Dagblaðið - 02.02.1978, Blaðsíða 10

10
DACBLAÐIÐ. FIMMTUDAC.UR 2. FEBRÚAR 1978.
BIAÐIB
fifálst, úháð dagblað
Útgefandi Dagblaðiö ht
Framkvæmdastjori: Sveinn R. Eyjólfsson. Ritstjóri: Jonas Kristjánsson.
Fréttastjóri: Jón Birgir Pótursson. Ritstjórnarfulltrúi: Haukur Helgason. Skrifstofustjori ritstjórnar:
Jóhannes Reykdal. íþróttir: Hallur Simonarson. Aöstoöarfróttastjóri: Atli Steinarsson. Handrit:
Asgrimur Palsson. •
Blaöamenn: Anna Bjarnason, Ásgeir Tomasson, Bragi Sigurðsson, Dóra Stefánsdóttir, Gissur
Sigurðsson, Hallur Hallsson, Helgi Pótursson, Jónas HaraldSson, Ólafur Geirsson, Ólafur Jónsson,
Ómar Valdimarsson, Ragnar Lár.
Ljósmyndir: Árni Páll Jóhannsson, Bjarnleifur Bjarnleifsson, Höröur Vilhjálmsson, Ragnar Th.
Sigurðsson, Sveinn Þormóðsson.
Skrifstofustjóri: Ólafur Eyjó^uon, Gjaldkeri: Þráinn Þorleifsson. Dreifingarstjóri: Mar E.M.
Halldórsson.
Ritsyorn Síðumúla 12. Afgreiösla Þverholti 2. Áskriftir, auglysingar og skrifstofur Þverholti 11.
Aöalsimi blaösins 27022 (10 línur). Askrift 1700 kr. á mánuöi innanlands.
I lausasolu 90 kr. eintakið.
Setning og umhrot: Dagblaöið og Steindórsprent hf., Ármúla 5.
Mynda-og plötugerö: Hilmirhf. Síöumúla 12. Prentun: Árvakur hf. Skeifunni 19.
Góð prófkjör, betri ogbezt
Prófkjör eru ekki fullkomin,
þótt þau séu stórkostleg leið til
eflingar lýðræöis. Menn þurfa aó
læra af reynslu vetrarins og sníða
af þeim ýmsa galla.
Flokkseigendur margra flokka
og aðrir þeir, sem halloka hafa
farið í prófkjörum, gera um þessar mundir
harða hríð að þeim og draga upp stórlega ýkta
mynd af vandámálum, sem þeim gætu verið
tengd.
Þessir sorgmæddu menn segja, að svokölluö
fjölflokkaatkvæði ráði úrslitum prófkjara, því
að fjöldi manns taki þátt í þeim hjá fleirum en
einum flokki. Þeir segja, að óvænt úrslit próf-
kjara valdi andúð og úlfúð innan flokka.
Með þessum fullyrðingum eru þeir að reyna
að grafa undan áliti fólks á prófkjörum. Þá
skortir sannanir fyrir kenningum sínum. Samt
er nauðsynlegt að taka tillit til þeirra og haga
prófkjörum á þann hátt, að ekki orki tvímælis.
Koma má í veg fyrir fjölflokkaatkvæði meó
því að fara að bandarískri fyrirmynd og hafa
prófkjör allra stjórnmálaflokka á einum og
sama degi. Heppilegast væri þá, að hinar opin-
beru kjörstjórnir sæju um þau og hefðu sömu
kjörstaði fyrir alla flokka. Þetta gætu notfært
sér þeir flokkar, sem vilja hafa prófkjör. Jafn-
framt væru önnur prófkjör bönnuð.
Þessi leió kæmi hins vegar ekki í vég fyrir,
að fallkandidatar reyni aó hefna þess í kosning-
um, sem hallaðist í prófkjörum. Til að útiloka
þann vanda líka væri bezt, að alþingi samþykkti
tillögu Jóns Skaftasonar um sameinun próf-
kjara og kosninga.
Samkvæmt þeirri leið mundu kjósendur
velja frambjóðendur af óröðuðum lista í kosn-
ingum, alveg eins og þeir gera nú í prófkjörum.
Hlutkesti yrði látið ráða, hvar í stafrófinu
byrjað væri og síðan kæmu nöfn frambjóðenda
í stafrófsröö.
Kjósendur mundu setja tölustafina 1, 2, 3
o.s.frv. við nöfn frambjóðenda eins lista og í
þeirri röð, sem þeir vilja hafa þá. Þeir mundu
hins vegar ekki merkja neitt við lista annarra
flokka.
Þessi leið er róttækari og mun betri en hin
fyrri. Hið persónulega val, sem prófkjörin hafa
fært kjósendum, mundi flytjast inn í kosning-
arnar sjálfar, þar sem 'það á auðvitað bezt
heima. •>.
Öllum þorra þjóðarinnar er ljóst, að núver-
andi kosningakerfi með fyrirfram röðuðum
listum er ófært. Prófkjörin eru tilraun til að
bæta nokkuð úr skák. Sem slík hafa þau gefizt
mjög vel. Agnúar þeirra hafa verið stórlega
ýktir í áróðri þeirra, sem helzt þrífast á lokuð-
um klíkufundum.
Meðan raðað er á lista í kosningum eru
prófkjörin í hæsta máta nauðsynleg. Almenn-
ingur mun ekki láta bjóða sér afnám þeirra. Og
hann mun í minnkandi mæli kjósa þá flokka,
sem ekki þora að hafa prófkjör.
Það er líka ljóst, aö bezta leiðin, leið Jóns
Skaftasonar, er ekki fær að sinni. Alþingis-
menn hafa hver um annan þveran fyllzt ótta
um framtíð sína og finna opnu listakjöri allt til
foráttu. Sú afstaða er eftir öóru framferði
þingmanna.
<Þjóðarmor5
** á indíánum
— með skipulögðum ófrjósemisaðgerðum
sem koma í veg fyrir eðlilega fjölgun
Mótmælum og málaferlum
gegn heilbrigðis- og félagsmála-
ráðuneyti Bandaríkjanna hefur
fjölgað mjög að undanförnu.
Astæðan fvrir þessu er að
ráðuneytið hefur beitt sér fyrir
ófrjósemisaðgerðum á konum
gegn vilja þeirra. Vegna þess-
ara mótmælaaðgerða heldur
ráðuneytið fjölda funda víðs-
vegar um Bandarikin á næst-
unni til þess að kynna opinber-
lega ófrjósemisaðgerðir sem
gerðar eru í Bandaríkjunum.
ÓFRJÓSEMISAÐGERÐ
ÁN VITUNDAR
KVENNANNA
Síðan árið 1970 hefur ófrjó-
semisaðgerðum fjölgað um nær
300% i Bandaríkjunum, eða frá
192 þúsundum aðgerða til 584
þúsunda á ári. Raunar eru að-
gerðir á móðurlífi og eggja-
stokkum kvenna fjórðu algeng-
ustu skurðaðgerðir sem fram-
kvæmdar eru í Bandaríkjun-
um. Aðeins fjarlæging kirtla,
gallsteina og aðgerðir gegn
kviðsliti eru algengari.
Þetta er í sjálfu sér mikil-
vægt í tengslum við sjálfs-
ákvörðunarrétt kvenna yfir
líkama sínum, þ.e. hvort þær
vilja verða 'mæður eða ekki. En
annað og alvarlegra mál kemur
á daginn þegar athugað er
hverjir eru gerðir ófrjóir og
hvernig þær aðgerðir eru fram-
kvæmdar. Það kemur nefnilega
í ljós að mestur hluti þeirra.
kvenna sem gerður eru ófrjór
er á opinberum styrkjum og
konur sem tilhevra þjóðarbrpt-
um. Það kemur enn fremur í
ljós að að mikill hluti aðgerð-
anna er gerður án vitneskju
kvennanna eða vegna þvingana
eða ónógra upplýsinga um
afleiðingar aðgerðarinnar.
FJÓRÐA HVER
INDÍÁNAK0NA
GERÐ ÓFRJÓSÖM
24% allra indíánakvenna eru
nú ófrjóar. Arið 1973 voru 132
konur í Claremore i Oklahoma
gerðar ófrjóar og þar af fengu
aðeins 32 eðlilegar læknisfræði-
legar og félagslegar upplýs-
ingar. 1 Oklahama City var 1761
kona gerð ófrjó á 46 mánaða
tímabili af 15000 konum sem
voru hæfar að eignast börn. A
sama tímabili voru 740 indíána-
konur af 9000 á Aberdeen-
svæðinu gerðar ófrjóar og 784
af 8000 í Phoenix í Arizona.
Þessar uggvænlegu tölur um
tíðni ófrjósemisaðgerða meðal
indíánakvenna urðu til þess að
þingmaðurinn Abourezk frá
Suður-Dakóta krafðist rann-
sóknar á öllum ófrjósemisað-
gerðum á umráðasvæði heil-
brigðisþjónustu indíána,
Indian Health Service (IHS).
Rannsóknin nær yfir tímabilið
frá 1973—1976 og á fjórum af
tólf yfirráðasvæðum IHS höfðu
verið framkvæmdar 3406 ófrjó-
semisaðgerðir. Af þessum
konum voru 3000 á aldrinum
13-44 ára, þrátt fyrir lög sem
banna ófrjósemisaðgerðir á
konum yngri en 21 árs. Auk
þess kom í ljós að oftast var
ekki leitað samþykkis kvenn-
anna áður en aðgerðin var
framkvæmd.
Dr. Connie Uri, sem sjálf er
indíánakona, komst að þvf við
rannsókn á IHS-sjúkrahúsinu í
Claremore Oklahoma að ófrjó-
semisaðgerðir voru fram-
kvæmdar i tugatali í hverjum
mánuði. Hún uppgötvaði einnig
að margar aðgerðir höfðu verið
framkvæmdar á 18 ára stúlkum
þar sem móðurlíf og eggja-
stokkar höfðu verið fjarlægðir
algerlega. Dr. Conni Uri full-
yrðir að aðeins séu um 100
þúsund indíánakonur eftir í
Bandaríkjunum sem færar eru
um að eignast börn. Þetta kann
að verða örlagaríkt fyrir
þjóðarbrot indíána. Spurning
er hvort fjölgun meðal indiána,
sem voru um 800 þúsund árið
1970, verður eðlileg ef
fjórðungur kvenna er ófrjór.
Við þessa staðreynd bætist að
þriðjungur indíánabarna er
tekinn frá foreldrum sínum
eftir fæðingu og alinn upp
meðal hvítra manna eða í skól-
um langt frá heimilum foreldr-
anna. Menningarlegur félags-
legur, líffræðilegur og efna-
hagslegur yfirgangur gagnvart
indíánum er geysilegur.
BARÁTTA GEGN
FÓLKSFJÖLGUN —
EN GEGN HVERJUM?
Það sést bezt gegn hverjum
baráttunni gegn fólksfjölgun í
Bandarikjunum er beint ef
skoðaðar eru tölur um ófrjó-
semisaðgerðir. Við höfum
þegar minnzt á aðgerðir gegn
indíánum en 20% af öllum gift-
um svertingjakonum eru einnig
ófrjóar, með öðrum orðum 32%
af svörtum konum í Bandaríkj-
unum verða gerðar ófrjóar áður
en þær verða þrítugar. Meðal
spænsku- og enskumælandi
Mexíkana i Bandaríkjunum eru
ófrjósemisaðgerðir einnig mjög
tíðar. A sl. ári voru fram-
kvæmdar 415 ófrjósemisaðgerð-
ir í New York. Þessi tala er
hlutfallslega lág en 78% af
þessum aðgerðum voru fram-
kjvæmdar á konum frá ýmsum
þjóðarbrotum og helmingur
þeirra var spænskumælandi.
„HAGUR FÓLKSINS“
Hvað veldur þessari ófrjó-
semisstefnu í Bandaríkjunum?
Fleiri en ein ástæða hefur verið
gefin. Ein ástæða, sem oft
heyrist, er að þetta sé gert
vegna fólksins sjálfs, að ófrjó-
semisaðgerðir séu barátta gegn
fátæktinni og lélegum félags-
legum aðstæðum vegna
ómegðar. Þetta eru á engan
hátt nýjar hugmyndir, þær
hafa verið á kreiki síðan í
heimskreppunni á fjórða ára-
tugnum.
Annað atriði, sem notað er til
stuðnings þessari stefnu, eru
hagsmunir amerískrar heims-
valdastefnu. Hagfræðingurinn
J.M. Stycos ver þessar ófrjó-
semisaðgerðir með því að
þannig sé komið í veg fyrir auk-
inn fjölda öreiga. Of margir
verkamenn gætu leitt til þess
að Bandaríkin vrðu ný Kúba.
ÞJÓÐARM0RÐ
I sáttmála Sameinuðu þjóð-
anna. þar sem fjallað er um
stríðsglæpi og mannréttindi, er
þjóðarmorð skilgreint m.a. á
eftirfarandi hátt: ,,að koma í
veg fyrir fæðingar meðal þjóða,
þjóðarbrota, kynþátta eða
trúarhópa með þvingunum.‘‘En
samkvæmt framansögðu má
vera ljóst að aðgerðir Banda-
ríkjastjórnar gegn indíánum
þar í landi flokkast ekki undir
neitt annað en þjóðarmorð.
Bandaríkjastjórn veit af
þessu og þvi er allt tal Carters
Bandaríkjaforseta um mann-
réttindi meðal annarra þjóða
hálfinnantómt.
Indiánar i Bandarik.junum cru nú um 800 þúsund en vcgna
indiánaknniim. nftast án vil.ja cða \itundar þcirra. cru aðcins um
að cignast hiirn.
V
skipulagðra ól'rjóscmisaðgcrða á
100 þúsund indiánakonur færar um
y