn gildir um
bann Talebana á Netinu að þeir
nota það sjálfir til þess að tala fyr-
ir málstað sinum. Það var einmitt
þessi þverstæða sem hakkarinn
vildi benda á með afskræmingu
sinni á heimasíðunni.
Talebanastjórnin hefur fyrir
löngu tekið sér alræðisvald yfir af-
gönsku þjóðinni. Hún stjórnar öll-
um fjölmiðlum landsins og passar
að ekkert komist þar á framfæri
sem er ekki viðurkennt og þókn-
anlegt stjómvöldum.