Dagblaðið Vísir - DV - 31.05.2002, Blaðsíða 15

15
FÖSTUDAGUR 31. MAÍ 2002
DV__________________________________________________________________________________________________Menning
Málstofa Sesselju heitir „Listin í nýju ljósi:
Tónlist, leiMist, myndlist og dans sem hluti af
íslenskum menningararfl“. Hópstjóri þar er
Sesselja sjáif enda á hún hugmyndina að mál-
stofunni.
„Þegar ég heyrði félaga mína í Reykjavíkur-
akademíunni ræða um söguþingið í ársbyrjun
í fyrra hleraði ég eftir því hvort eitthvað yrði á
dagskrá sem ég hefði áhuga á. Svo ákvað ég að
til þess að vera viss yrði ég að gera eitthvað
sjáifT segir Sesselja. „Ég fékk í lið með mér
Kára Bjamason sem er að rannsaka gömul ís-
lensk tónlistarhandrit og Guðmund Brynjólfs-
son sem rannsakar leiklist og þjóðemisstefnu,
og þar sem ég skrifa sjálf um dans var málstof-
an framan af bundin við sviðslistir. Síðan kom
Þóra Kristjánsdóttir listfræðingur í hópinn og
þá bættist myndlistin við því hún hefur rann-
sakað myndlistarsögu fyrri alda á íslandi. Þetta
verður því málstofa af allt öðru tagi en aðrar á
þinginu.“
Sterkar myndir Jóns Leifs
- annaö íslenska söguþingið er í fullum gangi og lætur sér fátt mannlegt óviðkomandi
Guðleg
skemmtan
Þrátt fyrir ágæta erlenda gesti
á Listahátíð trúi ég að flutningur-
inn á Hrafnagaldri Óðins í Laug-
ardalshöll verði sá viðburður
sem lengst situr í minninu. Um-
sjónarmaður menningarsíðu hef-
ur verið fúll út í Höllina siðan á
sinni misheppnuðu ferð á tón-
leika Jose Ccureras i fyrra en nú
liggur við að hún sé tekin i sátt.
Skilji það þó enginn svo að það
fríi yfírvöld við að reisa tónlistar-
hús; tónleikar Sigur Rósar, sin-
fóníettunnar og Schola cantorum
hefðu verið ennþá áfengari í góðu
húsi.
Alföður orkar,
álfar skilja,
vanir vitu,
vísa nornir,
elur íviöja,
aldir bera,
þreyja þursar,
þrá valkyrjur.
„Söguþing eru mikils virði fyrir sagnfrœðinga og
aðra áhugamenn um sögu vegna þess að þar er iðu-
lega kynnt það nýjasta í frœóunum, “ segir Sesselja
G. Magnúsdóttir, sagnfræðingur og dansgagnrýn-
andi, sem verður með framlag á 2. íslenska sögu-
þinginu í Odda á morgun. „Slík þing eru mikilvœg
fyrirfrœóin af því þar geta menn viörað hugmynd-
ir sínar og kenningar og fengió inngrip í þaó sem
aðrir sagnfrœðingar eru aö gera. Ekki eru þau síó-
ur mikilvœg fyrir einstaklinga vegna þess að þar
hittast menn og skapa tengsl á milli sín. Frœðastörf
eru einangrandi ef fólk vinnur ekki í háskólunum
eóa í Reykjavíkurakademíunni sem er hinn nýi un-
aðsreitur sjálfstœðra frœöimanna hér á landi."
Annað íslenska söguþingið hófst í gær og verður
fram haldið í dag. Á lokadegi þess á morgun hefst það
kl. 9 í þremur málstofum. Eftir hádegi verður al-
menningi boðið að hlýða á erindi í málstofum án end-
urgjalds en fram að því er hægt að kaupa sig inn á
einstaka liði.
Kynjasaga og ritmenning
Þingið er ekki eins viðamikið og hið fyrsta sem
haldið var vorið 1997 en Sesselja er á því að umfang-
ið sé passlegt að þessu sinni. „Mér finnst líka athygl-
isvert að nú er hópum boðið að halda málstofur," seg-
ir hún. „Þingið gefúr að vísu ramma en setur ekki
niður þemu. Stjóm þingsins býr því ekki til málstof-
ur en bæði heldur hún utan um þingið í heild og vel-
ur erlenda gesti.“
- Hvaða málstofur ætlar þú að sækja fyrir utan
þina eigin?
„Málstofan um kynjasögu frnnst mér spennandi og
líka málstofan um ritmenningu, lestur og samfélag
DV-MYND GVA
Sesselja G. Magnúsdóttir
Hún skoðar upphaflegar hugmyndir Jóns Leifs um
dans viö tónverk sitt.
sem verður í fyrramálið undir stjóm Lofts Guttorms-
sonar. Annars er erfltt að velja - þetta hljómar allt
svo vel.“
Æsist upp af girnd ...
Erindi Sesselju heitir „Ballettverkið Baldr eftir Jón
Leifs: Danssögulegt samhengi þess“ og Sesselja skýrir
efhisvalið með því að þegar hún hafi farið að undir-
búa málstofuna hafi hún enn þá verið hátt uppi eftir
að hafa séð og heyrt verkið í Laugardalshöll sumarið
2000.
„Ég skrifaði um sýninguna fyrir DV og frétti á eft-
ir hjá Hjálmari H. Ragnarssyni að til væri nákvæm
lýsing á dansdramanu eftir Jón. Mér fannst spennandi
að skoða kóreógraflskar hugmyndir Jóns og komst í
ljósrit af handritum hans á íslenskri tónverkamiðstöð
- frumritin era geymd í Þjóðarbókhlöðu en þeim þor-
ir maður ekki að fletta af ótta við að skemma þau.
Millistríðsárin voru mjög spennandi i nútímadansi í
Evrópu og það er greinilegt á handritinu að Jón hefur
fylgst vel með. Hugmyndir hans eru fjarri því að vera
hefðbundnar. Hann gerir ráð fyrir fjölbreyttum hópi
dansara, söngvara, leikara og íþróttamanna á sviðinu
en tekur þó fram að hugmyndir hans séu aðeins
gmnnur, þeir sem vinni úr þeim eigi að leyfa ímynd-
unaraflinu að ráöa.“
í handriti Jóns að tónlistinni er samfelldur texti
fyrir neðan hverja línu af nótnaskrift þar sem segir
hveijir eru á sviðinu. Ekki er lýst hreyfmgum eða
spomm heldur tilfmningum sem dansaramir eiga að
tjá. TO dæmis segir um Loka þegar hann liggur á
gægjum þar sem Nanna býr sig undir að baða sig í
fossinum að hann „æsist upp af gimd“!
„Þetta eru oft sterkar myndir hjá Jóni og góður
grunnur fyrir danshöfunda - eins og sýningin á Menn-
ingarborgarárinu bar skýrt vitni um,“ segir Sesselja.
Nánar má heyra um efnið i erindi hennar á morg-
un kl. 15.15 í stofu 101 í Odda og eins og áður gat er
aðgangur ókeypis.
Tónlist
Sinfóníuhljómsveit fslands í HSskólabíói
30.5. 2002: Jean Sibelius: Fiölukonsert
f d-moll, op. 47. Elnlelkarl: Guöný Guö-
mundsdóttir. Dmitri Sjostakovitsj: Sinfón-
fa nr. 8 í c-moll, op. 65. Hljómsveltar-
stjórl: Rumon Gamba.
Guðný
Guömundsdóttir
konsertmelstarl
Tónninn var skýr og
yfírbragöiö ákveöiö.
kraftur
sparað og það hugarfar virtist bráðsmitandi.
Hljómsveitin lék ólýsanlega vel á köflum
og einstakir hljóðfæraleikarar tóku frá-
bærar strófur - má t.d. nefha Martial
Nardeau sem lék á piccolo-flautu.
Ógemingur er í raun að nefna alla þá
sem gerðu vel 1 einleiksstrófum og
kannski óviðeigandi. Það hvíldi
ekki minna á hljóðfæraleik-
urum í t.d. samleik
trompeta, horna og hjá
fiðlum. Hver
einasta ein-
ing inn-
an
hljóm-
sveit-
arinn-
ar skiláöi
. og inn-
blásnum hljóðfæraleik, þar sem
einbeitingin og krafturinn gat
orðið nánast yfirþyrmandi.
Þetta skynjuðu gestir því þrátt
fyrir það úthald sem þurfti til að
fara þessa miklu andlega ferð
með hljómsveitinni í gegnum stór-
virki Sjostakovitsj vom fagnaðar-
læti mikil og innileg í lokin.
Sigfríður Bjömsdóttir
Oft hefur verið talað um risa-béin þrjú í tón-
listinni: Bach, Beethoven og Brahms. Margir
hafa svo viljað bæta Berg við þennan lista. En
það voru essin sem réðu lögum og lofum á tón-
leikum Sinfóniuhljómsveitar íslands í gær-
kvöld. Ekki Sch’ubert, Schumann og heldur ekki
Strauss. Ekki Saint-Saens, Schnittke né heldur
Stravinsky. Þeir sem áttu verkin tvö á efnis-
skránni voru óumdeildir snillingar eins og nær
allir fyrmefhdir - þeir Sibelius og Sjostakovitsj.
Guðný Guðmundsdóttir, konsertmeistari Sin-
fóníuhljómsveitar íslands, lék einleik í einu
þekktasta verki sinnar tegvmdar, fiðlukonsertin-
um eftir Sibelius. Verkið var endurskoðað af
höfundi eftir fyrsta flutning og þá ekki síst með
tilliti til þess hve fiðluhlutverkið hafði upphaf-
lega reynst erfitt. í dag er hægt að fá verðlaun-
aðar upptökur þar sem heyra má bæði þá útgáfu
sem talin var óspilandi og svo þá sem tónskáld-
ið lét frá sér eftir yfirferð. Hann virðist þó hafa
skilið töluvert eftir fyrir fiðluleikarann að glíma
við. Guðný lék konsertinn að mörgu leyti vel.
Tónninn var skýr og yfirbragðið ákveðið. Hryn-
rænt sat fyrsti kaflinn oft ekki nógu vel og upp-
hafsstef þriðja kafla var órólegt í takti líka. Sam-
spil við hljómsveitina gegnum stjómandann var
líka of viðkvæmt. Nánast eins og stjómandinn,
Rumon Gamba, væri að taka ímyndað tillit til
einleikarans á kostnað kraftsins sem hljómsveit-
in gat gefíð verkinu. Þó tóku báðir aðilar
góða spretti. Dæmi um það var þegar Guð-
ný leiddi fagurlega inn í samleikinn í lok
cadensunnar miklu í fyrsta kafla og hljóm-
sveitin sýndi sínar bestu hliðar þegar
ástríðan draup af hljómunum í síðari
hluta annars kafla.
Þeir dropar reyndust þó bara upphitun
fyrir hreint frábæran flutning á áttundu
sinfóníu Sjostakovitsj. Verkið er
meitluð snilld og á það ekki síst
við um fyrsta kaflann. Gamba
tókst að magna upp seið, svo
kröftugan og svo magnþrung-
inn að sjaldan eða aldrei hefur
loftið í sal Háskólabíós verið eins
rafmagnað. Gildir þá einu hvort
rætt er um nánast glannaleg en
alltaf úthugsuð augnablikin þegar
svo örveikt var leikið að tónninn
var við það að hverfa, eða þeg
ar hljómsveitin þrumaði af
öllum sfnum mætti hinum
grófu stríðsmyndum
skáldsins yfir hlustendur.
Gamba náði greinilega
framúrskarandi sam-
bandi við hljómsveitina
og nýtti það til fulln-
ustu.
Það fór ekki fram
hjá neinum sem á
hlýddi að Gamba
lagði allt i söl-
umar við mót-
un verksins.
Þama var
hvergi til
Þetta var ekkert minna en upp-
lifun. Tónlistin einkennilega
tælandi og söngur Steindórs And-
ersens kallaðist á við eitthvað
djúpt djúpt ofan í sál manns.
Þetta var ekki óperusöngur eða
ljóðasöngur, þaðan af síður
vísnasöngur eða popp. Þetta var
held ég hinn upprunalegi söngur:
sjálfur frumsöngurinn, sunginn
af frummanninum. Bæði er rödd
hans sérkennilega fogur og svo
nýtir hann sér það besta úr
kvæðamannsgaldri sínum til að
búa til söngstíl sem er alveg nýr
og merkilega nýstárlegur.
Það er til marks um dularfull
tengsl Steindórs við foman tíma
að maður skildi hinn óskiljanlega
texta kvæðisins þegar hann bar
hann fram! Rétt eins og hann
hefði ort hann sjálfur. Aldrei hef
ég fyllst eins mikilli löngun til að
faðma mér alókunnugan mann
og Steindór Andersen eftir þessa
tónleika.
Með ráðum gert
Gagnrýnendur hafa kvartað
undan því að á tímabili hafi tón-
listin orðið endurtekningasöm og
ert geispann. Ég er sammála
þessu en kvarta þó ekki því ég er
viss um að þetta var með ráðum
gert. Sefandi endurtekningin
slævði og svæfði mann uns sálin
fló í aðra heima, maður var alveg
rór, eins og bam í skjóli móður,
grandalaus... Uns jötnar fóru á
kreik undir lokin og höllin lék á
reiðiskjálfi undan þungu fótataki
þeirra. Það fór þytur um salinn
þegar allir réttu úr bökunum í
einu og spenningsblandin skelf-
ing greip um sig. Áhrifin líktust
einna helst áköfum svima - og þó
flæddi adrenalínið um kroppinn.
Jörmungrundar
íjódyr nyrðra
und rót ystu
aðalþollar
gengu til rekkju
gýgjur og þursar
náir, dvergar
og dökkálfar.
Vonandi verður Hrafnagaldur-
inn gefinn út á hljómdiski, en
áhriftn úr heimilisgrammófónin-
um verða aldrei neitt svipuð upp-
lifuninni í Höllinni - einfaldlega
vegna þess að maður getur aldrei
stillt græjumar sínar nógu hátt
til að finna jörðina nötra þegar
jötnar skunda um sali...