Dagblaðið - 10.02.1976, Blaðsíða 11

Dagblaðið. Þriðjudagur 10. febrúar 1976.
ÞAÐ SAMA HJÁ ÞEIM
MORITZ f SVISS
ljós, að einungis fjögur skíðahótel
bjuggust við færri gestum í ár cn í
fyrra. Sjö bjuggust við aukningu.
Verðbólga var hvergi minni í heim-
inum 1975 en einmitt í Sviss, undir
fimm af hundraði. Það er talin helzta
ástæðan fyrir þessari þróun, sem
hóteleigendur telja sig sjá fyrir.
Þeir hafa gert ýmsar ráðstafanir til
að bjóða upp á sama verðlag og var
1973, jafnvel þótt það þýði að kjötið
sé ekki eins gott og skafið sé af
grænmetisskömmtunum á matseðl-
unum.
En nú hefur það gerzt í fyrsta
skipti í aldarfjórðung, að viðskipta-
jöfnuður ferðamannaiðnaðarins, sem
að jafnaði greiðir 40% heildarvið-
skiptahallans, fór tiltölulega illa með
áætlanir stjórnvalda.
Hussein Jðrdaníukongur er ekki vanur snjó í heimalandi sínu, en hann kemur þó
árlega til St. Moritz og bregður sér á skíði. Ekki er farið mörgum orðum af leikni
hans.
í sjötta sæti
Af hótelrekstri og alþjóðlegum
samgöngutækjum öfluðu Svisslend-
ingar 5.340 milljón franka (352,4
milljarða) 1974. í staðinn eyddu
Svisslendingar erlendis gjaldeyri fyrir
2.810 milljón franka (185.5 milljörð-
um).
Svisslendingar eru því í sjötta sæti
meðal Evrópuríkja á listanum yfir
tekjur af ferðamönnum. Svisslend-
ingar eru nú um $ex milljónir talsins,
þannig að meðaltekjur hvers þeirra
af ferðamönnum eru tæpar 55 þús-
und krónur árlega.
Svissneskir hóteleigendur hafa
verið áhyggjufullir um framtíð 6.350
tiltölulega ódýrra hótela og 1550
„milliflokks” hótela. Þeir létu því
gera könnun, sem leiddi í Ijós, að
ódýrar leyfisferðir fyrir sem flesta
ferðamenn (sbr. Mallorka,Costa del
Sol etc.) í einu er ekki rétta lausnin.
Ekki gott að
byggja á þeim ríku
Ekki er heldur talið að hinir auð-
ugri meðal ferðamanna séu nægilega
traust tekjulind í framtíðinni. Sviss
skóp sér álit fyrir hóflegt verðlag og
góða þjónustu og þannig ætti það að
vera, sagði í niðurstöðum skýrslunn-
ar.
Svissnesk hótel — og leyfisdvalir
heima fyrir — njóta enn mikilla
vinsælda meðal heimamanna, sem
fæstir búa í borgum. Þriðji hver
næturgestur í svissnesku hóteli er
Svisslendingur.
Þeir verja meiri tíma í leyfisferðir
en nágrannar þeirra. Sextíu og átta
af hundraði árlega fara í skemmti-
ferð, sem stendur lengur en í fimm
daga. Hlutföllin í Vestur-Þýzkalandi
eru 52% og í Frakklandi um 50%,
enda hefur mjög dregið úr Frakk-
landsferðum svissneskra ferðamanna.
Atvinnulausir
ferðamenn
í Valais í suðurhluta Sviss hefur
efnahagsástandið í heiminum skapað
fyrirbæri, sem enginn hóteleigandi
átti von á: atvinnulausa ferðamann-
inn.
Ðr. Bernard Bornet, yfirmaður
ferðamáladeildar ríkisins í héraðinu,
segir þó nokkur skíðahótel hafa skýrt
svo frá, að atvinnulaust fólk, einkum
Vestur-Þjóðverjar, noti sparifé sitt
eða jafnvel atvinnuleysisbætur sínar
til að borga fyrir skíðadvalirnar.
Að sögn dr. Bornets hefur dregið
úr framkvæmdum við nýjar hótel-
byggingar og fólk hefur úr minna að
spila. Samt sem áður gengur rekstur
skíðahótelanna vel og kemur það
eigendum þeirra á óvart.
„Leyfisferðir eru orðnar svo mikil-
vægar fyrir fólk, að jafnvel í kreppu-
ástandi kemst það ekki af án þeirra,”
segir dr. Bornet.
gæzlunnar ekki veikzt til átakanna við
Breta. Nú, ef mönnum blandaðist eitt-
hvað hugur um þetta því þá ekki að
reyna það og sjá hver reyndin yrði? Það
voru þá 60.000 tonn af fiski á hinni
vogarskálinni, 60.000 tonn fisks af
400.000 tonnum af leyfilegum ársafla af
okkar 4 mikilvægustu Fiskstofnum,
þorski, ýsu, ufsa, karfa, eða heil 15%.
Við eigum sjálfir skip til að taka þessi
400.000 tonn og því lítur út fyrir að á
árinu 1976 verðum við að leggja skipum
á móti þessum 60.000 tonnum.Það var
búið að dæma íslendingum algjör for-
réttindi til fiskstofnanna við ísland í
Haagdómnum í júlí 1974. NV.-
Atlantshafsfiskveiðinefndin var búin að
stofnsetja vinnureglu um, hvernig fara
eigi með skiptingu Fiskstofna, þegar
takmarka þarf veiðar. Við Kanada á sl.
ári var á vegum nefndarinnar ákveðið
að strandríkið skyldi halda öllu sínu
aflamagni en útlendingarnir skyldu
skera veiðarnar niður á sínum hluta.
Því þurftu Sovétríkin og aðrir
útlendingar á miðum Kanada að
undirgangast aðskera sínar veiðar niður
um 40%. Enginn hreyfði mótmælum.
Það lá fyrir skv. alþjóðadómi og viðtek-
inni starfsreglu alþjóðlegri hvernig fara
á að þegar svona ástand kemur upp
skiptir engu máli til eða frá í þjóðar-
búinu. Af heildarútflutningi þjóðar-
búsins árið 1974, sem nam 32.897
milljörðum, var útflutningur almennra,
iðnaðarvara, aðeins 211 milljónir, eða
0,6%. Við getum því litið svo á, að við
séu enn að byrja frá grunni á uppbygg-
ingu iðnaðar.
Árin 1973-75 voru fluttir inn 60 skut-
togarar. Engar hömlur voru á inn-
flutningi þeirra. Hver togari kostar á
núgildandi verðlagi um 500 millj.
króna. Lán til kaupa á togurum voru
frá 80-90% af kostnaðarverði. Það var
því á færi jafnvel lítilla kaupfélaga úti á
landsbyggðinni að kaupa skuttogara.
Ekki er mér kunnugt um, að það haFi
farið fram neln opinber hagkvæmnisat-
hugun eða frumrannsókn á hagkvæmni
útgerðar þessara skuttogara, hvað þá
heldur að farið haFi fram athugun á því,
hvort viðkomandi byggðarlag var fært
um það að taka við skuttogurunum,
þ.e. hafi hafnaraðstöðu og frystihús til
þess að taka við aflanum. Lánið var
veitt skilyrðislaust til Fiskiskipakaup-
anna.
Allt Öðru máli gegnir um iðnað.
eins og nú er á íslandsmiðum. Þessu
getur enginn mótmælt. Og hvernig
hefði farið í þýzku samningunum ef
íslendingar hefðu krafizt að dæmd og
viðtekin forréttindi strandríkisins
hefðu verið virt? Þá kemur í ljós að
leyfilegt aflamagn er meira að segja
heldur minna en íslendingar tóku sjálfir
á árinu 1974. Því var ekkert lengur til
handa útlendingunum. Hvað hefði
verið eðlilegra en að biðja þá góðu
herra í Bonn að gjöra svo vel að viður-
kenna ástandið eins og það er skv.
viðurkenndum vísindalegum niðurstöð-
um og þá þegar viðteknum alþjóðlegum
vinnuaðferðum í sambandi við
skiptingu leyfilegs ársafla?
Ef menn vildu endilega gefa Þjóð-
verjum eitthvað, þessari ríkustu og
öflugustu iðnaðarþjóð heimsins í dag,
og það af okkur í eymd okkar, þá var
algert lágmark að krefjast þess að lagðan
yrðu til grundvallar veiðar Þjóð-
verja á árinu 1975, en skv. tiltækum
skýrslum var afli þeirra 1975 um
40.000. tonn. Er þessi tala 28.000
tonnum lægri en talan sem íslendingar
gengu inn á, en hún er ársaflinn 1974
og er 68.000 tonn. Á þessu eina atriði
gátum við sparað okkur 28.000 tonn.
Viðmiðunin 40.000 tonn og 40% niður-
Þegar byggja á upp iðjuver, sem í
stofnkostnað þarf u.þ.b. verðmæti 1
skuttogara, eða um 500 milljónir, þarf
umfangsmiklar hagkvæmnisathuganir
og rannsóknir, sem lýkur venjulega með
skýrslu, sem síðan er alltof oft stungið
ofan í borðskúffu. Nefna má fjöldan
allan af verksmiðjum, sem samkvæmt
frumskýrslum eru arðsamar og annað
hvort miða að því að spara gjaldeyri
eða eru miðaðar við útflutning. Hér má
nefna t.d. álsteypu úr bráðnu áli frá ísal
fjárfesting væri 0,2 skuttogarar;
ylræktarver, fjárfesting 1 skuttogari;
sykurverksmiðja, fjárfesting 1,6 skut-
togarar; hveitimylla, fjárfesting 0,5
skuttogarar; fiskkassaverksmiðja, fjár-
festing 0,4 skuttogarar. Allt eru þetta
svokölluð framleiðsluiðnaðartækifæri.
Þetta er ekki stóriðja í neinum skilningi.
Að sjálfsögðu ætti fjárfesting í slíkum
fyrirtækjum að vera möguleg fyrir ein-
staklinga og iðnfyrirtæki á sama grund-
velli og mögulegt hefur verið að kaupa
skuttogara án nokkurrar undangeng-
innar opinberrar athugunar á arðsemi
rekstursins. Hver venjulegur atvinnu-
rekandi gerir það upp við sjálfan sig,
hvort rekstur þess fyrirtækis, sem hann
Kjallarinn
Pétur Guðjónsson
skurður eins og við Kanada hefði gefið
töluna 24000 tonn eða mismun upp á
36.000 tonn miðað við 60.000 tonnin
sem samið var um. Algjör gjöf út á
rangar vinnuaðferðir upp á 36.000
tonn.
Kjallarinn
Reynir Hugason
ætlar að stofna, er arðbær eða ekki, sé á
annað borð búið þannig að atvinnuveg-
inum, að hann geti vænst þess að búa
við eðlileg bæði ytri og innri skilyrði.
Þótt fáir einstaklingar hafi handbært
fjármagn til þess að leggja út í nýiðnað,
Og hvað kostar svo brúsinn? Þá fyrst
fer dæmið að dökkna. 60.000 tonn með
kr. 100.00 pr. kg, eins og meðalverð var
í desrekki lagt til grundvallar verðið í
þessum mánuði, sem var töluvert hærra,
þá kosta þessi 60.000 tonn hvorki meira
né minna en 6000 milljónir króna eða
þrisvar sinnum heimsmarkaðs-
verð íslenskrar landbúnaðarframleiðslu
eða einu og hálfu sinni árleg endur-
nýjun íslenzka Fiskiskipastólsins eða um
það bil ein Kröfluvirkjun. Þetta láta
vesalingarnir úr hendi rakna til
höfðingjanna í einum samningi. Og
ósköpin skulu standa í 2 ár, því er
kostnaðarverð samningsins hvorki
.meira en né minna en 6 ára land-
búnaðarframleiðsla íslendinga og tvær
Kröfluvirkjanir. Þetta er nú hið raun-
verulega verð þessa ruslfisks sem menn
töluðu um og minntu á í leiðinni, að
aðeins væri að ræða um 500 tonn af
þorski. Því þá að afhenda svona stóran
hluta þorskmiðanna? Og vita þeir hinir
sömu menn ekki að stórufsi er í mun
hærra verði en þorskur og meira að
segja blálanga kostar miklu meira í
Þýzkalandi en þorskur?
Og svo pólitíski loddaraleikurinn;
Þjóðinni var lofað 200 mílum fyrirvara-
laust fyrir síðustu kosningar. Hvað fær
sem er meira heldur en kastarholu-
búskapur, þá er það ekki vegna þess, að
þeir, sem standi að iðnaði séu verr
stæðir fjárhaglega en útgerðarmenn,
heldur vegna hins, að iðnaðurinn nýtur
mun verri lánsaðstöðu en sjávarútvegur
og landbúnaður. Uppbygging iðnaðar
er vandasamt verk og þótt ég hafi
átalið, hve langan tíma það tekur að
athuga arðsemi og tæknilega hag-
kvæmni nýiðnaðartækifæra, þá þýðir
það alls ekki, að þeirra sé ekki þörf. Það
er einmitt mjög nauðsynlegt, að einhver
einn aðili í landinu verði látinn hafa
það verkefni að vinna að könnun og
forvali nýiðnaðartækifæra. Það þyrfti að
stefna að því, að á hverjum tíma verði
til reiðu yFirlit yFir hugsanleg iðnaðar-
tækifæri í landinu í forgangsröð með
tilliti til tækni og hagkvæmni. Stjórnun
þessara verkefna þarf að fela fulltrúum
stofnana iðnaðarins, fjárfestingasjóða og
starfandi iðnaðar. Hugsa þarf sérstak-
lega um notkun varmaorku og vatns-
orku til iðnaðar og hefja undirbúning
að gerð iðnþróunaráætlunar er tengist
áætlun um virkjun orkulinda.
Verði starfsaðferðum við val og
þróun iðnaðartækifæra ekki breytt
hún við Vestfirði? Ekki einu sinni 50
mílurnar því Þjóðverjarnir skulu þar
upp á 34 mílur, þetta gerir 17% af 200
mílunum. Við Reykjanes, þar sem
vantar 50% af afla okkar á 2 síðast-
liðnum árum skal þeim afhentur
helmingurinn af 50 mílunum og 87% af
200 mílunum, íslendingar halda þar
eftir 13% af 200 mílunum. Og svo fyrir
Austurlandi, þar eru Þjóðverjum afhent
meira en 50% af 50 mílunum, 88.5% af
200 mílunum og íslendingar, sem áttu
að fá 200 mílur, skulu eftir halda 11,5%
af 200 mílunum. Er til nokkur hlið-
stæða??? Nei, ef þjóðir heimsins væru
tilbúnar að gjalda slíkt verð fyrir
„niðursetningu deilna” þá væru engar
deilur til. Samningurinn mun á næstu 2
árum þýða stórkostlega rýrðar gjald-
eyristekjur og atvinnuleysi í íslenzkum
fiskvinnslustöðvum. Ennþá er mögu-
leiki að afstýra þjóðarslysinu. Við
höfum það í hendi okkar að láta
samninginn niður falla 1. maí, því ef
ekki verður samið við Breta fyrir þann
tíma kemur bókun 6 ekki til fram-
kvæmda og þar með fellur samningur-
inn úr gildi. Svo í dag hangir miklu
stærra á spýtunni en samningur
losnun við þjóðarslysið, þýzku samning-
N
innan mjög skamms tíma, eigum við
það á hættu að við verðum þess ekki
umkomin að mæta hinni auknu sam-
keppni erlends iðnaðar, vegna tolla-
lækkana, sem búið er að semja um fram
til 1980, og í öðru lagi höfum við engan
fjárhagslegan grundvöll, til að byggja á
ef svo illa skyldi fara, sem mér sýnist
ætla að verða, að stofnar helstu nytja-
fiska muni hrynja. í þriðja lagi þá tekur
það, eins og áður var bent á fjögur til
átta ár, að koma á fót nýjum iðnaði við
núverandi skilyrði . Nú þegar er ekki
verið að vinna af verulegum krafti að
athugunum á neinum nýjum iðnaðar-
tækifærum, en í hjáverkum er dundað
við að þróa fram þrjár til fjórar hug-
myndir. Mætti þar helzt til nefna fisk-
kassaverksmiðju, steinullarverksmiðju,
vinnslu perlusteins og ylræktarver.
Þessi nýju iðnaðartækifæri munu
kannski taka við 300-400 mönnum
samanlagt. Þau skipta því alls engu
máli frá þjóðhagslegu sjónarmiði. Þetta
þýðir þá einfaldlega það að árið 1980
sitjum við í sÖmu súpunni og við sitjum
nú og byggjum allan okkar efnahag á
fiski, sem kannski er þá uppurinn.