Dagblaðið Vísir - DV - 10.08.2002, Blaðsíða 29

LAUGARDAGUR IO. ÁGÚST 2002
Helgaröfað HOV
2"3
Ahuga-
samir eig-
endur þeirra
geta roggnir og
rökfastir upplýst
vini og ættingja
um það ef þeir
reyna að malda í mó-
inn við slíkar aðstæður
í framtíðinni. Árni mælir
samt sem áður með því að
allir slökkvi á bílum sínum
annars vegar vegna almennrar
mengunar og hins vegar út frá heilsufari
sínu og annarra bensínafgreiðslumanna, sem
þyrftu að anda að sér eiturgufunum, óháð eld
hættu. Dísilbíleigendur ættu því að láta sér nægja að vita
af og jafnvel segja frá þessari merkilegu staðreynd en drepa
á bílnum engu að síður.
Fingrabrestir
Margir hafa þann kæk að fetta og bretta fingur sína
þannig að braki, bresti og smelli í öllum liðamótum. Gera
þeir þetta ósjálfrátt eða finnst þægilegt á einhvern hátt.
Flestir sem þetta gera að staðaldri hafa fundið fyrir ákveðn-
um pirringi hjá nærstöddum þegar þeir „láta braka“. Fólki
finnst hljóðin einhverra hluta vegna óþægileg og þau erta
einhvers konar „klígjutaugar" hjá því.
Og nákvæmlega allir fingrabrakarar hafa fengið að heyra
þennan frasa: „Þú færð liðagigt af ‘essu!“ Svo kemur
áhersluþögn og alvöruþrungið augnaráð á meðan sjálfbirg-
ingslegum kolli er kinkað. Ef spurt er hvaðan þessar upp-
lýsingar eru fengnar er vísað í „einhvern þátt á Discovery"
eða einfaldlega sagt að „allir viti þetta“.
Gefum Arnóri Víkingssyni, lækni og sérfræðingi í gigtar-
sjúkdómum, orðið:
„Það er ekkert sem bendir til þess að svona smellir leiöi
til gigtar í fingrum. Þetta er ekki sjúkdómur sem slíkt,
hvorki orsök né afleiðing, og eykur klárlega ekki líkurnar á
liðagigt."
Það er sem sagt tóm tjara að brak í liðamótum fingra geti
orsakað gigt. Arnór segir fólk af og til spyrjast fyrir um
þetta og sumir séu áhyggjufullir en ekkert sé að óttast eins
og áður sagði. En hvað veldur smellunum?
„Það er ekki vitað og ekkert vísindalega sannað um það.
Einhverjir hafa sett fram þá kenningu að þetta stafi af loft-
tæmi í liðnum. Hægt er að hugsa sér pumpu, til dæmis þeg-
ar losað er um stíflu í niðurfalli með drullusokk. Þegar
hann er togaður upp myndast lofttæmi. Sumir vilja meina
að þegar liðir eru hreyfðir geti myndast tómarúm þegar
bein færast úr stað. Ef ekki er frítt flæði lofts í liðnum get-
um myndast augnablikslofttæmi. Smellurinn heyrist þá þeg-
ar samgangur kemst á og loftið þýtur inn i tómarúmið á ný.
Þetta er ein kenning en ekkert er vitað með vissu um
ástæðu smellanna."
Bækur blinda
Oft gera kerlingar af
öllum kynjum athuga-
semdir við það ef þeim
finnst fólk lesa við of
litla birtu og halda því
blákalt fram að slíkt geti
eyðilagt sjónina. Þetta
finnst mörgum fremur
djúpt í árinni tekið en
standa sturnm - orð-
lausir - gegn ofstopa
og þrjósku besserviss-
eranna. Þórður Sverris-
son augnlæknir tekur af
skarið:
„Það er ekki rétt að
lestur við ónógt ljós
hafi skaðleg áhrif á
sjónina. Hann
veldur heldur
ekki nærsýni.
Nærsýni teng-
ist lestri
ekki neitt.
Rann-
sókn-
einhver
sem gengur vel
skóla sé svo klár og mik-
ill bókaormur að hann
Lhafi bókstaflega lesið
á sig gleraugu. Þessu er
hins vegar líklega frekar
öfugt farið.“
Án þess að vilja fullyrða um ástæðurnar fyrir þessari bá-
bilju finnst Þórði sennilegt að hún tengist þeirri staðreynd
að sjónin versnar með aldrinum.
„Þörfin fyrir birtu eykst mikið með aldri og fer þess að
gæta fremur snemma. Sjónin verður háðari birtu. Manni
finnst einhvem veginn að aðallega segi eldra fólk þetta við
yngra fólk og sé þá
væntanlega að miða
við eigin sjón, sem er
miklu verri í myrkri
en hjá yngra fólki.“
6-pakki eða belgur af bjór
Almenn samstaða virðist
vera um að bjór sé sér-
staklega fitandi
drykkur. Talað
er um bjór-
bumbur, -belgi
og -vambir og
gjarnan vísað í
Hómer Simpson eða
Norm í Staupasteini
til sönnunar. ‘Ef drekk
ur þú bjór, verður
bumban stór’ er
gjarnan haft á
orði. Hér er hins
vegar ekki allt
sem sýnist og ýmislegt
málum blandið. Bjórinn
sem slíkur er nefnilega
ekki tiltakanlega fitandi, það er misskilningur.
Hjá Manneldisráði íslands fengust þær upplýs-
ingar að í 100 grömmum af bjór með 5 prósent
alkóhólmagni væru 45 hitaeiningar, álíka
mikið og í hreinum appelsínusafa og
spergilkáli. í sama magni af léttvíni eru 79 hitaeiningar, í
vodka 232 og í viskí 250 hitaeiningar. Glöggir - og kannski
drykkfelldir - lesendur taka eftir að hitaeiningarnar vaxa
með alkóhólmagni og er það engin tilviljun enda er vínand-
inn mjög orkuríkur, hvert gramm inniheldur 7 hitaeining-
ar á meðan prótín og kolvetni gefa 4 en fitan trónir efst með
9 hitaeiningar úr hverju grammi.
Ástæða þess að bjórdrykkjumenn eru oft feitir liggur því
ekki í drykknum sem slíkum. Hins vegar er á annað að líta,
einkum tvennt: f fyrsta lagi það að ef menn drekka á annað
borð bjór drekka þeir hann í nokkru - og oft umtalsverðu -
magni. Margfeldisáhrifin segja tU sin og hitaeiningarnar
verða því fleiri. Þetta má einnig bera saman við áðurnefnd-
ar tölur um hitaeiningar í öðrum áfengum drykkjum og
muna að fólk neytir þeirra yfirleitt í minna magni. Neyslu-
stærðin af bjór, hálfur lítri, inniheldur því 225 hitaeiningar
á meðan neyslustærðin af léttvíni, um 100 mUlUítrar, ekki
nema 79. Á stærri skala litur dæmið þannig út að í kippu af
bjór eru 1350 hitaeiningar en í flösku af léttvíni ekki nema
790.
í öðru lagi og alþekkt er sú staðreynd að bjórdrykkju fylg-
ir yfirleitt neysla ruslfæðis af ýmsu tagi, söltu eða MSG-
löðrandi snakki, skyndibita, sælgætis og þess háttar. Áhrif
þess á brjóst, rass, maga og læri eru væntanlega síst minni
en mjaðarins sjálfs.
Blettakrabbi
Sólar- og ljósalampa-
brjálaðir íslendingar standa
. í þeirri meiningu að brúnn húð-
litur - sem stundum er að vísu alls ekk-
ert hrúnn heldur bleikur, rauður, appelsínugulur,
rauðflekkóttur eða óskilgreind blanda af þessu - sé eftir-
sóknarverðari en næpulúkkið. Á sama hátt eru þeir
raunsæismenn og taka sér kannski einum færri túrbó-
tíma i viku þegar hin reglulega „þjóðfélagsumræða“ um
húðkrabbamein blossar upp.
Altalað er að fæðingarblettir geta orðið að krabba-
meinsæxlum og mikill forvarna- og hræðsluáróður rekinn.
Og það er, i stuttu máli, alveg hárrétt ef eitthvað er að
marka Guðmund Má Stefánsson lýtalækni:
„Fæðingarblettir geta orðið að æxlum með tímanum, já.
Ástæðan er yfirleitt erting af einhverju tagi, til dæmis of
mikið sólarljós eða óhófleg ljósbekkjanotkun. Útfjólubláa
ljósið í ljósabekkjum er jafnvel enn þá verra því bylgju-
lengdin er öðruvísi en hjá sólarljósi. Einnig getur verið
hætta meö bletti sem verða fyrir miklum núningi, eins og
til dæmis á hálsi undan skyrtukraga. Óreglulegur litur og
óreglulegar útlínur geta einnig bent til hættu á æxlisvexti.
Reyndar eru sumir fæðingarblettir taldir geta verið
erfðafræðilega hættulegir.
er sjaldgæft en þekkist þó.“
Með þetta í huga er ekki úr vegi að taka ofan fyrir hug-
rökkum stjörnum á borð við Cindy Crawford og Rohert
De Niro sem bjóða hættunni heim og flagga stolt og hug-
rökk fæðingarblettum sínum. Nema hvað í þeirra tilviki
heita þeir auðvitað fegurðarblettir og eru að sögn mikið
„karaktereinkenni", hvernig svo sem það er fengið út.
Rauða hættan í M&M
Sælgætistegundin M&M var bönnuð á íslandi þar til fyr-
ir nokkrum árum. Ástæðan fyrir því var fyrst og fremst
meint hættuleg efni í sælgætinu, nánar tiltekið áttu að vera
krabbameinsvaldandi efni í einu litarefninu. Ekki har öll-
um saman um hvaða litur væri hinn hættulegi - ýmist var
sagt að það væri hinn blái eða rauði - en fundin var upp
mælieiningin „baðkar" til að lýsa banvænum skammti af
efninu. Hið rétta er að hinn grunaði litur var sá rauði og
sagan um sjúkdómsvaldandi eiginleika hans var misskiln-
ingur.
Rannsóknir i Bandaríkjunum á áttunda áratugnum bentu
til að „rautt #2“ litarefni væri hugsanlega krabbameins-
valdandi. Efnið tilheyrir svokölluðum AZO-litarefnum og
voru þau bönnuð í Bandaríkjunum og Evrópusambandinu.
Múgæsing og hræðsla greip um sig i bandarísku þjóðfélagi
og fljótlega var allt rautt, litað og matarkyns litið tortryggn-
um augum. í M&M var að vísu notað „rautt #5“, ólíkt litar-
efni sem ekkert benti til að væri hættulegt og var óskylt
„rautt #2“ en litlu, saklausu rauðu M&M-in voru stimpluð
krabbameinsvaldar. Litahyggjan söm við sig í Bandaríkjun-
um! Vegna móðursýkinnar og skaðlegra áhrifa hennar á
sölu og ímynd tók framleiðandinn, Mars Inc., þá ákvörðun
að sigta rauðu stykkin frá og hætta að framleiða þau. Þetta
gerðist árið 1976. Rautt M&M fékk uppreisn æru nokkrum
árum síðar þegar fólk áttaði sig á úlfaþytnum og framleiðsla
og sala á þeim hófst aftur árið 1987 eftir að Mars Inc. höfðu
borist um 100 þúsund áskoranir þess efnis. -fin