Dagblaðið - 09.07.1977, Blaðsíða 10

1«
DAGBLAÐIÐ. LAUGARDAGUR 9. JtJLt 1927*
WBIABID
hjálst, ohad dagblað
Útgofandi DagblaAið hf.
Framkvnmdastjóri: Sveinn R. Eyjolfsson. Ritstjóri: Jonas Kristjansson.
Fréttastjóri: Jón Birgir Pótursson. Ritstjómarfulltrúi: Haukur Holgason. Skrifstofustjóri ritstjórnar:
Jofiannes Reykdal. (þróttir: Hallur Símonarson. AAstoAarfróttastjori: Atli Steinarsson. Safn: Jón
Ssavar Baldvinsson. Handrit: Ásgrímur Pálsson.
BlaAamenn: Anna Bjarnason, Ásgeir Tómasson, Bragi SigurAsson, Dóra Stefánsdóttir, Gissur
SigurAsson, Hallur Hallsson, Helgi Pótursson, Jakob F. Magnússon, Jonas Haraldsson, Katrín
Pálsdottir, Óiafur Jónsson, Ómar Valdimarsson, Ragnar Lár.
Ljósmyndir: Bjarnleifur Bjarnleifsson, HArAur Vilhjálmsson, Sveinn ÞormóAsson.
Skrifstofustjóri: ólafur Eyjólfsson. Gjaldkeri: Þráinn Þorleifsson. Dreifingarstjóri: Már E.M.
Haldimon.
Ritstjom SíAumúla 12. AfgreiAsla Þverholti 2. Áskriftir, auglýsingar og skrifstofur Þverholti 11.
AAalsami hlaAsins 27022 (10 línur). Áskrift 1300 kr. á mánuAi innanlands. í lausasölu 70 kr.
eíntakiA.
Setning og umbrot: DagblaAiA og Steindórsprent hf. Ármúla 5.
Myndaog plötugerA: Hilmir hf. SiAumúla 12. Prentun: Árvakurhf. Skeifunni 19.
Fall einræöisherra
Herinn í Pakistan sætti sig ekki
lengur við að framkvæma fyrir-
skipanir ríkisstjórnar Ali Bhuttos
og skjóta á félaga sína. Hann
steypti hinni spilltu ríkisstjórn,
sem tneðal annars hafði kosninga-
fölsun á samvizkunni, eins og hún
hafði í reynd viðurkennt.
Bhutto vann mikinn sigur í þingkosningum í
marz, en stjórnarandstaðan hélt því fram, að
kosningarnar hefðu verið falsaðar. Bhutto var
að því leyti sálufélagi Indiru Gandhi í grannrík-
inu Indlandi, að hann taldi sig geta farið sínu
fram að vild án tillits til óska almennings. Hann
væri af forsjóninni kjörinn til valda. Almenn-
ingur undi illa þessum skoðunum. Róstur hóf-
ust, og ríkisstjórnin svaraði þeim með gerræði.
Talið er, að ekki færri en þrjú hundruð og
fimmtiu hafi beðið bana í umrótinu eftir kosn-
ingarnar. Svo var komið, að um hundrað þús-
und manns höfðu verið fangelsaðir vegna and-
stöðu við ríkisstjórnina. Allir helztu foringjar
stjórnarandstöðunnar sátu í fangelsum víðs-
vegar um landið. Herlög voru í gildi. Það
einræði, sem í rauninni hafði áður verið við
lýði, var fullkomnað, en Bhutto gat þó ekki
ráðið við ástandið.
Framleiðsla dróst saman í ólgunni eftir kosn-
ingarnar. Efnahagurinn var kominn á vonar-
völ, og forsætisráðherra gekk með betlistaf á
fund Arabaleiðtoga. Af þessum sökum var
Bhutto eindregið ráðlagt að semja við stjórnar-
andstöðuna, sem er bandalag níu stjórnmála-
flokka. Samningaviðræður stóðu yfir nokkru
áður en herinn gerði byltinguna nú í vikunni.
Bhutto sá sig tilneyddan að heita annað
hvort þjóðaratkvæðagreiðslu um fylgi eða and-
stöðu við stjórn sína eða nýjum þingkosning-
um þegar á þessu ári. Stjórn hans varð því í
reynd að viðurkenna, að hún hefði haft rangt
við í þingkosningunum í marz og þær hefðu
ekki gildi. Farið var að sleppa ýmsum pólitísk-
um föngum. En samningatilraunir mistókust.
Viðbúið var, að sama ólgan yrði að nýju allsráð-
andi í landinu og einræóisstjórnin mundi nú
herða kverkatökin á stjórnarandstöðunni.
Herinn hafði beðið átekta, meðan stjórn-
málamennirnir reyndu samningaleiðina. Þegar
hún mistókst, tók herinn völdin. Valdataka
herforingja er sjaldan ánægjuefni, en í þessu
tilviki hétu herforingjar strax nýjum kosning-
um, sem yrðu lýðræðislegar. Þeir kváðust ekki
sækjast eftir varanlegum völdum heldur vilja
t^yggja kyrrð og eðlilegt ástand, þar til þjóðin
gæti sagt álit sitt með lýðfrjálsum hætti.
Þess er að vænta, að herforingjar standi við
þessi loforð og lýðræði tryggist í Pakistan.
Fréttir síðustu daga benda til, að ástæða sé til
að vona það.
Miðað við þetta er unnt að fagna falli enn
einnar einræðisstjórnarinnar í stóru ríki, á
sama hátt og fagna mátti falli gerræðisstjórnar
Indiru Gandhi í grannríki Pakistan.
Tvíburasystur
v
r
V
launastefnuna.“ Vonandi er
þessi ályktun Eysteins rétt,
enda vakti yfirlýsing
Sambandsstjórnar talsverðar
vonir um nýja starfshætti í
samningamálum þegar hún
kom fram.
Hinu er ekki að leyna, að eins
og í pottinn er búið er ekki
verulegs árangurs að vænta.
Meðan Vinnumálasamband
samvinnufélaganna á samstöðu
með Vinnuveitendasambandi
íslands (nafn þessara samtaka
er raunar storkun við alla
vinnuseljendur í landinu) og
formaður Vinnuveitendasam-
bandsins þaráofan forstjóri
samvinnufyrirtækis, er fléttað
saman svo óskyldum hags-
munum, að ekkert nema
glundroði hlýst af. Það hefur
löngum verið stefna og starfs-
regla hinnar fámennu auðstétt-
ar, sem ræður lögum og lofum á
íslandi, að deila og drottna.
Með því að gera forstjóra sam-
vinnufyrirtækis að formanni og
fá Vinnumálasamband sam-
vinnufélaganna til liðs við sig
hefur Vinnuveitendasam-
bandið náð þrælataki á hluta
þeirra samtaka sem gæta eiga
'hagsmuna alþýðunnar í land-
inu við hlið verkalýðshreyfing-
arinnar.
Um það verður naumast deilt
að upphaflegt hlutverk sam-
vinnuhreyfingar jafnt og
verkalýðshreyfingar var og ætti
enn að vera það að standa vörð
um hagsmuni lágtekju-
stéttanna gagnvart fjárgróða-
öflum og yfirgangi einkafram-
taksins. Samvinnuféiögin eru
eign alþýðunnar í hverju
byggöarlagi og eiga því sam-
stöðu með verkalýðshreyfing-
unni, en ekki samtökum einka-
fjármagnsins. Það er því hrein
skrípamyndaf hinum raunveru-
legu þjóðfélagsaðstæðum þeg-
ar hagsmunir samvinnu-
hreyfingar og atvinnurekenda
eru samtvinnaðir. Samvinnu-
hreyfingin stendur að marg-
háttuðum atvinnurekstri, en sá
Sigurðw A.
Magnússon
Kjarasamningar hafa að
mestu verið til lykta leiddir að
þessu sinni með farsælli hætti
en margir þorðu að vona, og
má vera að atvinnurekendur og
ríkisstjórn séu loks að fá ein-
hvern pata af því hneykslan-
lega ástandi sem hér hefur ríkt
i launamálum þó þjóðartekjur
séu með þeim hæstu í heimi.
Formaður Vinnumálasambands
samvinnufél. lét þess getið í
blaðaviðtali að það hefði ekki
haft meiri áhrif á samnings-
gerðina en á aðra fyrri
samninga, en stjórnarformaður
SÍS, Eysteinn Jónsson, sagði:
„Fullyrði ég að stefnuyfir-
lýsing Sambandsstjórnar og
áhrif Sambandsins á gang
málsins hafa orðið heillavænleg
og mikill ávinningur fyrir jafn-
Hin nýja heimsskoðun
Er mesta ævintýrí
mannkynsins að
hefjast?
Kjallarinn
Á sautjándu öldinni tókst að
láta eðlisfræðina fara að ná til
stjarnanna. Með því að byggja
á rannsóknum Galiieos á því,
hvernig hlutirnir faiia til
jarðar, tókst Newton að upp-
götva aisamdrátt hiutanna í al-
heimi, og var þar með fundinn
þekkingarauki, sem varð
stjörnufræðinni til meiri fram-
fara en nokkur hafði iátið sér
til hugar koma, að orðið gæti.
Á 19. öldinni tókst svo að láta
efnafræðina fara að ná til
stjarnanna, og hlutust enn af
þvi meiri framfarir í þekkingu
mannkynsins á stjörnuheimin-
um en taidar höfðu verið
hugsanlegar.
Og loks hefur nú á 20. öld-
inni, í ágætu samræmi við
merkilegt framfaralögmál,
tekizt það, sem allra ólíklegast
hefur þótt, en það er að láta
iíffræðina fara að ná tii stjarn-
anna, og er undirstaðan, sem
þar er byggt á, aukin þekking á
eðli sjáifra vor, uppgötvun á
eðii svefns og drauma.
Dr. Helgi Pjeturss
(framnýall).
Sú hugsun að ná megi og náð
skuli sambandi við vitsmuna-
verur á öðrum jarðstjörnutn
er ekki lengur talin fjarstæða.
Nýlega kom út í Bandaríkj-
unum bók, sem náð hefur
metsölu, eftir hinn heimskunna
stjörnufræðing, prof. dr. Carl
Sagan, undir nafninu The
Cosmic Connection, sem þýða
mætti t.d. Skyldleiki Alheims-
ins eða Hið mikla samband
Alheimsins.
Framan á bókarkápunni
(paperback) er mynd af manni
og konu, en í grunninum
mynstur stjarna. Svipuð mynd,
nema að í stað stjarnanna eru í
grunni stærðfræðileg tákn sem
eiga að staðsetja sólhverfi
okkar í Vetrarbrautinni, var
send út í geiminn með geim-
flauginni Pioneer 10. þann 3.
marz 1972. Pioneer 10. var
fyrsti hluturinn, gerður af
mannahöndum, sem gat yfir-
gefið sólhverfi okkar og jafn-
framt sá hraðfleygasti sem þá
hafði verið skotið á loft (yfir
45.000 km/klst.).
Enda þótt telja megi mjög
ólíklegt að geimflaugin eigi
eftir að hitta fyrir vitsmuna-
verur utan jarðarinnar (það
tekur hana yfir 80.000 ár að
ferðast vegalengdina til næstu
sólstjörnu), þá markar þessi at-
burður, ásamt öðrum, engu að
síður hin merkilegustu tíma-
mót í sögu mannkynsins. Þau
tímamót eru ekki síður
hugræns eðlis en tæknilegs.
Framan á fyrrnefndri bók
standa þessi orð: „Við erum öll
stjarnbúar. Líf utan jarðar-
innar er hugmynd sem nú er
komin í fremstu röð. Verið með
í mesta ævintýri allra tíma.“
Æ fleiri alvarlega og raun-
sætt þenkjandi vísindamenn
líta nú svo á að reyna beri að ná
sambandi við vitsmunalíf á
öðrum hnöttum.
Ónóg þekking
Eg hef orðið þess var að
þekking fólks hér á landi í al-
Kjartan Norðdahl
mennri stjörnufræði er fremur
bágborin, en auðvitað er ek\i
unnt að fullyrða um þetta fyrr
en sérstök þekkingarkönnun
hefur farið fram.
Það eru ekki mörg ár síðan
fræðslukerfinu var þann veg
háttað, að menn sem gengu
venjulegan menntaveg kynnt-
ust ekki stjörnufræði fyrr en í
menntaskóla og þá aðeins í einn
vetur. Ég hef stundað það um
allmörg ár að grennslast eftir
hvar menn stæðu í þessum
efnum og satt bezt að segja þá
hefur það talizt til undantekn-
inga ef menn, sem ég spurði,
vissu yfirleitt að næstum allar
þær stjörnur er sjást á nætur-
himninum eru fjarlægar sólir í
líkingu við okkar eigin sól.
Eitt sinn fyrir nokkru gerði
ég það að gamni mínu að leggja
þessa spurningu fyrir alla þá er
ég hitti yfir daginn (10—20
i