Dagblaðið Vísir - DV - 10.08.2002, Síða 10

10
Útgáfufélag: Útgáfufélagiö DV ehf.
Framkvæmdastjóri: Hjalti Jónsson
Aóalritstjóri: Óli Björn Kárason
Ritstjóri: Sigmundur Ernir Rúnarsson
Aðstoöarritstjóri: Jónas Haraldsson
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiösla, áskrift:
Skaftahlíö 24,105 Rvík, síml: 550 5000
Fax: Auglýsingar: 550 5727 - Ritstjórn: 550 5020 - Aörar deildir: 550 5999
Ritsfjórn: ritstjorn@dv.is - Auglýsingar: auglysingar@dv.is. - Dreifing: dreifing@dv.is
Akureyri: Kaupvangsstræti 1, sími: 462 5000, fax: 462 5001
Setning og umbrot: Útgáfufélagiö DV ehf.
Plötugerö og prentun: Árvakur hf.
DV áskilur sér rétt til aö birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og! gagnabönkum án endurgjalds.
DV greiöir ekki viðmælendum fýrir viötöl við þá eöa fýrir myndbirtingar af þeim.
Skattar á einstaklinga
íslendingar hafa ágæta reynslu af því aö lækka
skatta á einstaklinga og fyrirtæki. Ein skynsamlegasta
aðgerö ríkisstjórnar Sjálfstæðisflokks og Framsóknar-
flokks var að lækka tekjuskatt á fyrirtæki í þrepum
sem leiddi til þess að tekjur ríkissjóðs hækkuðu en
lækkuðu ekki eins og andstæðingar lágskattastefnu
halda gjarnan fram.
Því miður hefur ekki tekist að gera raunhæfar og
nauðsynlegar breytingar á tekjuskattskerfi einstak-
linga. Vegna þessa hefur skattkerfið snúist upp í and-
hverfu sína eins og Hagfræðistofnun Háskólans hefur
sýnt fram á og margir hafa áður haldið fram. Skatt-
kerfið er orðið að fátæktargildru.
Enn er mikið ranglæti látið viðgangast - ranglæti
sem hefur farið vaxandi á undanförnum árum þrátt
fyrir lækkandi skatthlutfall. Skattkerfið hefur brugðist
millistéttinni, barnafjölskyldum og ungu fólki sem er
að taka sín fyrstu skref í atvinnulífinu. Og þrátt fyrir
siendurtekin loforð hafa þingmenn og ráðherrar Sjálf-
stæðisflokksins ekki staðið við að afnema hátekju-
skattinn, sem átti að vera tímabundinn skattur.
(Reynslan sýnir að auðvelt er að leggja á skatt en nær
útilokað að leggja hann niður.) Þannig lifir einhver
ranglátasti skattur sem lagður er á íslenska skattgreið-
endur ágætu ltfl í skjóli og með stuðningi Sjálfstæðis-
flokksins, sem eitt sinn vildi afnema tekjuskatt af al-
mennum launatekjum.
Álagðir tekjuskattar og útsvar á einstaklinga hefur
meira en tvöfaldast á núvirði síðasta áratug. Þannig
hafa opinberir aðilar notið hækkandi launa einstak-
linga. Miklu nær hefði verið fyrir ríki og sveitarfélög
að halda að sér höndum og halda tekjunum að raun-
gildi þeim sömu sem aftur hefði þýtt að fleiri krónur
hefðu orðið eftir í vasa launamanna. Engin skynsemi
er í því að ríkissjóður hirði hluta af öllum launahækk-
unum sem launþegar ná fram.
í frétt DV fyrir nokkrum dögum var bent á að ef tek-
inn yrði upp flatur tekjuskattur yrði skatthlutfallið
26,2% til þess að tryggja ríki og sveitarfélögum sömu
tekjur. Skatthlutfallið væri helmingi lægra en opinber-
ir aðilar gætu sætt sig við að afla sömu tekna af tekju-
skatti og útsvari og gert var fyrir áratug.
Ríkisstjórninni hefur tekist að sýna fyrirhyggju með
lækkun tekjuskatts fyrirtækja. Enn bíða hins vegar
einstaklingar auk þess sem róttækur uppskurður á
skattakerfinu í heild verður nauðsynlegur innan fárra
ára. í leiðara DV í júní á liðnu ári sagði meðal annars
um þetta atriði: „Raunar eigum við íslendingar að
hugsa enn stærra og róttækara; við eigum að stefna að
því að gera ísland eftirsóknarvert fyrir fyrirtæki og
einstaklinga - griðastað sem byggist á skynsamlegri
stefnu í skattamálum. Með markvissum hætti getum
við laðað að erlent fjármagn og fyrirtæki. Slíkt gerist
ekki á einni nóttu heldur á mörgum árum...
Markviss uppbygging atvinnulífs með lágum skött-
um á fyrirtæki og einstaklinga skýtur styrkari stoðum
undir íslenskt efnahagslíf og þá ekki síst undir velferð-
arkerfið. Og með tímanum gætu sjálfstæðismenn stað-
ið við gamalt kosningaloforð, sem ekki hefur farið hátt
í undanfórnum kosningum; að afnema tekjuskatt á al-
mennar launatekjur.“
Óli Björn Kárason
LAUGARDAGUR 10. ÁGÚST 2002
DV
Kamar á sjöfíu
LAUGARDAGUR 10. ÁGÚST 2002
Laugardagspistill
Jónas
Haraldsson
abstobarritstjóri
Jt*
„Það er gott og gilt,“ sagði kon-
an þegar til greina kom að halda
mikla ættarsamkomu í sælu
sveitarinnar. ,-,Þið getið tjaldað
eins stóru tjaldi og þið viljið ef
hann rignir,“ hélt hún áfram og
beindi orðum sínum til mín þótt
ávæ*pið væri i fleirtölu. „Munið
bara,“ sagði hún og horfði enn til
mín, „að þaö þarf klósett líka til
þess að hægt sé að sinna brýn-
ustu þörfum fólks.
„Klósett," át ég upp eftir henni.
„Meinarðu kamar, útikamar?
Hvar í ósköpunum fær maður
slíkt apparat?" Satt best að segja
hafði mér ekki dottið þetta smáat-
riði í hug. Ég studdi mjög þær
hugmyndir að safna saman fólki í
stórt tjald, halda ærlegt partí fyr-
ir fjölda manns, syngja og
djamma. í þvi sambandi hugsaði
ég ekki um klósett. Þann búnað
setti ég fráleitt i samband við há-
tíð úti í guðs grænni nátt-
úrunni. Án þess að hafa
kannað undirmeð-
vitundina
rækilega Æ. ‘4fl
geng ég
Gætt að hallanum
Ættarmótið gekk að óskum. Þar
ríkti glaumur og gleði. Stóra tjald-
ið reyndist þarfaþing þótt veð-
urguðirnir héldu að mestu aftur
af sér. Sama má segja um þann
mórauða. Hann stóðst álagið með
prýði. Konur jafnt sem karlar dá-
sömuðu þau þægindi sem fylgdu
útisalerninu. „Hverjum datt þetta
í hug?“ spurði eldri frænka á
peysufötum. Hún hafði stytt sig
þar sem hún tiplaði í votu gras-
inu. „Það hlýtur að hafa verið þú,
elskan mín,“ sagði hún við eldri
son minn. „Þú ert svo hugmynda-
ríkur.“ Strákurinn var mættur i
matinn. Önnur frænka klappaði
honum á öxlina. „Þú ert alltaf
svo indæll." Hann var um-
vafinn töntum.
Það var handtak að
ganga frá eftir mótið
en margar
hendur
unnu létt
verk.
Þegar tjaldið var fallið beið
kamarinn heimferðar. Ég rétti
stráknum bíllyklana. „Ég kom
með hann, nú ferð þú með
apparatið í hæinn. Ég fæ að sitja í
hjá mömmu þinni.“ Strákurinn
horfði á mig skelfingu lostinn.
„Æi, pabbi, láttu ekki svona. Mér
kom þetta mót ekkert við, mætti
bara fyrir siðasakir. Svo er hann
fuiiur af ógeði. Ég læt ekki sjá mig
með þetta í eftirdragi. Hvað ef
þetta lekur úr á leiðinni?"
„Ekkert æi, pabbi hér. Ég er bú-
inn með minn skammt. Nú er
komið að þér. Vertu bara með sól-
gleraugu," sagði ég. „Gættu þess
að ekki líði yfir þig þótt þú sjáir
gump í afturglugga eða bam híi á
þig. Láttu það samt vera að stoppa
í Hveragerði.
Þú passar bara að kamarinn
hallist ekki um of í Kömbunum,
hann tekur nefnilega á sig vind.“

út frá því að mér hafi
þótt sjálfsagt að gestir léttu
á sér bak við stein eða runna.
Konan kom mér í skilning um að
þannig gengi þetta ekki fyrir sig.
er.“
„Þá sérð þú um það, sonur
minn,“ sagði ég. „Hver maður
þarf að gera skyldu sína svo mót-
ið verði haldið með sóma. Þú ert
lika af ættinni.“ Strákurinn
horföi á fööur sinn með svip sem
ekki varð misskilinn. „Mér kem-
ur þetta mót ekkert við,“ sagði
hann. „Það getur vel verið að ég
kíki þangað ef þaö verður gott að
éta. Annars gef ég ekkert fyrir
þessi ættarmót þar sem gamlar
töntur spyrja mann spjörunum
úr, hverra manna maður sé og
Ég var einn i
bílnum um morguninn. Fjöl-
skylda mín ákvað, einhverra
hluta vegna, að koma sér með
öörum hætti í sveitina. Það var
flautað á mig strax í Lögbergs-
brekkunni. Tveir bílar þutu fram
úr mér. Ég var á ytri akrein
brekkunnar svo þeir áttu greiða
leið. Ég sá ekki betur en ungling-
ar væru í þeim báðum. Eitthvaö
folt birtist skyndilega í glugga
þegs aftari. Það fór ekki á milli
mála hvað þar var á seyði. Ung-
lingspiltur „moonaði". Ber botn-
inn blasti viö, svona rétt til þess
að gleðja kamarfarann. Kamar á
sjötíu hafði vakið þessar kenndir.
Félagar múnarans hlógu ógurlega
um leið og ökumaðurinn gaf í.
Bíllinn hvarf i jóreyk.
Rétt ofan Litlu kaffistofunnar
var ég farinn að safna bUum fyrir
aftan mig. Ég hélt tæpast umferð-
hnokka ís við næsta stand. „Hvað
er þetta brúna, rnarnma?" spurði
drengurinn og benti á kamarinn.
„Þetta er svona ferðaklósett,"
svaraði móðirin. „TU hvers?“ hélt
bamið áfram, „þarf bUstjórinn að
kúka á leiðinni?" Um leið ská-
skaut sveinninn augunum á mig.
Pylsan stóð í mér, kókið freyddi.
Roði hljóp fram í kinnar móður-
innar. Hún greip bamið undir
handlegginn og strunsaði út.
Umferðin var rólegri austan
Hveragerðis. Mér gekk því betur
og augnagotumar voru færri. Þar
kann og að ráða nokkru að Ámes-
ingar kippa sér síður upp við
þarfaþing á ferö en þeir sem aka
eftir þjóðvegum nær höfuðborg-
inni. Tjaldið var risið á mótsstað
þegar ég birtist með kamarinn.
Ég sótti kamarínn að
kvöldlagi. Það var rétt hjá
stráknum að hann var á
hjólum en smáfríður gat
hann ekki talist, hábyggð-
ur úr brúnu plasti. Ég
fann það strax að náðhús
þetta tók á sig talsverðan
vind, þótt aðeins væri
ekið innanbœjar.
hvort manni lítist ekki vel á ætt-
ingjana. Auk þess vU ég minna
þig á það, minn elskulegi faðir,“
sagði strákurinn og gerði sig syk-
ursætan i framan, „að þú ert sá
eini af okkur sem átt bU með
kúlu. Þú verður því að draga
kamarinn í sveitina."
Fölt í glugga
Ég sótti kamarinn að kvöld-
lagi. Það var rétt hjá stráknum
að hann var á hjólum en smá-
fríður gat hann ekki talist, há-
byggður úr brúnu plasti. Ég
fann það strax að náðhús þetta
tók á sig talsverðan vind þótt
aðeins væri ekið innanbæjar.
Ég lagði bílnum nokkuð frá
heimUi minu. Meiningin var
að halda af stað árla næsta
morgun. Ástæöulaust var að
auglýsa ferðalagið meira en
nauðsyn krafði. Nefndur son-
ur minn stóðst þó ekki freist-
inguna og kikti fyrir
hornið. „Flottur
litur,“ sagði
| hann og
glotti.
Hulinn heimur
„Þama verður prúðbúið fólk,
konur jafnt sem karlar," sagði
eiginkona mín. „Það verður engin
samkoma nema boðið verði upp á
snyrtingu. Þú sendir ekki, góði
minn,“ sagði hún og leit djúpt í
augu mér, „virðulegar konur bak
við þúfu tU að pissa, svo ekki sé
minnst á annað.“
„Það er nefnilega það, mín
kæra,“ sagði ég. „Kannt þú ein-
hver ráð? Ég get leigt samkomu-
Mér var fagnað við komuna sem
var léttir miðað við það sem á
undan var gengið. Ég bakkaði
þeim brúna inn í rjóður, aftan við
tjaldið, og krækti honum aftan úr
bílnum. „Hann er bara hugguleg-
ur þama,“ sagði konan mín sem
þegar var mætt á staðinn, „gekk
ekki vel að koma honum hingað,
elskan?“
tjald en farandklósett eru mér
hulinn heimur. Ég hef að vísu séð
svona á Þingvallahátíðum en
aldrei talið að þau kæmu mér sér-
staklega við. Ég vil heldur, ef ég
má segja mína skoðun, pissa und-
ir beru lofti en heimsækja svona
þing.“
„Þú verður að finna út úr
þessu,“ sagði konan. „Ég veit ekki
hvar maður nálgast útiklósett en
það verður engin tjaldveisla án
þess. „Þið eruð alveg úti á þekju,“
sagði eldri sonur okkar,“ sem nú
kaus að blanda sér í umræðuna.
„Það er ekkert mál að redda
þessu, maður getur auðveldlega
leigt kamra. Þeir eru meira að
segja á hjólum svo það er hægt að
hengja þá aftan í bíla og fara
með þá hvert á land
sem
arhraða með þann brúna í eftir-
dragi. Mér fannst hann valtur og
vindgangur óneitanlega kringum
náðhúsið. Þétt umferð var á móti
og því erfitt að komast fram úr. Á
næsta beina kafla reyndi ég að
víkja. BOamir fóru með freti fram
hjá, svínuðu fyrir kamarinn og
sýndu honum litla virðingu. Bam
híaði á mig gegnum hliðarglugga.
Foreldramir sátu spenntir fyrir
framan það. Hnúar föðurins
hvítnuðu á stýrinu við framúr-
aksturinn. Munnur móðurinnar
var sem strik. Þau vora ekki vön
kömmm í Svínahrauni.
Bara huggulegur
Ég áði í Hveragerði, hvíldi
kamarinn og mig. Bílnum lagði ég
til hliðar við tanka bensínsjopp-
unnar. Hann var þó vel sýnilegur
þaðan. Ég fékk mér pylsu viö
stand og naut þess um stund að
tengjast kamrinum ekki sérstak-
lega. Móðir gaf
strák-
______U
Skoðun
Höldum í gróðavonina
Algengt er í opinberri umræðu að
það sé talið mönnum til minnkunar
og jafnvel skammar að bera gróða-
von í brjósti. Þetta viðhorf hefur
verið óvenjuáberandi undanfarnar
vikur í tengslum við átök og umbrot
í viðskiptalífinu. Talað hefur verið
um „leðjuslag" og „grímulausa
græðgi“ (eins og „grimuklædd
græðgi" væri skömminni skárri!) í
tengslum við keppni tveggja hópa
fjárfesta um að gera eigendum
stofnfjár í sparisjóði sem hæst til-
boð í eign þeirra. Gefið hefur verið
í skyn að þeir sem þarna takast á
séu að „selja sál sina“ fyrir verald-
legan gróða. Kappsemi athafna-
manna er fordæmd - og nánast
hlakkað yfir örlögum þeirra sem
reynast hafa skotið yfir markið - en
hófsemin er lofuð í hástert.
Að láta gróa
Það er engin tilviljun að orðið
„græða" hefur fengið það hlutverk í
íslenskri tungu að lýsa því sem er
meginviðfangsefni viðskiptalífsins.
Gróði er vöxtur og viðgangur. Að
græða er að rækta; láta gróa. Flest-
ir þeirra sem græða i viðskiptalíf-
inu eru að uppskera laun fyrir það
að hafa sáð fjármagni sinu í frjóan
jarðveg; þeir gegna þannig hlið-
stæðu hlutverki við þá sem græða
uppblásið land.
Það er merkilegt hvernig viðtekið
gildismat samfélagsins hefur varpað
ljótum blæ á orðið þegar það gegnir
því hlutverki að lýsa viðfangsefni
viðskiptanna. Það er nefnilega svo
að á meðan flest ræktunarstarf er
jafnan talið göfugt hefur sú iðja at-
hafnamannsins gjarnan verið litin
hornauga, svo ekki sé kveðið fastar
að orði. Það er líklega vegna þess að
sá hluti ágóðans af starfi hans sem
er sýnilegastur er sá sem rennur í
hans eigin vasa. Og það, að vinna að
eigin hag, hefur af fæstum siða-
postulum veraldarsögunnar verið
talið forgangsatriði.
Málsvörn
Fæðin sem lögð hefur verið á þá
sem reyna að hámarka eigin hag
styðst við léleg rök. Að hluta til
stafar hún af þeim misskilningi, að
þessir menn hljóti að hirða gróða
sinn á kostnað annarra sem eigi
jafnmikið eða meira tilkall til hans
en þeir. En hvaðan kemur gróði at-
hafnamannsins? Jú, frá þeim sem
hann býður einhverja þá þjónustu
eða vöru sem þeir kjósa umfram
annað sem í boði er. Krónumar fjöl-
mörgu í buddu hans eru eins og at-
kvæðaseðlar í vinsældakosningu
fólksins í kringum hann. Þess
vegna er það auðvitað „grímulaus
mótsögn", svo notað sé vinsælt
orðalag, að hann skuli vera jafn-
óvinsæll og raun ber vitni.
Sá eini sem tapar þegar þetta
dæmi er gert upp er keppinauturinn
sem þarf að sjá á eftir viðskiptum. En
keppinauturinn er vitanlega líka að
reyna að hámarka eigin hag, þannig
að ekki ætti hann að njóta mikillar
samúðar sem fórnarlamb í málinu!
Það er engin tilviljun að
orðið „grœða“ hefur fengið
það hlutverk í íslenskri
tungu að lýsa því sem er
meginviðfangsefni við-
skiptalífsins. Gróði er
vöxtur og viðgangur. Að
græða er að rœkta; láta
gróa. Flestir þeirra sem
græða í viðskiptalífinu eru
að uppskera laun fyrir það
að hafa sáð fjármagni
sínu í frjóan jarðveg; þeir
gegna þannig hliðstœðu
hlutverki við þá sem
græða uppblásið land.
Annar algengur misskilningur
felst í því að „eiginhagsmunasegg-
urinn“ sé sá eini sem græðir. Það er
auðvitað ekki rétt. Öllum í kringum
hans býðst að kaupa einhverja þá
vöru eða þjónustu sem er annað-
hvort betri eða ódýrari en það sem
áður stóð til boða eða alveg ný af
nálinni. Þetta eru auðvitað verð-
mæti í sjálfu sér. Þar fyrir utan fela
viðskiptin gjarnan i sér tíma- eða
peningasparnað fyrir kaupandann í
samanburði við það sem áður stóð
til boða. Hvort tveggja eru verð-
mæti sem hafa orðið til við viðskipt-
in, „gróið“, og þau renna i hans eig-
in vasa.
Enn má nefna þá staðreynd að
hversu illgjarn og vondur „eigin-
hagsmunaseggurinn" kann að vera
rennur drjúgur hluti gróðans jafnan
til samborgara hans. Hann lætur
kannski smíða fyrir sig hús, svo
dæmi sé tekið, og smiðurinn nýtur
góðs af. Að ekki sé minnst á það sem
hirt er af honum í skatta; þeir eru jú
lagðir á hann af því meiri þunga sem
honum hefur vegnað betur.
Hvað er heiðarlegt?
Þótt flestir þeirra sem hæst láta í
gagnrýninni missi jafnan út úr sér -
að þvi er virðist í ógáti - orð sem
sýna, svo ekki verður um villst, að
þeir telja það ósiðlegt í sjálfu sér að
keppa að gróða viðurkenna þeir i
hinu orðinu réttmæti „heiðarlegra"
viðskipta.
Og hér stendur einmitt hnifurinn
í kúnni. Hvað er heiðarlegt í við-
skiptum? Af umræðunni að dæma
virðast mörkin því miður vera
hreyfanleg.
Meginþunginn í gagnrýni á
„gróðabralT fimm stofnfjáreigenda
í SPRON, sem gerðu tilboð í allt
stofnfé sjóðsins til þess að geta end-
urselt það með hagnaði, fólst í
fyrstu í því að fyrirhuguð viðskipti
væru ólögleg. Þegar æ fleiri komust
á þá skoðun að þau rúmuðust þrátt
fyrir allt i smugu í lögunum tók við
málflutningur um að þau væru í
það minnsta andstæð „anda lag-
anna“ og loks snerist gagnrýnin að
mestu um það að um væri að ræða
„siðlaust" ráðabrugg þar sem höfð-
að væri með ósanngjörnum hætti til
þess veikleika væntanlegra seljenda
að vilja fá sem hæst verð fyrir eign
sína; allt væri þetta gert í þeim til-
gangi einum að „græða". Það þótti
beitt vopn - þegar baráttan var far-
in að snúast í auknum mæli um sið-
ferði - að minna á hvað fimmmenn-
ingarnir myndu sjálfir hafa upp úr
krafsinu. Ja, svei - og þá þarf að
breyta lögunum!
Von um viðreisn
Þegar á hólminn er komið reynist
þannig skotmarkið vera sjálf við-
leitnin og markmiðið en ekki með-
ulin, sem vissulega eru á stundum
óvönduð og gefa þá fullt tilefni til
gagnrýni.
En þrátt fyrir allt á gróðinn sér
viðreisnar von. Lítið dæmi um það
er hvernig gróðasjónarmið hafa
fengið aukiö vægi í umræöu um um-
hverfisvernd og virkjanir. í stað
þess að lögð sé ofuráhersla á skilyrð-
islausa friðun umhverfisins eru
jafnvel hörðustu umhverfisvemdar-
sinnar farnir að nýta sér rök mark-
aðarins; þeir varpa fram efasemdum
um að fyrirhugaðar framkvæmdir
standist „kröfur um arðsemi" og
gagnrýna að í þeim útreikningum
skuli ekki hafa verið settur verð-
miði á náttúrugæðin sem til stendur
að fórna. Það hjálpar eflaust til i
þessu samhengi að umræðan snýst
jafnan um „gróða samfélagsins" en
ekki einstaklinga. (Af sömu ástæðu
hafa gagnrýnendur gróðabralls farið
mjúkum höndum um gróðavænleg
ríkisfyrirtæki á borð við Landssím-
ann og raunar hrósað þeim í hástert
fyrir gróðann sem þau leggja ríkis-
sjóði til.)
Það má vera öllum ljóst að hverju
samfélagi er nauðsynlegt að til séu
menn sem eru ekki nægjusamir
heldur leita stöðugt nýrra leiða til
að græða. Hinir nægjusömu hafa
vitanlega fullan rétt til að láta fara
lítið fyrir sér. Og þeir geta auðvitað
orðið samborgurum sínum tO ómet-
anlegs gagns á margan hátt annan
en með gróðastarfsemi. En þeir
verða sjálfra sín vegna og annarra
að treysta því að þrátt fyrir linnulít-
inn áróöur og fordæmingu gefi hin-
ir kappsömu ekki upp alla gróða-
von.