Dagblaðið - 14.07.1976, Blaðsíða 11

i)A<;m.At)lf> — MIÐVIKUDACUK 14. .1111.1 197«.
Sovótmanna í Miðausturlönd
iinutn.
iuður-Ameríka:
Carter som talar spænsku,
nun að öllum likindum beina
ith.vgli sinni meira að Suður-
ÍVmeriku en gert hefur verið til
oessa. Hann viðurkennir eigna-
'étt Panamabúa á skurðinum
)g vill að Bandaríkjamenn
greiði hærri leigu fyrir hann,
>n vjll ekki láta hann umsvifa-
aust af hendi ef öryggi
andsins er í hættu.
Ford forseti hefur unnið að
:amningum við Panamabúa um
ikurðinn. þar sem gert er ráð
j'yrir því, að þeir nái fullum
,'firráðum yfir honum og eigi
tð taka við vörnum hans,
;Reagan segir hins vegar, að
ikurðurinn sé eins mikill hluti
if Bandaríkjunum og Alaska
?ða Texas og vill alls ekki láta
Omar Torrijos, leiðtoga
Panamabúa. fá yfirstjórn hans.
Jmar hefur hann kallað ,,smá-
jtall."
\usturlönd:
Carter er því meðmæltur, að
itjórnmálasamband verði tekið
tpp við Kína, en vill, að Banda-
■íkin eigi áfram mikil viðskipti
'ið Taiwan. Reagan vill, að
komið verði á eðlilegu ástandi
við Kína, en það megi ekki
gerast á kostnað Taiwan. IAird
forseti vill ekki viðurkenna
Kína formlega, enda þótt-búizt
sé við, að það gerist eftir
kosningarnar, þá hefur Carter
lýst því yfir, að réttast væri að
kalla allt herlið og vopn Banda-
ríkjamanna í Suður-Kðreu
heim innan fimm ára, en hefur
samt ekki endurtekið þessa
skoðun sína nýverið.
Afríka:
Carter studdi för Kiss-
ingers til Afríku og þau um-
mæli, sem hann lét falla um
stjórn hvítra manna í Ródesíu.
Reagan hefur látið uppi þær
skoðanir sínar, að hann telji
hvíta menn eiga á hættu fjölda-
morð ef svartir menn komast
þar til valda og er þessi skoðun
mjög í samræmi við skoðanir
helztu stuðningsmanna hans,
sem telja stjórnina í Ródesíu
fullkomna.
Stjórn Fords hvetur til þess,
að stjórn blökkumanna verði
komin til valda í landinu innan;
tveggja ára, vill bæta stjórnar-
farið í Suðvestur-Afríku og að
fallið verði frá ,,Apartheid“-
stefnunni i Suður-Afríku.
Tíðindi í tölum
Það er ekki að spyrja að
bókaútgáfunni á tslandi! Árið
1974 var að allra manna sögn,
einkum bókaútgefanda sjálfra,
eitthvert hiö erfiðasta ár sem
yfir þá atvinnugrein hafói
gengið. Samfara auknum til-
kostnaði vegna verðbólgunnar
minnkuðu upplög bóka enda
dróst bóksala stórlega saman
með stórfelldum verðhækkun-
um á bókum eins og annarri
vöru. Ekkert var að sjá fram-
undan nema samdrátt og
kréppu, bókleysi og blindu.
En hvað skyldi nú hafa skeð
þessu næst: minnkaði ekki út-
gáfan árið á eftir þessum mikla
samdrætti, drógu ekki forlög og
bóksalar saman seglin eftir
taprekstur og skuldasöfnun
árið á undan, fór kannski ein-
hver á hausinn með rekstur
sinn? Óekkí! Það sýnir sig að
bókaútgáfan árið 1975 varð til
muna meiri en árið á undan,
753 titlar alls árið 1975, en 640
titlar alls 1974 þegar allt er
saman talið,
Og það er ekki því að heilsa,
að þessi aukning stafi ein-
vörðungu eða mestmegnis af
aukinni hlutdeild alls konar
„nytjaprents" í útgáfunni frá
ári til árs. í flokknum „fagrar
bókmenntir" (sem aö lang-
mestu leyti er markaðsútgáfa)
komu út árið 1974 alls 203
bækur, þar af voru þýðingar 98,
en barnabækur 78. 1975 voru
útgefnar bækur í þessum flokki
alls 244, þýðingar 110, barna-
bækur 76. Því er við að bæta að
tölurnar fyrir árið 1974 eru
endanlegar, en vænta má að
útgáfutala ársins 1975 eigi eftir
að hækka þegar öll kurl verða
komin til grafar.
í fyrstu talningu fyrir árið
1974, sem birtist í fyrra, var
heildartala útgáfunnar 559
titlar. Í endurskoðaðri endan-
legri gerð töluyfirlits um bóka-
útgáfuna 1974 er þessi tala sem
fyrr segir komin upp í 640 titla,
þar af 450 bækur, yfir þrjár
arkir að stærð, en 190 bækl-
ingar, 5—48 bls. að stærð. En
útgáfa ársins 1975 skiptist svo,
samkvæmt fyrstu talningu, að
af 753 titlum alls eru 494
bækur, en 259 bæklingar.
Fréttir um bœkur
Þennan fróðleik og margan
annan má lesa sér til um i
nýtútkominni islenskri
bökaskrá f.vrir árið 1975
sem út er gefin af I.ands-
bókasafni. en veg og vanda
al' ritinu h.vgg ég að beri
Olalur Pálmason bókaviirður,
forstööumaöur þjóðdeildar
safnsins. Þetta er annað árið
sem skráin kentur út i þessari
m.vnd, en hún leysli i fyrra af
hólmi tvter f.vrri bókaskrár, rit-
aukaskrá I.andsbókasafns sem
áður var birt í Árbók þess, og
bókaskrá Bóksalafélags Is-
lands, sem í fyrsta lagi var verð-
skrá um nýútkomnar bækur á
almennan markað.
Hin nýja bókaskrá kemur út í
áföngum, drög hennar birtast
þegar að hausti, meðan bóka-
kauptíð stendur sem hæst, og
eru þar talin verk á almennum
markaði og Verð þeirra greint.
Ársskráin ké'múr á hinn bóginn
út að vori til og birtist þar eins
tæmandi yfirlit og unnt er um
útgáfu ársins á undan. Það sem
þá vantar á er loks talið i næstu
ársskrá á eftir, og getur það
munað nokkru eins og hið
endurskoðaða töluyfirlit ársins
1974, sem birt er með skránni
75, ber með sér. Ætlunin er að á
fimm ára fresti verði gefin út
samsteypuskrá undanfarinna
ára, og mun þá hin fyrsta þeirra
taka til áranna 1974—78.
Það er ekki ofsagt að með
íslenskri bókaskrá sé til komin
einhver hin besta, skemmtileg-
asta og nytsamlegasta bók fyrir
hvern og eínn sem áhuga hefur
á stöðu og kjörum bókaútgáf-
unnar og framvindu hennar frá
ári til árs. Og fyrir utan gagn og
gaman sem að bókinni er f.vrir
áhugasama lesendur birtist þar
einnig ýmislegt fréttnæmt efni.
Það er t.a.m. vert að taka eftir
því að útgáfutala ársins 1975 er
einhver hin hæsta, ef ekki hin
allra hæsta, sem um getur í
allri útgáfusögunni. Það er sem
sé ekki nóg með að íslensk
bókaútgáfa stæði af sér með
glans kreppu og samdrátt
ársins 1974. Áf tölulegum
staðreyndum um útgáfuna
verður ekki betur séð en hún
standi að kreppu lokinni með
betri blóma en nokkru sinni
fyrr.
Þetta er eitt með öðru sem
bendir til að vert væri að
hrinda I framkvæmd óska-
draumi bókaútgefenda um
rækilega rannsókn á framvindu
og högum bökaútgáfunnar —
sem vitaskuld verður ekki gert
af viti nema rannsaka um leið
lestrarvenjur almennings og
þar með bókmenningu lands-
manna eins og hún birtist í
verki um þessar ntundir.
Fleiri, fleiri, fleiri bœkur
í fl.jótu bragði geymir fyrr-
getið töluyfirlit um bökaútgáf-
una aðgengilegastan fróðleik.
En meginefni skrárinnar er
annars skipað í tVo hluta, staf-
rófsskrá úlgefinna rita, og
flokkaða skrá eftir efni þeirra.
Auk þess eru sérskrár um kort
og um barna- og unglinga-
bækur og að lokum efnisorða-
l.vkill að flokkuöu skránni. Knn-
fremur er í ritinu skrá um úl-
gáfufyrirtæki. og eru þar taltlir
70—80 aðiljar sem bækur gáfu
út árið 1975, og eru þó ótaldir
ýmsir kostnaðaraðiljar sem
ekki hafa bókaútgáfu að aðal-
viðfangsefni sínu. Af hinum
upptöldu útgefendum sýnist
mér í fljótu bragði að allt að því
40 þeirra geti talist atvinnu-
forlög fyrir almennan markað,
stór eða lítil eftir atvikum, og
er það að vísu ekki lítið á ekki
stærri markaði en hér er um að
tefla. Kannski enn ein vísbend-
ing í þá átt að bókaútgáfa sé
arðvænlegra tiltæki en upp-
skátt er látið.
Ennfremur fylgir bóka-
skránni fyrsta upphaf nýrrar
skrár fyrir árið 1976, á lausum
tvíblööungi, og eru þar talin
útkomin rit á tímanum
janúar — maí í ár 40 titlar að
mér sýnist. Þó aó þetta sé ekki
margt hygg ég að það sé engu
að síður meiri útgáfa en oft
áður á fyrri parti árs.
Ef lesandi vill freista þess að
ráða í ásigkomulag útgáfunnar
af íslenskri bókaskrá er
væntanlega fróðlegast að
byrja lestur á hinni flokkuðu
efnisskrá: hún er svo sem
registur við stafrófsskrána.
Þá má til að byrja með
huga að aukningu útgáfunnar
frá árinu 1974, og sýnir sig að
hún er öll að kalla í tveimur
flokkunum (samkvæmt flokk-
unarkerfi Deweys), 300: sam-
félagsmálefni þar sem eru*
taldir 196 titlar og hefur fjölgað
um 61, og eins og fyrr segir 800:
bókmenntir, 244 titlar og hefur
fjölgað um 41. Bókatalan í
öðrum flokkum sýnist mér að
litið hafi breyst í milli ára, en
þær breytingar sem þó hafa
orðið vega hver aðra mikils til
upp. En aðrir stórir bóka-
flokkar samkvæmt skránni eru
t.a.m. 900: sagnfræði, landa-
fræði, ævisögur, 77 titlar; 600:
tækni og hagnýt vísindi, 91
titill; 500: raunvísindi, 42,
titlar; 200: trúarbrögð, 33 titlar.
Aukningu þá sem orðið hefur
á bókaútgáfu um „samfélags-
málefni" má væntanlega hafa
til marks um vaxandi hlutdeild
ýmislegs ..nytjaprents" í bóka-
útgáfunni; þarna eru margvís-
legar handbækur, kennslu-
bækur og skýrslur. En í þessum
flokki koma að vísu líka við
söguna ýmsar annars konar
bókmenntir sem ganga og
gerast á almennum markaði,
bæði innlendur, þjóðlegur fróð-
leikur og alþjóðlegir metsölu-
höfundar eins og Henri
Charriére og Solsénitsín,-
Papillon og (iulag. Þetta á vita-
skuld einnig við um aðra efnis-
flokka Deweys, að þeir rúma
allir margskonar rit sem gefin
eru út á almennan bókamarkað,
en ekki tetluð lil praktískra
afnota.
Aldrei fleiri Ijóð
En til vitnis um hinn
„almenna markað" bókmennta
og bókaútgáfunnar í landinu er
vitaskuld fróðlegastur flokkur
hinna „fögru bókmennta."
Hann er líka langstærsti efnis-
flokkurinn og til hans telst því
sem næst þriðjungur alls þess
em út er gefið á íslensku.
I skránni ’75 eru fyrstar
í þessum flokki taldar
12 bækur, skáldsögur og smá-
sögur, allar eftir „höfunda
af ókunnu þjóðerni", og
nefnist hin fyrsta Lostafullt
líf, eftir höfund að nafni
S. Bang, en síðust er talin
Taumlaus losti eftir M.
West. Mesta forvitni með nafni
sínu kann að vekja bók sem
nefnist Pornopia leggst á bakið,
höfundur: R. Matterhorn. Ef að
þessum ritum er gáð í stafrófs-
skránni sýnir sig að þar eru
margar saman í seríu sem nefn-
ist Rauðu bækurnar, gefnar út
af Toppforlaginu í Reykjavík,
en önnur forlög sem þessa
útgáfu stunda eru Jökulsút-
gáfan í Kópavogi, Skemmtirita-
Menningar-
mál
svo sem 13 bindi megi kannski
kalla „tækifærisútgáfu," það er
kveðskapur manna sem annars
hafa ekki lagt fyrir sig ritstörf
né skáldskap. Er ekki við-
Koman nóg í ljóðagerð þótt
þetta sé allt frátalið?
Skáldsagnatalan, þótt hún sé
há, er líkari því sem tíðkast
hefur undanfarin ár. í
flokkuðu skránni éru taldir 30
titlar skáldsagna og smásagna,
26 þeirra I fyrstu útgáfu, þar af
5 bindi frumraunir höfunda
sinna, en 4 bindi voru endurút-
gáfur. Sumt er hér auðvitað
skrýtið: bók sem nefnist Litla
stúlkan með eldspýturnar,
höfundur: Ásgeir Gargani
Leós, sem ekki virðist vera
dulnefni. Atli Högnason er hins
vegar dulnefni höfundar sem
birt hefur tvær sögur á árinu:
Elsku Molly og Mínar ástir:
sönn íslensk saga um reynslu
ungs manns í ástamálum, út-
gefandi: Vasabókasafnið. Al-
þjóðleg klámbylgja sem hér í
skránni birtist t fyrrnefndum
bókum „af ókunnu þjóðerni" er
sýnilega líka að eignast inn-
lenda fulltrúa í rithöfundastétt.
ÓLAFUR «|
JÓNSSON ^
útgáfan á Akureyri og Vasa-
bókasafnið i Reykjavík Þessi
forlög og útgáfa þeirra sýnist
mér að sé ein þeirra nýjunga
sem fram koma í skránni.
í þessum flokki eru talin
ýmis rit sem várða bókmennta-
kennslu, bókmenntasögu og
rannsóknir. En aðalefni hans er
að sjálfsögðu frumsaminn
íslenskur skáldskapur og er-
lend skáldrit i íslenskri þýð-
ingu. Samkvæmt töluyfir-
litinu komu út í fyrra 66 ljóða-
bækur alls, 8 þeirra þýðingar,
þar af 35 bækur og 18
bæklingar í fyrstu útgáfu,
Skáldsögur voru alls 142, þar af
98 þýðingar, 102 bækur en 19
bæklingar í fyrstu útgáfu.
Aðrir undirflokkar bókmennta-
bálksins eru miklu fáskipaðri,
en út komu t.d. 4 bindi leikrita,
3 þeirra þýðingar, og 10 bindi
um bókmenntasögú, bragfræði
og stílfræði samkvæmt yfirlit-
inu.
Aldrei munu hafa komið út á
islensku jafnmargar ljóðabæk-
ur og í fyrra: það er enn ein
fréttnæm vitneskja sem lesa
má sér til um i skránni: Hún
gefur á hinn bóginn ekki til
kynna skýringu á þessari stór-
auknu ljóðaútgáfu: sem sé nýja
útgáfutækni með stóraukinni
offset-fjölritun í seinni tíð. En
af ljóðabókum sýnist mér að 46
bindi séu frumort ljóð i fvrstu
útgáfu. 12 þeirra f.vrstu bækur
og hrein og bein teskuljóð. en
Af þýðingum
Af allri bókaútgáfunni í
fyrra voru 181 bindi þýddar
bækur sem er með mesta móti á
við undanfarin ár, langflestar
eins og endranær þýddar úr
ensku, 81 bindi. Af 110 þýddum
skáldritum árið 1975 sýnist mér
í fljótu bragði að aðeins um það
bil 40 bindi séu ætluð
fullorðnum lesendum, þar af að
minnsta kosti 25 bindi aug-
ljósar skemmti- og afþreyingar-
sögur, 4 bindi klassískra bók-
mennta, en 4 bindi „góðra
skáldsagna" sem svo eru
nefndar. Afgangurinn af
þýddum skáldritum er þá
væntanlega allur ætlaður á
bókamarkað barnanna. En
skáldrit eru langflest auðvitað
þýdd úr ensku, nokkrir reyf-
arar úr dönsku en ljóð úr
sænsku. Annars eru þýðingar í
þessum flokki- bókfærðar úr
frönsku, ítölsku, spænsku,
grísku, fornri og nýrri, rúss-
nesku, arabísku, víetnömsku,
ein úr hverju máli.
1 annarri grein verður
væntanlega lauslega vikið að
„bókmenntum barnanna" eins
og sú útgáfugrein birtist
lesanda Islenskrar bókaskrár.
Það er fróðlegt athugunarefni í
sjálfu sér. Og vera má að í
„undirdeild" bókaútgáfunnar,
eins og útgáfu barnabóka,
birtist skýrar en ella ýnts
vandamál og viðfangsefni sem
einnig gætir í útgáfustarfsem-
inni allri.