Dagblaðið Vísir - DV - 10.08.2002, Qupperneq 28

HelQorblað 33 V
LAUGARDAGUR 10. AGÚST 2002
1
tsmmm
Knomm
ífffíAR
***” whoa uriiA
Kerlingabækur
á bálið
[Hratt og þungt fótatak upp marrandi stiga; svo eftir
gangi. Þögn stutta stund; svo niðurbælt bölv og harkaleg
högg á læstar dyr. Húnn skekinn, hrópað höstugt:]
„Þú verður blindur ef þú hættir ekki að hamast svona
á sjálfum þér, strákpjakkur!"
Sú var tíðin að óharðnaðir - en þó harðnandi - ung-
lingar gátu vart skriðið undir sæng með klístrað tímarit
og vasaljós án þess að hugurinn hvarflaði ósjálfrátt að
möguleikanum á því að þeim myndi skyndilega sortna
fyrir augum og sjá ekki neitt. Og ekki vegna ónýtra raf-
hlaðna. Sú goðsögn varð nefnilega býsna gömul og lífseig
að sjálfbært kynlíf ylli því að fólk missti sjónina. Þessu
héldu menn fram í fúlustu alvöru og eins og mörg önn-
ur bábiljan átti þessi væntanlega upptök sín hjá
þröngrassa kirkjufeðrum sem vildu hindra með öllum
ráðum að menn „misnotuðu" sæði sitt með því að brúka
það til annars en barnaframleiðslu. Sjá: Onan, sem setti
í svörðinn. Aðrar athafnir sem þóttu óæskilegar út frá
strangkristilegu sjónarmiði áttu svo á sambærilegan
hátt að leiða til þess að sökudólgurinn yrði sleginn
kaunum og hræðilegum sjúkdómum sem leiddu til
ómældra þjáninga og dauða.
Kannski er ekki óeðlilegt að fólk hafi trúað þessari
lygi og öðrum ámóta meðan hjátrú og hindurvitni voru
ofarlega í huga almúgans hvarvetna en með vaxandi al-
mennri upplýsingu og þekkingu á hvers konar vísindum
fór að fjara undan vanþekkingu og tröllasögum. Með
þeim afleiðingum meðal annars að nú fróar fólk sér full-
komlega áhyggjulaust án þess að depla auga. Og er það
vel.
Hræðsluáróðri og kerlingabókum af þessu tagi var vit-
anlega komið af stað til að stýra hegðun fólks, gera það
skelkað við að gera eins og hugur þess girntist - hvort
sem um var að ræða saklausa hluti eða alvarlega - og
þannig koma í veg fyrir athafnir sem ríkjandi stéttum
voru ekki að skapi. Hér gat verið um að ræða siðferðileg
prinsipp eða praktísk, oftast þó hið síðara. Stundum var
þó ekki um að ræða neinn undirliggjandi tilgang, ekkert
lúmskt samsæri gegn sjálfstæðri hegðun að baki heldur
kreddurnar einfaldlega sjáifsprottnar upp úr frjóum far-
vegi fáfræði og fordóma.
En þó rofað hafi til í höfðum mannanna, raunsæið fest
rætur og þekkingarheimurinn stækkaö hafa kreddurnar
að sjálfsögðu ekki horfið - mannlegt eðli lætur ekki að
sér hæða - heldur einfaldlega færst á önnur svið. Það er
eðli kreddna að þær eru
bornar á borð sem alkunn og
örugg sannindi en hvernig fær
fólk greint þarna á milli?
Hér eru tínd til nokkur vel þekkt „sannindi" sem fólk
er gjarnt á að hafa á orði þegar tækifæri gefst. Mörg
vekja kannski helst eftirtekt fyrir það hversu ömmu- eða
mömmulega þau láta í munni. í hverju tilviki er reynt
að komast til botns í því hvort höndlaður sé stórisann-
leikur eða um sé að ræða helbert kjaftæði og kerlinga-
bækur.
Dreptu á bílnum, elskan
Á bensínstöðvum er viðkvæðið gjarnan að fólk skuli
ekki hafa bíla sína í gangi meðan eldsneytinu er dælt á
þá. Frekari útskýringar fylgja ekki og nojan hellist yfir.
Hin gullna regla fer ekki bara að taka yfir bílvélina sem
slíka heldur allt rafmagnskyns i bifreiðinni. Tónlist-
arunnandinn og reykingamaðurinn mega sitja undir
skaðræðisöskrum ef þeir teygja sig í viðkomandi raf-
magnstæki meðan mælirinn tifar. Stemningin er sú að
aldrei sé of varlega farið þegar bensín og neistar eru
annars vegar. En hvers vegna er hættulegt að hafa bíl-
inn í gangi meðan bensíninu er dælt? Það veit Árni Sig-
urðsson, bensínafgreiöslumaður og fyrrum atvinnubíl-
stjóri hjá Skeljungi í Öskjuhlíðinni:
„Á bensínbílum geta hrokkið neistar úr púströrinu, tii
dæmis með sóti. Bensíngufur myndast óhjákvæmilega í
kringum stútana og bensínopin þegar verið er að dæla á
bílana. Þar sem bensínið er afar rokgjarnt og eldfimt og
pústið og bensínopið er staðsett í námunda hvort við
annað þá er sjálfsögð öryggisregla að drepa á bílnum."
Hættan á þessu er þó ekki jafnmikil í dag og áður var.
„Líkurnar á þessu voru miklu meiri með gömlu bíl-
ana,“ segir Árni. „Pústkerfið í þeim var miklu einfald-
ara og ófullkomnara, nánast bara tómt rör með einföld-
um kúti. Þá var hættan á neistaflugi miklu meiri. Eftir
að hvarfakútarnir komu i staðinn, miklu fullkomnari og
betri, hefur hættan minnkað mikið. En þetta er eftir sem
áður góð varúðarráðstöfun."
Eitt er eftirtektarvert í þessu samhengi: Dísilbílum og
bensínbílum er ólíkt farið hvað þetta varðar. Ámi út-
skýrir:
„Dísilolía er ekki nándar nærri eins eldfim og bens-
Sumir opna helst ekki
munninn nema til að
vanda um fyrir samborg-
urum sínum og veita þeim
heilræði. Gengur þeim ef-
laust gott eitt til og
stundum grísa þeir á að
hafa rétt fgrir sér. Mest
fara þeir þó með úttuggða
frasa, úreltar upplgsingar og
ömmuleg heilræði sem gera
hvern ærlegan mann grá-
hærðan. Hér eru svörin fgrir
þá sem nenna að svara.
Hlgst liðagigt af þvíað „láta
smella“ íliðamótum fingra?
Þarfað drepa á bílnum
meðan bensíninu er dælt?
Er óhollt fgrir augun að IM
lesa í rökkri?
ín. Þetta er tvennt ólíkt,
hættan á neistaflugi
lítil sem engin hjá
dísilbílum og eld-
hættan því hverf-
andi.“
Með þetta í
huga er óhætt , ,m
að álykta að
út frá eld-
hættu
einni