Dagblaðið Vísir - DV - 02.10.2003, Blaðsíða 8

8 FRÉTTIR FIMMTUDAGUR 2. OKTÓBER 2003
Sameiginleg barátta gegn fíkniefnum
SAMSTARF: Ráðherrar frá Nor-
rænu ráðherranefndinni og
Eystrasaltsríkjunum urðu sam-
mála um sameiginlegar aðgerð-
ir gegn fíkniefnaneyslu á fundi
sínum nýverið. Sameiginleg
stefna leggur áherslu á mannúð
og hertar aðgerðir og verður
hún byggð á fíkniefnasáttmál-
um Sameinuðu þjóðanna.
Löndin endurnýja samkomulag
sitt, svokallaða Lundaryfirlýs-
ingu um forvarnir, baráttuna
gegn fíkniefnaglæpum og að
leggja áherslu á umönnun og
endurhæfingu þeirra sem hafa
orðið fíkniefnum að bráð. Sam-
starfið er dæmigert verkefni
sem vert er að vinna í samein-
ingu þar sem hvert eitt land á
erfitt með að vinna verkefnið
eitt og sér. Samstarfið er einnig
besta lausnin fyrir einstakling-
ana, er haft eftir Per Unckel,
framkvæmdastjóra Norrænu
ráðherranefndarinnar. „Sam-
starf Norðurlanda og Eystra-
saltsríkjanna gegn fíkniefnum
og verslun með fólk fær
stöðugt meiri þýðingu. Á næsta
ári munum við auka fjárframlög
til þeirra málaflokka um allt að
30%," segir Per Unckel.
Hellir vann
SKAK: Skáksveit Taflfélagsins
Hellis lagði austurríska taflfé-
lagið SV United Chocolates,
4-2, í 4. umferð Evrópumóts
taflfélaga sem fram fór í gær á
Krít. Helgi Áss Grétarsson, Sig-
urbjörn Björnsson og Kristján
Eðvarðsson sigruðu í sínum
viðureignum. Kvennasveit
Hellis tapaði fyrir Maccabi Afek
frá fsrael, 1 -3.
Sigrún Klara Hannesdóttir landsbókavörður
um aðgang að einkaskjaiasafni Laxness:
Varla stætt
á að meina
aðgang að
einstökum
bréfum
Sigrún Klara Hannesdóttir segir
að Landsbókasafninu væri
varla stætt á því að hindra að-
gang að bréfum í safni sam-
kvæmt óskum eigenda þeirra ef
umrædd bréf væru rituð af öðr-
um og höfundarrétturinn því
bréfritarans eða aðstandenda
hans.
„Við erum ekki að skoða þessi
mál með lögfræðingum. Höfundar-
réttarlögin eru alveg skýr. Sá sem
vitnar í verk annarra verður að gera
það eftir lögum. Og þar sem um
heilt safn er að ræða sem afhent er
okkur til varðveislu geta umráða-
menn þess ákveðið reglur um um-
gengni þess. Hins vegar verður á
það að líta að bréf í þessu tiltekna
safni eru að miklu leyti bréf sem
aðrir senda Halldóri. Höfundarrétt-
urinn tilheyrir þá bréfritara eða að-
standendum hans. Ég er ekki viss
um að okkur væri stætt á því, ef á
reyndi, að hindra aðgang og notk-
un bréfa í heimildaöflun þegar höf-
undarrétturinn tilheyrir öðrum en
eiganda safnsins sem heildar,"
sagði Sigrún Klara Hannesdóttir
landsbókavörður í samtali við DV.
Nokkur styr hefur staðið um
einkaskjalasafn Halldórs Laxness
sem varðveitt er í handritadeild
Landsbókasafnsins. Hannes Hólm-
steinn Gissurarson prófessor leit-
aði til Landsbókasafnsins og ljósrit-
aði skjöl úr einkasafni Halldórs
vegna vinnu við ritun ævisögu
skáidsins. Féll sú iðja í grýttan jarð-
veg meðal afkomenda Halldórs
sem vildu loka safninu fyrir óvið-
komandi næstu þrjú ár, að sögn þar
sem óskir fjölskyldunnar um tak-
markaðan aðgang að safninu hefðu
ekki verið virtar. Tóku þær reglur
GUÚFRASTEINN: Heimili Halldórs Laxnesser
gildi 18. september. Aðstandendur
skáldsins vilja meina Hannesi að
nota það efni sem hann aflaði sér
úr safninu en Hannes segir á móti
að ekki sé hægt að nota höfundar-
réttarlögin til að meina honum að-
gang að því.
Ég er ekki viss um að
okkur væri stætt á því,
efá reyndi, að hindra
aðgang og notkun
bréfa í heimildaöflun
þegar höfundarréttur-
inn tilheyrir öðrum en
eiganda safnsins sem
heildar.
í varðveislu og óflokkað
Komið hefur fram ( þessari um-
ræðu að safnið sé í eigu þjóðarinn-
ar en Sigrún Klara segir það ekki al-
veg sannleikanum samkvæmt.
„Það er ekki rétt að við eigum
safnið heldur var Landsbókasafn-
inu afhent það til varðveislu með
sérstöku afhendingarbréfi. Þegar
nú í eigu íslenska ríkisins.
svo er komið eiga afkomendur eða
bréfritarar þessi gögn. Og vilji þeir
hindra aðgang að safninu geta þeir
gert það.“
Safnið var afhent tU varðveislu
1996, fyrir sjö árum. Fylgdu af-
hendingunni engar kvaðir. Heim-
ildamaður DV, sem þekkir vel til
heimildaleitar í einkasöfnum eins
og því sem hér er til umræðu, segir
það viðhorf almennt meðal fræði-
manna að ekki sé forsvaranlegt að
hleypa fólki í sl£k söfn séu þau ekki
floldcuð og skráð, alveg óháð því
hver f hlut á. VörsluaðUi safnsins
þekki ekki innihald þess tU hlítar og
geti þar af leiðandi ekki ábyrgst ör-
yggi skjalanna gagnvart eiganda
þeirra. í versta falli geti einstök
skjöl eyðilagst eða horfið.
Sigrún Klara var spurð hvort sú
skylda hefði ekki legið á herðum
handritadeUdar Landsbókasafns-
ins að flokka safh Halldórs og gera
það aðgengilegt þeim sem vildu
skoða það. Og hvort ekki hefði gef-
ist til þess nægur tími?
„Við höfum reynt okkar besta tU
að flokka safnið en hvorki haft til
þess mannskap né nægilegt fjár-
magn. Þetta er gríðarlegt safn og
það hefur einn maður unnið að
flokkun og skráningu gagna. En nú
Sigrún Klara Hannesdóttlr.
hefur forsætisráðuneytið hins veg-
ar tryggt okkur fjármagn og mjög
færan bókasafnsfræðing til að taka
tU hendinni í safninu. Það er auð-
vitað ekki vansalaust að hafa ekki
skráð þetta betur en nú horfir til
betri vegar í þeim efnum."
- Aðstandendum Halldórs verð-
ur tíðrætt um ljósritunarsveit sem
hafi ljósritað úr þessu skjalasafni.
Er það rétt?
„Nei, það á ekki við nein rök að
styðjast. Hér var einn ungur maður
sem ljósritaði úr safninu. Það er nú
allt og sumt.“
hlh@dv.is
Hannes Hólmsteinn Gissurarson um aðgangshömlursínar:
Rithöfundasambandið og
Hagþenkir láti til sín taka
Hannes Hólmsteinn Gissurarson
prófessor segist ekki ætla að láta
reyna á aðgang sinn að skjala-
safni Halldórs Laxness, sem varð-
veitt er í Landsbókasafninu, með
formlegum hætti. Hann vísar í því
sambandi á Rithöfundasamband-
ið og Hagþenki, þar sem þetta sé
ekki hagsmunamál hans eins
heldur allra fræðibókarithöf-
unda.
„Ég hef talað við nokkra lögfræð-
inga og spurt þá alla sömu spurning-
arinnar: Hvaða heimild er að lögum
um að takmarka aðgang minn að
skjölum í Landsbókasafninu? Hún er
auðvitað engin. Svarið gæti falist í
höfundarréttarlögum en þau fjalla
aðeins um það hvaða höfundarrétt
þú hefur yfir efni. Þau taka ekki til
þess hvort ég megi lesa efnið, aðeins
hvernig megi nota það, t.d. ljósrita
eða fjölfalda með einhverjum hætti.
Landsbókasafninu er ekki stætt á að
takmarka aðgang minn að þessu efni
á grundvelli höfundarréttarlaga.
Það hefur orðið ör lagaþróun síð-
ustu árin og ný stjórnsýslulög og
upplýsingalög kveða á um ríkar
skyldur stjórnvalda til að halda öllum
upplýsingaleiðum greiðum og opn-
um. Það er meginreglan. En svo má
auðvitað takmarka aðgang, t.d. að
skjölum er varða öryggi ríkisins.
Ætlar þú að setja fram formlega
kröfu um aðgang að safninu og láta á
aðgangsheimild þfna reyna með
þeirú hætti?
„Mér finnst að formaður Rithöf-
undasambandsins og Hagþenkis eigi
að koma þar til skjalanna því þetta er
ekki eingöngu hagsmunamál mitt
heldur allra fræðibókarithöfunda. Er
einhver lagaheimild fyrir því að tak-
marka aðgang manna að skjölum
sem eru varðveitt eða geymd í Lands-
bókasafninu? Þetta var falið safninu
til varðveislu án takmarkana, án skil-
mála eða skilyrða. Er það frambæri-
leg regla að Halldór Guðmundsson
og Helga Kress fái aðgang að þessu
en ekki Hannes Hólmsteinn. Þarna
reynir á jafnræðisregluna. Þessi skjöl
eru varðveitt í Landsbókasafninu og
menn geta spurt hvaða hefðir hafa
myndast. Þú afhendir væntanlega
skjöl til varðveislu á Landsbókasafn-
inu til að fólk geti lesið þau, nema þú
segir að þau eigi að vera lokuð. En
það var ekki sagt í þessu máli,“ sagði
Hannes.
Hann sagðist rólegur vegna þessa
máls alls. Einu áhyggjurnar sneru að
því hvort hann kláraði bókina á rétt-
um tíma. hlh@dv.is