Dagblaðið - 22.05.1978, Qupperneq 12

12
DAGBLAÐIÐ. MÁNUDAGUR 22. MAÍ 1978.
'l
'IAÐID
Útgevand! Dagbladið hf.
Framkvaamdastjóri: Sveínn R. Eyjólftson. Rhstjórí: Jónas Kristj&nsson.
Fréttastjór Jón Birgir Pótursson. Ritstjómarfulltrúi: Haukur Helgason. Skrífstofustjórí rítstjómar
Jóhannes Reykdal. íþróttir Hallur Simonarson. Aðstoóarfróttastjórí: Atii Steinarsson. Handrit
Asgrímur Pfiisson.
Blaöamenn: Anna Bjamason, Asgeir Tómasson, Bragi Sigurðsson, Dóra Stefónsdóttir, Gissur Sigurðs-
son, Hallur Hallsson, Helgi Pótursson, Jóras Haraldsson, óiafur Geirsson, Ólafur Jónsson, ómar
Valdimarsson, Ragnar Lór.
Ljósmyndir Ámi Póll Jóhannsson, Bjamleifur Bjamlerfsson, Höröur VilhjálmsSon, Ragnar Th. Sigurös-
son, Sveinn Pormóðsson.
Skrífstofustjórí: Óiafur Eyjótfsson, Gjaldkerí: Þráinn Poríeifsson. SÖkistjóri: Ingvar Svoinsson
Dreifingarstjórí: Mór E. M. Halldórsson.
Ritstjóm Siðumúla 12. Afgreiðsía Þverhohi 2. Áskríftir, augiýsingar og skrífstofur Þverhohi 11. Aða(-
simi blaðsins 27022 (10 Ifnur). Áskrift 2000 kr. á mánuði innanlands. í lausasöki 100 kr. eintakið.
Setning og umbrot Dagblaðið hf. Skkimúla 12.
Mynda- og plötugerð: Hilmir hf. Siðumúla 12. Prentun: Árvakur hf. Skoifunni 10.
*vir i-■ímívi—irnSmÉamBmmaááBmmBmÉmm 11 i— ". ■■■ ■ ■> ' n.i ..
Níu umhugsunarefn:
Margt veldur því, að ekki er hægt að
taka bókstaflega niðurstöðutölur skoð-
anakönnunar Dagblaðsins um úrslit
borgarstjórnarkosninganna og alþingis-
kosninganna í Reykjavík. Vegur þar
hvort tveggja þungt á metunum, vísinda-
legir annmarkar slíkra kannana og hinn mikli fjöldi kjós-
enda, er ekki hefur gert upp hug sinn til listanna, sem í
boði eru.
Eiginlega er því ekki hægt að líta á niðurstöðutölurnar
sem kosningaspá, heldur fremur sem umhugsunarefni,
sem túlka má á ýmsa vegu. Bitastæðust eru kannski ein-
stök ummæli hinna spurðu, er segja í heild nokkra sögu
um þau mál, sem eru efst í hugum kjósenda í kosninga-
baráttunni.
Eitt af umhugsunarefnunum er spáin um, að Sjálf-
stæðisflokkurinn haldi meirihluta sínum í borgarstjórn
Reykjavíkur, þótt hann tapi einum fulltrúa. Hlutfallstal-
an 52% skiptir ekki ýkja miklu máli, því að niðurstaðan
yrði hin sama, þótt fylgið yrði í raun ekki nema 48%.
Það stafar af því, að atkvæði minnihlutaflokkanna geta
aldrei nýtzt til fulls.
Annað umhugsunarefnanna er spáin um gífurlega
fylgisaukningu Alþýðuflokksins, einkum í alþingiskosn-
ingum í Reykjavík. Svo virðist sem lítið sem ekkert lát sé
á hinum mikla meðbyr, sem lesa mátti úr annarri skoð-
anakönnun Dagblaðsins í vetur.
Þriðja umhugsunarefnið er spáin um fylgishrun Fram-
sóknarflokksins, bæði í borgarstjórnar- og alþingiskosn-
ingum í Reykjavík. Vafalaust geldur þar flokkurinn eins
og Sjálfstæðisflokkurinn óvinsælda ríkisstjórnarinnar.
Sú skýring er þó engan veginn fullnægjandi, að því er
varðar borgarstjórnarkosningarnar.
Fjórða umhugsunarefnið er spáin um trausta fylgis-
aukningu Alþýðubandalagsins, bæði í borgarstjórnar- og
alþingiskosningunum í Reykjavík. Hún bendir til, að Al-
þýðubandalagið hafi endanlega stungið Framsóknar-
flokkinn af sem næststærsti ílokkur þéttbýlisins á suð-
vesturhorni landsins og sem veigamesta aflið gegn Sjálf-
stæðisflokknum.
Fimmta umhugsunarefnið er spáin um fylgisrýrnun
Sjálfstæðisflokksins. Hún þarf að vísu ekki að koma á
óvart, því að fyrir fjórum árum fékk hann óeðlilega
mikið fylgi vegna óvinsælda þáverandi vinstri stjórnar.
Sjötta umhugsunarefnið er spáin um hinn mikla fjölda
kjósenda, sem muni að þessu sinni sveiflast frá stuðningi
við Sjálfstæðisflokkinn í borgarstjórnarkosningunum
yfir í stuðning við Alþýðuflokkinn í alþingiskosningun-
um í Reykjavík. Slík sveifla hefur að vísu alltaf verið til,
en aldrei eins mikil og könnunin bendir til, að verði
núna.
Sjöunda umhugsunarefnið er spáin um hrapallega út-
komu aiínarra stjórnmálaafla en hinna fjögurra stóru.
Hún er í samræmi við svipaða skoðanakönnun Dag-
blaðsins í vetur. Það er einkar athyglisvert á þvílíkum
óánægjutímum, sem nú eru, að slik stjórnmálaöfl skuli
ekki fá neitt út úr skoðanakönnunum.
Áttunda umhugsunarefnið er, að spárnar fela i raun-
inni í sér eflingu fjögurra flokka kerfisins, er þær telja
minni flokkana tvo og einkum hinn minnsta munu hafa
fylgi af stærri flokkunum tveimur.
Níunda umhugsunarefnið er svo, hvort kannanir sem
þessar eigi rétt á sér, hvort þær rugli menn í riminu og
hafi óeðlileg áhrif á kjósendur eða hvort þær séu fróðlegt
innlegg í stjórnmálin.
Misjöfn túlkun
á máli sovézka
andófsmannsins
Yuri Orlovs
Réttarhöldin yfir sovézka andófs-
manninum Yuri Orlov, sem undan-
farið hafa farið fram i Moskvu, hafa
vakið mikla athygli og verið mikið
umrædd í fjölmiðlum hins vestræna
heims. Síðastliðinn fimmtudag var
hann dæmdur sekur fyrir and-
sovézka starfsemi og áróður.
Dómurinn hljóðaði upp á sjö ára
fangelsi í vinnubúðum og síðan
fimm ára útlegð.
Gagnrýni vestrænna stjórnvalda
lét ekki standa á sér og strax eftir að
dómurinn var birtur bárust mótmæli
hvaðanæva frá, meðal annars gagn-
rýndi utanrikisráðuneytið í
Washington dóminn harðlega og
James Callaghan forsætisráðherra
Breta einnig.
Sovétstjórnin hefur tekið þessari
gagnrýni á réttarfar í Sovétríkjunum
illa, bæði fyrir og eftir að dómur féll.
Hér á eftir fer opinber túlkun
sovézkra stjómvalda á Orlov-mál-
inu. Greinin er að vísu rituð áður en
dómsuppkvaðningin fór fram en
efnislega heldur hún fullkomlega
gildi sinu eftir sem áður. Eins og lesa
má fer því fjarri að túlkun Sovét-
manna sé hin sama og vestrænna
fréttastofa og stjórnvalda sem látið
hafa sig málið varða. Mismuninum
þar á verður ekki lýst betur en sem
svörtu og hvitu.
Aðgerðir Yuri Orlovs sem veg-
samaðar eru í vestrænum fjölmiðl-
um eru til dæmis kallaðar dreifing á
óhróðri um Sovétrikin að yfirlögðu
ráði í umsögnum sovézkra stjórn-
valda.
Athygli vekur meðal annars að í
byrjun sovézku frásagnarinnar er
það sérstaklega tekið fram að réttar-
höldin séu opin. Samkvæmt frásögn-
um vestrænna fréttastofa hefur þvi
farið fjarri að svo sé. Sagt hefur verið
að ættingjar hins ákærða hafi að
vísu fengið aðgöngu að áhorfenda-
bekkjum réttarins en fáir aðrir sem
stutt hafa Orlov. Vestrænir frétta-
miðlar hafa aftur á móti sagt að
áhorfendur sem viðstaddir hafi verið
réttarhöldin hafi verið sakborningn-
um mjög fjandsamlegir og jafnvel
talið dóminn yfir honum of vægan.
Mjög er umhugsunarvert hvers
vegna dómur yfir einstaklingi eins og
Yuri Orlov vekur svo mikla athygli
og er helgað svo mikið rúm í vest-
rænum fjölmiðlum. Hvort hér er um
að ræða svokallað réttarmorð eða
ekki hlýtur meira að liggja að baki en
umhyggjan fyrir einum manni. Or-
lov hefur haldið því fram að Sovét-
rikin brytu visvitandi hið svokallaða
Helsinki-samkomulag um mannrétt-
indi og skoðanafrelsi.
Hér skal ekkert um það sagt hvert
hið rétta er í þessu máli, hitt er aftur
á móti fullvíst að okkur íslendingum
mundi bregða við ef samborgari
okkar væri dæmdur í sjö ára fangelsi
og fimm ára útlegð frá heimabyggð
sinni fyrir áróður og andíslenzka
starfsemi. ÓG
Dagvistun
bama
og vemd
fjölskyldunnar
Það sem fyrir mér vakir í þessu
stutta spjalli er að ræða um dagvistun
barna á nokkuð breiðum grundvelli.
Sannast sagna hefur mér. fundizt að
nokkuð hafi skort á að svo hafi verið
gert í opinberri umræðu um þetta mál-
efni. Málflutningurinn hefur að
mörgu leyti eðlilega mótazt af því að
þörfin fyrir æ fleiri dagvistarstofnanir
hefur verið brýn. Því hefur verið
knúið á að takast á við vandann af
miklu kappi en í hreinskilni sagt, þá
hefi ég á stundum efast um forsjána.
1 þessu máli liggja fyrir nokkrar
augljósar staðreyndir sem engum
tilgangi þjónar að horfa fram hjá.
Fyrst vildi ég nefna þá staðreynd að
það samfélag sem við lifum og störfum
í er borgarsamfélag. Það er í grund-
vallaratriðum frábrugðið þeirri sam-
félagsgerð sem einkennt hefur íslenzkt
þjóðfélag allt fram á okkar daga, þ.e.
bændasamfélagið. Þessum umskiptum
frá bændalífsmenningu til borgmenn-
ingar hafa hvarvetna fylgt róttækar
breytingar á lifnaðarháttum fólks og
sú hefur einnig orðið raunin hér á
landi eins og við var að búast. Þessara
breyttu lifnaðarhátta gætir á öllum
sviðum lífs okkar og það frá vöggu til
grafar. Ekkert svið er ósnortið: upp-
eldis- og skólamál, atvinnumál, hjú-
skapar- og fjölskyldumál, félagslíf og
tómstundir, málefni eldri borgaranna
og svo mætti lengi telja.
Hvað varðar það málefni sem hér er
til umræðu, dagvistun barna, þá eru
það einkum tvö svið sem miklu máli
skipta, atvinnumál og fjölskyldumál.
Nýir og breyttir atvinnuhættir
valda því m.a. að heimilið og vinnu-
staðurinn eiga nú ekki lengur samleið.
Sú tíð er liðin þegar fjölskyldan sem
ein heild, ungir og aldnir og þar í
millum gengu sameiginlega til dag-
legra starfa. Nú hefur orðið sú breyt-
ing á að vinnustaðurinn hefur fjar-
lægzt heimilið. Heimilisstörf eru að
sjálfsögðu ennþá unnin en i siauknum
mæli í hjáverkum. Ræður þar mestu
næsta almenn þátttaka kvenna á
vinnumarkaðinum. Þetta atriði, úti-
vinna kvenna, sem svo er nefnd, —
enginn talar um útivinnu karla — á
sér eðlilegar skýringar. Hvort tveggja
er að nútimaþjóðfélag hefur ekki ráð á
því að geyma helminginn af vinnu-
kraftinum innan veggja heimilisins og
svo hitt að þessi hinn sami vinnukraft-
ur, konurnar, telur sér það ekki sam-
boðið að vera settur hjá, bæði hvað
snertir menntun og störf.
Veikari staða
fjölskyldunnar
Samhliða þessari atvinnuþróun
hefur orðið gjörtæk breyting á stöðu
og hlutverki fjölskyldunnar. Einkum
birtist þessi breyting i því að mjög
hefur gengið á ýms hefðbundin hlut-
verk fjölskyldunnar. Margt af því sem
fjölskyldan var áður talin einfær um