Dagblaðið - 29.10.1977, Blaðsíða 2

DACBLAÐIÐ. LAUGARDAGUR 29. OKTOBER 1977.
Þegar menn umhverfast í báðar áttir
—eða: Næsti strætó kemur ekki f yrr en eftir verkfall
Nú er verkfallsfall í bili —
það er að segja hlé frá verkföll-
um, hversu lengi sem það kann
nú að verða. Ef að líkum lætur
verður það ekki lengi, þvi fáar
þjóðir ef nokkur eru jafn fræg-
ar af verkföllum og við. Eg
minnist þess æv’.nl-'.aa »r ðe var
einn míns liðs í flugvél yfir A-
Þýskalaruii á leið lengra austur,
að stasunautur minn ávarpaði
mig og spurði hvaðan ég væri.
Ég sagði honum satt og rétt til
um það. ,,Frá Islandi, já,“ sagði
hann þá. „Hverjir eru í verk-
falli þar núna?“
Og þó var þessi maður frá
Svíþjóð, sem að minnsta kosti
um tíma var líka nokkuð fræg
fyrir verkföllin sín.
Það er sagt að íslendingar
umhverfist við tvennt:
Steypuvinnu og fjárrag i rétt-
um. Við förum að geta bætt
verkföllunum við. Menn, sem
dagfarslega eru prúðir, rétt-
sýnir og velviljaðir, eiga til að
fara hamförum í verkföllum,
yggla sig framan í meðbræður
sína, hreyta dónaskap og fúk-
yrðum og sjá alla hluti í
einhvers konar skáhöllu ljósi
sem afskræmir alla hluti. Þeir
eru jafnvel vísir með að halda
afskræmingunni fram opinber-
lega af fullri sannfæringu. Það
leiðir til þess að annar — eða
aðrir — sem hafa fengið
halla geislann hinum megin á,
svara í áþekkum dúr, og svo
kreista báðir blóðið undan
nöglunum við að verja ummæli
sín sem sögð eru af svo mikili
sannfæringu að maður finnur
þykkildið fyrir brjósti þeirra.
Sumir senda tóninn eins og
götustrákar, eins og sannaðist á
pípurunum á ytri höfninni á
dögunum. Mennirnir voru rétti-
lega sárir yfir því að fá ekki að
komast heim til sín öðru vlsi en
prílandi utan á ruggandi
skipum, ofan I yeltandi báta
fljótandi á köldum og blautum
sjó, og sýndu það og sönnuðu ef
einhver hefur efast um það
áður, að þetta eru menn sem
ekki hafa verið heima hjá sér
til þess til dæmis að vita
hvernig börnum verður við
óvæntan og yfirþyrmandi
hávaða, sem þau vita ekki
hvaðan kemur. Og væntanlega
verður það málstað píparanna
gagnvart verkfallsstjórn BSRB
til framdráttar að sum þeirra
barna sem ruku upp með and-
fælum við morgunsönginn á
sundunum eru enn að rjúka
upp á nóttinni af svefni sínum,
sannfærð um að heimsendir sé
kominn eða pabbi og mamma
farin eitthvað úr í buskann.
En sem betur fer er sem
svona verkföll dragi líka hið
góða í sumu fólki fram í dags-
ljósið og undirstriki það. Við
þurfum ekki annað en líta til
umferðarinnar, sem eftir
fréttum að dæma í Reykjavík
og nágrenni að minnsta kosti
gekk aldrei snurðulaus, og var
þó bæði mikil og hröð. Ég er nú
svo gamall sem á grönum má
sjá og hef ekið á þessum slóðum
meira og minna í hátt i tuttugu
og þrjú ár, en aldrei, en aldrei,
allan þann tíma, hef ég orðið
var við eins mikla tillitssemi og
hjálpsemi bílstjóra á milli eins
og þennan hálfa mánuð, Og
þetta segi ég í fullri alvöru. Ég
sá ekki einn einasta árekstur
allan þennan tíma, en endra-
nær er mikið ef maður kemst
hjá að sjá minnsta kosti einn á
dag eða einhverjar leifar hans,
sé maður á annað borð í
umferðinni.
Þetta á ekki að þakka því að
lögreglan var hvergi nærri, þótt
vitaskuld sé spenna þeirra við
að halda niðri eðlilegum um-
ferðarhraða einn slysavaldanna
venjulega. En þar er ekki við
„strákana“ að sakast, heldur þá
vitlausu bókstafi, sem þeir eiga
að fara eftir. Nei, þetta var ein-
faldlega þvi að þakka að menn
vissu að gæsla var engin eða í
lágmarki, og þvi varð hver og
einn að treysta á sjálfan sig og
félagana í umferðinni, og
kammeratsskapur af þessu tagi
er langtum merkilegri um-
ferðarmenning heldur en hægt
er að innræta með innantómum
orðum og matsboxbílaleik í
sjónvarpi til dæmis.
Og það voru ekki aðeins
akandi vegfarendur, sem sýndu
hjálpsemi og tillitssemi. Fyrsta
dag verkfallsins var ég bíllaus
að þvælast í bænum og þurfti
að komast heim. Almennings-
vagninn hingað heim til min er
í einkaeign og því ekki verk-
fallssækinn. Á leiðinni út úr
bænum hefur hann sömu við-
komustöðvar og strætó Reykja-
vik, svo ég tók mér stöðu f bið-
skýli við Hverfisgötu og beið
eftir mínum vagni. Ekki hafði
ég lengi beðið er til mín komu
nokkrir litlir krakkar og
daman, sem var frökkust sagði:
„Strætó er í verkfaili, það
kemur enginn." Eg sagðist vita
það og við skildumst svo að hún
hélt ég væri vitlaus. Von bráðar
kom svo fullorðinn maður eftir
götunni. Hann hikaði er harin
var svo sem út af mér, nam svo
staðar, kom til mín og spurði
kurteislega: Eru strætisvagn-
arnir farnir að ganga aftur?“
Nei, ekki var það. „Eftir hverju
ertu þá að bíða?“ „Það eru til
fleiri bílar.“ „Já , satt er það,“
sagði maðurinn, hikaði enn eins
og eftir nánari skýringu en hélt
svo burt er hún ekki kom.
Nú leið nokkur stund svo
enginn vegfarenda sagði neitt,
heldur bara gláptu með
þessum sérkennilega svip sem
ætlaður er drukknum mönnum
og hálfvitum, uns piltungur
rúmlega fermdur kom á fallegu
DBS hjóli ofan Hverfisgötuna.
Háaloftðð
SIGURÐUR
HREIÐAR
HREIÐARSSON
Hann renndi sér í glæsilegan
hring fyrir framan mig svo
hjólið lagðist nærri því á
hliðina og um leið og hann rétti
það listilega af aftur sagði
hann, hátt og snjallt: „Næsti
strætó kemur ekki fyrr en eftir
verkfall.“ Svo rykkti hánn
hjólinu upp að framan og
hjólaði á afturhjólinu dálítinn
spöl niður eftir Hverfisgötunni
áður en hann lét það detta
niður að framan og tók að stýra
þvi á ný.
Sem betur fór kom vagninn
minn rétt um þetta leyti.
Annars hefði lögreglan senni-
lega komið að sinna neyðar-
störfum með þvi að hirða mig
út úr skýlinu.
En ef verkföll eru þess
megnug að laða fram hið góða
og félagslega í manninum, má
ég þá biðja um þau sem flest og
oftast. En ekkert píp.
Dapurt
er ástandið
I þessum þætti verður efnið sótt í
Útvarpstíðindi frá stríðsárunum, svip-
myndir í lausu máli og visur.
Ymiskonar skammtanir voru í gildi á
striðsárunum, meðal annars á áfengi.
Eyjólfur Sveinsson orti.
Slæmt er þetta ástand enn,
illt er nú til fanga.
Hristing drekka heiðursmenn,
hinir þurrir ganga.
Þessi visa mun vera frá sama tíma og
ofanritað. J. G. er fangamark höfundar.
Gaman væri að vita meir.
Rúna er róttækust sprunda,
röltir til móta og funda.
Hún er að dóta og dunda,
daðrar við Tóta og Munda.
Daginn sem breska setuliðið steig hér
á land í vor, var það eitt þess fyrsta verk
að handtaka alla Þjóðverja, sem til
náðist. Skipbrotsmenn af þýsku skipi
héldu þá til á Hótel Heklu og rifu Bret-
arnir þá upp úr rúmum, stilltu þeim upp
í röð frammi á gangi og héldu nöktum
byssusting að brjósti hvers þeirra.
Einum þjóninum á Heklu hafði likað
hálfilla við Þjóðverjana, þótt þeir frekir
og m.a. leiðst nasistakveðja þeirra
öskruð í tíma og ótíma. Hann harmaði
ekki, að nú skyldi vera þrengdur kostur
Þjóðverjanna. Hann hrópaði því: Segið
nú heil Hitler, helvítin ykkar.
Englendingarnir skildu ekki skensið,
Vísur og
vísnaspjall
Jón Gunnar Jónsson
en nasistakveðjan fór ekki framhjá
þeim. Þeir gripu því heldur óþyrmilega
til þjónsins og skipuðu honum í röð
Þjóðverjanna. Engar skýringar frá hans
hálfu dugðu. En þegar komið var með
hópinn niður á bryggju skildi fslenzka
lögreglan sauð frá höfrum.
Knútur Þorsteinsson frá Úlfsstöðum
sendi þessar tvær stökur. Sú fyrri ber
merki yfirstandandi stríðstima.
Drýpur blóð um ver og völl,
vart finnst griðabæli.
Er sem væri veröld öll
vitfirringahæli.
Hin visan er um annað efni. Dísa var
nefnilega að gifta sig:
Oft mér Dísa yndi jók,
armlög heit ég þráði.
En Drottinn gaf og Drottinn tók.
t Dísu annar náði.
Desember 1943. — Pilti einum reyk-
viskum varð ekki gott til kvenna kvöld
eitt fyrir skömmu. Hann hringdi í ýmsar
áttir, en allt kom fyrir ekki. Vildi hann
þó ekki láta sér segjast, heldur tók nú að
hringja í sfmann af handahófi, og þegar
konur svöruðu, hóf hann við þær snakk
sitt og fékk misjafnar móttökur. Gekk
það svo um hrið, uns fyrir varð stúlka,
sem tók honum betur en hinar. Urðu
samræður þeirra hinar fjörugustu,
sögðu bæði til nafns og varð loks að
samkomulagi, að pilturinn heimsækti
stúlkuna, sem kvaðst vera ein heima.
Hún sagði heimilisfang sitt vera Skóla-
vörðustlg 9 á fyrstu hæð. Drengurinn
beið ekki boðanna, birgði sig upp af
vindlingum, góðgæti og öðru nauðsyn-
legu. Svo hélt hann til hins nefnda húss.
En honum brá heldur en ekki í brún, er
þangað kom, því númer niu reyndist
vera grátt hús og óheimilislegt i mesta
máta, sem sé betrunarhúsið. Svo fór um
sjóferð þá.
Margir ortu um ástandslífið á her-
námsárúnum. Þessi vfsa er eftir Ölínu
Jónasdóttur á Sauðárkróki:
Viðsjár geta verið hér
víða á Bretans leiðum,
þó að hreti, æskan er
á reknetavciðum.
Meðal hermanna á strfðsárunum voru
allmargir norskir og komu þeir auðvitað
töluvert við kvennafarssögu ástandsins.
Hér er ein frásögn af dansleik á Hótel
Heklu. Siðprúð stúlka fór með vinkonu
sinni á dansleik. Ungur norskur liðs-
foringi bauð henni upp. Þegar þau höfðu
dansað þrjá dansa sagði hann: Skal ví
holle op? — Nei, sagði stúlkan. Hann
endurtók þetta nokkrum sinnum, en
fékk alltaf sama svarið og áfram
dönsuðu þau. Loks er liðið var á kvöldið
sagði hann: Nú mo ví holle op. Þá reif
stúlkan sig lausa.— Ég ætlaði ekkert að
fara upp með honum, sagði hún
hneyksluð við stöllu sína.
I októberhefti 1941 eru þessar tvær
vísur eftir Sigurð Draumland á Akur-
eyri. Þær eru ortar, eins og sjá, á lfðandi
stund, á striðstímum.
Ertu viss með aukin völd,
eða sæll og glaður,
er saman teiur glæpagjöld,
guð þinn, hviti maður?
Attu f leyni enga þrá,
sem anda þínum snúi.
er heljarveginn hörfar frá
heimsins þrotabúi?
A miðju ári 1942 kom eftirfarandi vísa
á kreik. Hér mælti einhver hagyrðingur-
inn, enginn veit hver, fyrir munn ungrar
stúlku, sem lent hafði í ástandinu:
Aður var ég engum háð,
æskurjóð og fögur.
Nú er ég orðin Bretabráð,
barnshafandi og mögur.
Eitt af skáldum þjóðarinnar, sumir
nefna Vilhjálm irá Skáholti, horfði á
eftir ungri prúðbúinni stúlku, sem hann
þekkti, inn í veizlubragga í fylgd her-
mann§. Hann orti þá þessa vísu:
Ö, leyfðu mér Drottinn að deyja,
dapurt er mannlífið,
þá fósturlándsins freyja
er farin í ástandið.
J.G.J. — S. 41046.