Dagblaðið Vísir - DV - 07.12.2001, Page 16

16
FÖSTUDAGUR 7. DESEMBER 2001
Menning
Algjö
Ein af myndum Þórarins Leifssonar við sögu Auöar Jónsdóttur
Tinna trassi er þybbin
stelpa sem er að byrja í
sumarfríi. Hún er löt og er
þess vegna kölluð trassi en
henni finnst það viðurnefni
glæsilegt og minna helst á
nafn ítalskrar greifynju. En
þessi fyrsti dagur sumar-
frísins á eftir að verða við-
burðaríkur. Mamma Tinnu
er nefnilega búin að setja
hana í nammibindindi og þar sem sælgætisþörf-
in er alveg að drepa Tinnu fer hún að leita að
pabba sínum til að fá hann til að gefa sér sæl-
gæti. Með henni í för eru afi hennar, sem geng-
inn er í unglingdóm, og hundurinn Lubbi sem
talar ekki aðeins mannamál heldur i anda forn-
bókmennta. En pabbi Tinnu reynist vandfund-
inn og segir sagan frá ævintýralegum leiðangri
þessa skrautlega tríós.
Tinna, afi unglingur og Lubbi eru vel heppn-
aðar persónur. Lubbi talar ekki aðeins fallegt
mál, hann hefur einstaklega þroskaðar skoðan-
ir, telur börnum hollt að læra og er sammála
mömmu Tinnu um að Tinna þurfi að fara í sæl-
gætisbindindi. Afi unglingur er hins vegar í
uppreisn gegn samfélaginu, gengur í nýjustu
unglingatískunni og upp úr honum vella slettur
og slangur:...hann líktist einna helst þrettán
ára unglingi með öldrunarsjúkdóm." (9) í per-
sónusköpun þeirra er því öllu snúið á hvolf í
anda karnivalsins; hundurinn hegðar sér eins
og gamall afi, afinn eins og hann sé illa haldinn
af unglingaveiki. Tinna sjálf er nokkurs konar
stuðpúði á milli afa og Lubba (sem semur að
sjálfsögðu ekki), viðkunnanleg og afslöppuð
týpa, fullkomlega laus við stöðluð stelpusér-
kenni.
Þær persónur sem félagarnar þrír rekast á í
leit sinni að pabba Tinnu eru hver annarri
skemmtilegri og áhugaverðari. Þar sem pabbi
Tinnu er fluttur þarf hún að leita uppi alla al-
nafna hans í Reykjavík (hann heitir Guðjón ís-
leifsson). Þessir Guðjónar eru hver öðrum
skrýtnari, t.d. má nefna blaðamanninn sem þjá-
ist af undarlegri áráttu til að gera skrýtnar inn-
sláttarvillur. Til dæmis varð fyrirsögnin Ragna
í Hornbúðinni er sæt og fin óvart Ragna í Hor-
búðinni er svín (78) og hefur þessi árátta eðli-
lega 'bakað honum nokkrar óvinsældir!
Ekki má gleyma leigubílstjóranum geðþekka
sem bjargar félögunum hvað eftir annað og svo
hinni óðu tískulöggu sem eltir þau um allt og
vill gera margs konar fegrunaraðgerðir á þeim.
Tískulöggan er vel heppnað illmenni og höfundi
tekst að sýna fram á fáránleika fegurðariðnaðar-
ins án þess að detta inn í móralskan predikun-
artón.
Auði Jónsdóttur hefur tekist vel upp. Algjört
frelsi er frábærlega fyndin bók, persónurnar
bráðskemmtilegar og sagan spennandi og hug-
myndarík.
Katrín Jakobsdóttir
Auður Jónsdóttir: Algjört frelsi. Þórarinn Leifsson teikn-
aöi myndir. Mál og menning.
Bókmenntir_____________________________________________ ,
Málsvari mannlífsins
Á meðan upplýsinga- og sam-
skiptabyltingunni fleygir fram
með ljóshraða, samskiptin verða
hraðari, tæknilegri, fjölbreyttari
og alþjóðlegri og fréttum fjölgar
frá öllum heimshomum, dregur
úr venjulegum mannlegum sam-
skiptum. Þetta er ein af mótsögn-
um nútímans. Tæknin er að
breyta manninum í einstakling í
nýjum og ógnvænlegum skiln-
ingi. Einstakling, án mannlífs.
Með fulltingi einkatölvu, einka-
síma og einkabanka lifa menn
aðskildir i einkaheimum i far-
símum og á Netinu. Mannlífið
heyrir brátt sögunni til og sagan
skiptir sífellt minna máli.
Á slíkum tímum eru sagna-
þættir á borð við þá sem Pétur Pétursson þulur
sendir frá sér í bókinni Úr fórum þular, hrein
himnasending. Pétur er hvort tveggja í senn,
málsvari mannlífsins í gamla skilningnum og
Bókmenntir
meistari i því að tilreiða bráð-
skemmtilegt lesefni úr fortíð þess.
Margt gerir frásögn Péturs fá-
gæta. Hann er einn af fáum sagn-
fræðingum Reykjavíkur, á borð
við Ámi Óla, Pál Líndal og Guðjón
Friðriksson. Slíkir eru gulls ígildi
því fortið höfuðborgarinnar hefur
lengst af verið lítils metin, hvort
heldur er í skólum landsins eða á
teikniborðum skipulagsyfirvalda.
íslendingar hafa verið iðnir við að
taka saman mannlífsþætti úr sveit-
inni síðustu tvær aldirnar en þétt-
býlið hefur setið á hakanum. Slík-
ir þættir úr bæjarlífi Reykjavíkur
á 19. og 20. öld eru því dýrmæt arf-
leifð fyrir komandi kynslóðir.
Pétur var alinn upp á Bráðræð-
isholtinu og við Framnesveginn á þeim tíma er
flestir vissu deili á þorra bæjarbúa, störfum
þeirra og fjölskyldum. Hann er mannglöggur og
mannblendinn, margfróður um ættir og sögu,
einstakur íslenskumaður og afbragðs stílisti.
Hann hefur lengst af verið pólitískur hugsjóna-
maður, næmur á tíðarandann hverju sinni og
kann að koma honum til skila. En þó hann hafi
fundið til í stormum sinnar tíðar er hann jafnan
sanngjarn og laus við fordóma. Hann er auk
þess kostulegur húmoristi, með næmt auga fyr-
ir öllum þeim skringilegheitum sem krydda
mannlífið, s.s. broslegum atvikum, sérkenni-
legri skaphöfn eða hnyttnum tilsvörum.
Þættir Péturs í þessari bók eru frá ýmsum
tímum, allt frá upphafi 19. aldar og fram á miðja
20. Sumir þeirra greina frá atburðum sem ekki
yrði fjölyrt um í almennum sagnfræðiritum. En
þeir eiga það allir sameiginlegt að vera
skemmtilegir og athyglisverðir og gera fortíðina
ljóslifandi.
Mættum við fá meira að heyra!
Kjartan Gunnar Kjartansson
Pétur Pétursson: Úr fórum þular. Pétur Pétursson
gægist í handraöann. Hólar 2001.
DB FÖBDM ÞULAfi
ttm ?niisiios ma l mumi
Þessa heims og annars
Skáldsaga Ingibjargar
Hjartadóttur, Upp til sigur-
hæða, er tilraun til að nota
þjóðsagnaminni í nútimaum-
hverfi. Vissulega sjást þess
merki að tilraunin sé ekki
sjálfsprottin í huga höfundar
því hún ber skýr einkenni
töfraraunsæisins sem fyrir
nokkrum áratugum var eink-
um kennt við latín-ameríska
höfunda. í þessu tilfelli kemur eitt nafn upp í
hugann, nafn Isabel Allende, en áhrif hennar eru
auðsæ í þessari sögu. Síst ber að amast við því að
höfundar móttaki áhrif annars staðar frá, sé það
þeim til nokkurs framdráttar; öllu verra þegar
áhrifin hengslast um söguna sem illa sniðinn
kjóll.
Og svo fer því miður í þessari sögu. Sem dæmi
mætti nefna ástarréttina sem framreiddir eru í
sögunni, þeir verða ærið hjárænulegir í þessu
samhengi. Nokkuð hið sama mætti segja um
þjóðsagnaminnin. Gildi þjóðsagna felst einkum í
því að þær eru sprottnar úr nánasta umhverfi og
hversdagslegu amstri þess
fólks sem þær semur og segir,
en hér eru þær sem eins konar
aukabúgrein sagðar ferða-
mönnum til afþreyingar. Og
þar sem þær verða aldrei trú-
verðugar eru áhrif þeirra á
söguframvinduna í senn fjar-
stæðukennd og afkáraleg.
Að nokkru stafar þetta af
frásagnarmáta sögunnar. Hún
er sögð af einyrkja sem áður
var þekkt blaðakona en söðl-
aöi um, hvarf á vit náttúrunn-
ar og hóf vistvænan búskap.
Kona þessi rekur sögu sina í
löngu bréfx til dóttur sinnar og
skiptist bréfið í kafla sam-
nefnda mánuðum ársins. Kon-
an hefur engin tengsl haft við
þessa dóttur slna lengi og hef-
ur því frá mörgu að segja, svo
mörgu að mörgum sögum fer fram í senn. Er þar
komin saga hennar sjálfrar og þess fólks sem hún
Ingibjörg Hjartardóttir rithöfundur
Sagan er sögð afeinyrkja sem áöur
var þekkt blaðakona.
hefur kynnst á þessu síðara ævi-
skeiði sínu. En brátt verður les-
andinn áttavilltur, þvi farið er úr
einni sögu í aðra án þess að tök-
um sé náð á neinni. Og þó frá-
sögnin sé hæg og staglsöm fram-
an af þá er slegið harkalega í fák-
inn undir lokin og ægir þar öllu
saman: verum þessa heims og
annars, voveiflegum atburðum
og skyndilausnum. En því miður
var áhugi umdirritaðs á þessu
liði löngu gufaður upp og skipti
litlu hver var úr mannheimum
og hver úr dularheimum.
Það verður því ekki sagt að til-
raunin hafi heppnast en upp-
skriftin á bls. 89 er girnileg, þó
ekki verði dásemdanna neytt
nema fjarri mannabyggðum.
Geirlaugur Magnússon
Ingibjörg Hjartardóttir: Upp til sigurhæða. Mál og
menning 2001.
Molloy
í vikunni kom út í
fyrsta sinn á íslandi
skáldsagan Molloy eftir
skáldjöfurinn Samuel
Beckett. Beckett er eflaust
þekktastur fyrir leikritið
Beðið eftir Godot, sem
sýnt er við miklar vin-
sældir á fjölum Borgar-
leikhússins um þessar mundir, en flestir
sem hafa fjallaö um höfundinn og verk
hans telja að skáldskapur hans rísi hæst
í Molloy, snilldarlegri frásögn af manni
sem ferðast um á hjóli, með stífan fót og
hækjur, í leit að móður sinni meðan
staurfóturinn styttist og betri fóturinn
stífnar. Sagan er draumkennd leiðsla
gegnum tíma og rúm þar sem framvind-
an hverfist um bið, leit, minningar og
mirmisleysi - fánýti tilverunnar.
Trausti Steinsson íslenskaði og Sig-
urður A. Magnússon ritar eftirmála.
Molloy er þriðja bókin í flokki Prýðis-
bóka frá Ormstungu. Áður hafa komið
út Vörnin eftir Vladimir Nabokov, í þýð-
ingu Illuga Jökulssonar, og Kjallarar
Vatíkansins eftir André Gide, í þýðingu
Þorvarðar Helgasonar.
Skáldkvennakvöld
Skáldkvennakvöld
verður á sunnudags-
kvöldið 9. des. á Næsta
bar við Ingólfsstræti,
gegnt íslensku óper-
unni. Dagskráin hefst
kl. 21 stundvíslega. Þar
lesa úr verkum sínum
Rakel Pálsdóttir, Kristín
Marja Baldursdóttir, Steinunn Jóhann-
esdóttir, Oddný Sen og Valgerður Bene-
diktsdóttir. Kynning og umsjón er í
höndum Hjalta Rögnvaldssonar og
Aristótelesar.
Heimsleikar hesta
Myndband frá heims-
leikum íslenska hestsins í
Stadl Paura í Austurríki
er komið út. Það er um
110 mínútur að lengd og
eru öllum þáttum mótsins
gerð góð skil. Mikil
stemning var á áhorf-
endapöllunum eins og
sést á myndbandinu.
Myndataka er sérlega góð þannig að hin-
ir glæsilegu gæðingar sem þátt tóku í
mótinu fá notið sín til fulls.
Margir góðir hestar koma fram, svo
sem Dökkvi frá Mosfelli, Stefnir frá
Sandhólaferju, Hrönn frá Godemoor,
Bragi frá Allenbach og Laxnes frá Stör-
tal. Framleiðandi myndbandsins er Plús
film/Sveinn M Sveinsson, sem er einn
reyndasti kvikmyndagerðarmaður
landsins í gerð hestamynda. Þulur er
Samúel Örn Erlingsson.
Hægt er að nálgast myndbandið í öll-
um hestavöruverslunum landsins og hjá
Eiðfaxa sem sér einnig um dreifingu
þess.
Partíbókin
í Evu & Adam,
partíbókinni, frá
Æskunni er fullt af
góðum hugmyndum
handa þeim sem ætla
að halda veislu: Upp-
skriftir að bragðgóð-
um réttum og svör við
ýmsum spurningum:
hverjum á að bjóða,
hvað á að borða, hvað kostar þetta,
hvernig fáum við alla (= lika strákana)
til að dansa, hvemig undirbýr maður
grímuball, hvað er „þemaveisla", hvaða
fólk spillir gleðinni, á að hafa leiki - og
er góð hugmynd að halda FL (=foreldra-
laust partí)?
Textinn er eftir Máns Gahrton, eins
og bókanna sem allir þekkja um Adam
og Evu, og litríkar teikningamar eru eft-
ir Johan Unenge. Guðni Kolbeinsson ís-
lenskaði.
rmmm I
PARTÍBÓKIM
Er dans framandi?
Á mánudaginn, kl. 11.45, verður há-
degisseminar í fundarherbergi Reykja-
vikur-Akademínunnar á 3. hæðinni að
Hringbraut 121. Þá mun Sesselja G.
Magnúsdóttir, sagn- og dansfræðingur,
ræða um dans í íslenskri menningu og
nefnir hún innlegg sitt „Er dans fram-
andi á íslandi? Hugleiðing um stöðu
dansins í íslenskri menningu; dans í
menntakerfinu, dans sem tómstunda-
iöja, dans sem þáttur í félagslífi fólks“.
Allir velkomnir.