Dagblaðið - 18.10.1978, Blaðsíða 11

DAGBLAÐIÐ. MIÐVIKUDAGUR 18. OKTÓBER 1978

Noregsbréf:
Sigurjön
Jóhannsson
Þjóðverjar hafa gert við kommúnískt
ríki. Það hefur vakið mikla athygli, að
í þessum samningi er gert ráð fyrir
venjulegum lánafyrirgreiðslum af
hálfu V-Þjóðverja, en hingað til hafa
Kinverjar annaðhvort staðgreitt eða
gert samning um gagnkvæm vöru-
skipti. Hinir nýju leiðtogar í Kína
virðast ætla að aðlaga sig venjulegum
viðskiptaháttum á Vesturlöndum til
að flýta fyrir þróuninni heima fyrir.
Þýsku fyrirtækin eiga að afhenda
tvær vélasamstæður, sem eiga að geta
unnið 40 millj. tonn af kolum á ári,
ennfremur tæki í fimm námur, sem
eiga að gefa af sér 23 millj. tonn af
kolum. Jafnhliða eiga fyrirtækin að
endurbæta tæki í eldri námum og reisa
stóra verksmiðju, sem á að framleiða
tæíci til námugraftar. Þýsk bankasam-
steypa veitir lán, ýmist til fimm eða
tíu ára, með venjulegum kjörum.
Þýskir tæknimenn munu starfa að
þessum verkefnum í Kina og einnig
taka Þjóðverjar á móti kínverskum
tæknimönnum, sem fá þjálfun í
Þýskalandi.
í þessum mánuði er kinversk sendi-
nefnd að semja við Bandaríkjamenn
um leyfi fyrir kínverska námsmenn að
stunda nám i Bandarikjunum, og
bjóða þeir jafnframt bandarískum
stúdentum að stunda nám í Kina.
Nýlega bauð Stanford háskólinn í
Kaliforníu sex kínverskum vísinda-
mönnum að taka þátt í námskeiða-
haldi, og í síðasta mánuði var tveimur
kínverskum vísindamönnum boðið til
Temple háskólans í Fíladelfíu, þar
sem þeir stunda líffræðirannsóknir.
Talið er, að Kínverjar hyggist senda
námsmenn til annarra landa í
þúsundatali til að vinna upp það
menntunargap, sem fylgdi i kjölfar
menningarbyltingarinnar, er kínversk-
um háskólum var lokað og kínverskir
stúdentar og vísindamenn voru sendir
í verksmiðjur og út á akrana. 1 dag eru
aðeins um 100 kínverskir stúdentar
við nám erlendis.
Að lokum skal þess getið, að norska
utanríkisráðuneytið hefur fengið
fyrirspurnir frá Kínverjum hvort
Norðmenn geti á næstunni tekið á
móti 40 kínverskum menntamönnum,
sem einkum hyggjast leggja stund á
tækninám er. varðar olíuvinnslu.
(Heimildir: fréttaritarar norskra
blaða).
Kinverjar hafaaftur tekið uppeinkunnagjafir og eru núað breyta mennt’-
unarkerfinu i „vestræna” átt. Duglegustu námsmennirnir eiga að koma
heim með þann menntunarforða, sem Kinverja vanhagar um.
Kjallarinn
Oddgeir Þ. Oddgeirsson
min um það bil viku eftir, að safndýrin
voru tekin frá honum og sagði við
mig, að það hafi varla farið fram hjá
mér, hvernig komið væri nú fyrir sér
með safnið. Ég sagði honum, að það
hefði mátt sjá minna en næstum hálf-
síðu mynd á forsíðu Dagblaðsins, er
lögreglan var að brjóta upp dyrnar hjá
honum. Og ég bætti við: „Því
gerðirðu þá regin skyssu að opna ekki
strax fyrir lögreglunni? Hefðirðu verið
með safnið úti i Þýzkalandi og farið
eins að þar, þá hefði þýzka lögreglan
sprengt upp dyrnar með dynamít-
sprengju, siðan tekið þig höndum og
látið þig í fangelsi fyrir að sýna lög-
reglunni mótþróa”. Þá segir Kristján:
„Það var nú einmitt það, sem ég var
hræddur um. Þegar ég sá, að hurðin
fór að gefa sig, flúði ég upp á loft og
faldi mig I herbergjunum, sem þú
hafðir”.
Að lögreglan braut upp dyrnar hjá
Kristjáni var ekki nema eðlileg af-
leiðing af skammsýni hans og þrjózku.
Að ætla sér að standa uppi í hárinu á
lögreglunni er furðuleg fásinna. Lög-
reglan er til þess að aðstoða yfirvöld
með ákvarðanir sinar og halda uppi
lögum og reglum i þjóðfélaginu, að
svo miklu leyti sem slíkt eftirlit snertir
hana. Venjulega þarf hún ekki að
beita hörku við samborgarana, nema
þegar um afbrotamenn og óhlýðna
borgara er að ræða, en í hóp þeirra sið-
arnefndu hefur nú Kristján sjálfur
skipað sér.
Ég vil benda nefndum greinar-'
höfundum á það, að Kristján S.
Jósepsson fékk bæði beina fjárstyrki
frá ríkinu og Reykjavíkurborg og
niðurfellingu á útsvari svo milljónum
skipti samanlagt i núgildi peninganna
það tímabil, sem ég vann hjá honum.
Bæði Gjaldheimtan og borgarfógeta-
embættiö var búið að sýna honum
undaverða þolinmæði og umburðar-
lyndi i að minnsta kosti 4 ár, langt
umfram það, sem venja er með skatt-
borgara yfirleitt. En hann hélt stöðugt
áfram að þráast við að greiða gjöld sin,
og hlaut því að reka að því, sem orðið
er.
Auk þess sem Kristján fékk styrki
bæði frá borginni og ríkinu, veittu
stjómvöld honum öll árin sem ég var
hjá honum, heimild til þess að reka
skyndihappdrætti til styrktar safninu.
Þar gerði hið opinbera algera undan-
tekningu, því venja þess er að veita
ekki slik leyfi, nema til félaga og
líknarstofnana (ekki einstaklingum).
Án teknanna af happdrættinu hefði
hann með engu móti getað aukið við
safngripi sina eins og hann gerði.
íslenzkir aðal-
vorlíta Iror-Nauðsyn
Tvl WlCIVmCll breytinga
Það er ekki ýkja langt síðan
almennir verktakar í landinu fóru aö
láta í ljósi óskir um að fá að minnsta
kosti einhver verk, sem unnin eru í
landinu fyrir herliðið á Keflavikurflug-
velli. Við fyrstu sýn að minnsta kosti
virðist sú ósk ekki vera nema hvort
tveggja, sanngjörn og eðlileg.
Lesendur þessara lina ættu að velta
fyrir sér, hvað þeir vita í raun og veru
um íslenzka aðalverktaka og fyrir-
tækjasamsteypuna, sem þar er allt um
kring. Mig grunar að fyrir flestum,
nærfellt öllum, fari eins og mér. Fólk
veit ósköp lítið — og hefur til skamms
tíma ekki átt að fá að vita nein ósköp.
íslenzkir aðalverktakar hafa
einokun á framkvæmdum við Kefla-
víkurflugvöll. Það fylgir einokun að
verðákvarðanir eru pólitískar og ekki
háðar markaði. Þetta fyrirkomulag er
nú að verða tuttugu og fimm ára
gamalt og hefur ekki breytzt. íslenzkir
aðalverktakar er hér notað sem
samnefnari fyrir þá fyrirtækjasam-
steypu sem starfar undir þeim eða i
tengslum við þá. Fyrirtækjasam-
steypan semur um verð. Fullyrða má,
að ágóði af þessum framkvæmdum er
gifurlegur. Samsteypan nýtur marg-
háttaðra fríðinda, svo sem tollfrjálsra
vinnuvéla. Samsteypan mun þannig
upp byggð, að ríkið á fjórðung, fyrir-
tæki, sem aftur er eign Sambandsins, á
fjórðung, og einstaklingar helming.
Síðan eru dótturfyrirtæki eins og
Dverghamar hf., sem eru samtök
iðnaðarmanna.
Alla vega er ljóst, að allur
almenningur veit næsta lítið um
umsvif þessara viðskipta við varnar-
liðið. Allur almenningur veit næsta
litið um það, hversu mikill gróði hefur
verið af þessum viðskiptum á undan-
förnum árum og hvert hann hefur
runnið.
En þetta á ekki að vera leyndarrnál
öllu lengur. Það eru nýjar hreyfingar í
samfélaginu, sem krefjast meiri
opnunar og aukinna upplýsinga.
Slíkar hugmyndir unnu kosningasigur
í sumar og slíkum hugmyndum ber
þess vegna að fylgja eftir.
Kjallarinn
Vilmundur Gylfason
Þetta fyrirkomulag er tuttugu og
fimm ára gamalt. Hversu nauðsynlegt
sem það kann að hafa verið á sinum
tíma, er allsendis óvíst, að það sé
nauðsynlegt öllu lengur. Alla vega er
fullkomlega tímabært að gera úttekt á
öllum þessum umfangsmiklu
viðskiptum við varnarliðið, gera öllum
almenningi nákvæmlega grein fyrir
hvernig þessum viðskiptum hefur
verið háttað, hversu mikill ágóði hefur
verið, og siðan má spyrja hvort ekki sé
tímabært að koma þessum viðskiptum
í annað form en verið hefur.
Pólitíkin
Til skamms tíma gagnrýndu
kommarnir einir hermangið. Kommar
eru kommar. Gagnrýni þeirra var
með þeim hætti, að þeir rugluðu henni
iðulega saman við andstöðu sína við
varnarliðið, þá andstöðu sína við
Atlantshafsbandalagið og varnar-
samvinnu lýðræðisrikja og loks gerðu
þeir ekki greinarmun á hermangi og
allt að því skefjalausu hatri á vest-
rænum lýðræðisþjóðum. Mál-
flutningur kommanna vegna þessara
hernaðarviðskipta varð þess vegna
með þeim hætti, að þessi mál runnu öll
saman í eitt; en meirihluti þessarar
þjóðar hefur verið hlynntur samstarfi
við lýðræðisþjóðir.
En tímarnir eru að breytast. Og það
er löngu timabært að þeir, sem eru
hlynntir varnarsamstarfi vestrænna
ríkja, og hvika hvergi frá þeirri
sk'oðun, fari hins vegar að horfa
gagnrýnum augum á þessi tor-
kennilegu viðskipti. Einokun er alltaf
torkennileg. Einokun á viðskiptum
vegna hernaðarframkvæmda ætti að
vera sérstaklega torkennileg. Og
einokun sem staðið hefur óbreytt i
tuttugu og fimm ár er sérstaklega
torkennileg og verðskuldar sérstaka
athygli.
Lýðræðissinnar ættu að láta sig
þessi mál varða meiru en þeir hafa
gert — kannske i og með vegna mál-
flutnings kommanna. Samstarfi
lýðræðisþjóða er ekki greiði gerður
með því að viðskipti, sem samkvæmt
öllum venjulegum leikreglum
viðskipta hljóta að teljast óeðlileg, fái
að grafa um sig árum og áratugum
saman. Það hlýtur að vera öllu til
góðs, að allur almenningur eigi greiðar
upplýsingar um þessi viðskipti.
Upplýsing er ævinlega til góðs.
Þingnefndir
Löggjafinn hlýtur að ná til
tslenzkra aðalverktaka með einum eða
öðrum hætti. Það væri eðlilegur starfs-
vettvangur þingnefndar að óska eftir
öllum fáanlegum upplýsingum um
íslenzka aðalverktaka. Tilgangurinn
væri i fyrsta lagi að láta almenning
vita og i öðru lagi að taka um það
ákvarðanir á grundvelli þessara
upplýsinga, hvort ekki sé bæði
æskilegt og tímabært- að breyta um
það form, sem verið hefur á þessum
viðskiptum.
Þannig ættu þingnefndir að vinna.
Afla upplýsinga fyrir opnum tjöldum.
Ef allt er eins og bezt verður á kosið,
þá er aldeilis allt í lagi. Ef ekki, þá
breytum við til. Þannig fleytir sam-
félagi fram á við. Og aðeins þannig.
Nefndir greinarhöfundar minnast ekki
einu orði á þessa hlið málsins, en láta
líta svo út, að Kristján hafi verið
beittur rangindum og ósæmilegum
aðförum.
Kristján gekk með þá grillu i
kollinum að „starfsemi” sin væri svo
mikið menningaratriði fyrir íslenzkt
þjóðlíf, að hann ætti að vera skatt-
frjáls. Ég spurði hann þá, hvort ég ætti
ekki aö vera það lika, þar sem ég ynni
svo mikið fyrir dýrasafnið. „Nei, nei,
það gegnir allt öðru máli með þig þú
ert bara starfsmaður,” svaraði hann.
Ég benti honum hinsvegar hvað eftir
annað á það, að tilgangslaust væri
fyrir hann að berja hausnum við
steininn og neita greiðslu skatta,
meðan hann hefði ekki upp á vasann
plagg um það frá viðkomandi yfir-
völdum að hann þyrfti ekki að greiða
opinber gjöld. Héldi hann þessari
þrjózku sinni áfram, hlyti þetta að
enda með skelfingu fyrir hann! Þessa
athugasemd mína gat hann ekki fellt
sig við og sagði, að ég væri á móti sér.
1 grein sinni i DB 16/9 segir A.
Vald: „Kristján Jósepsson er um
margt sérkennilegur persónuleiki”. Já,
þar erum við A. Vald á sama máli en í
þvi sambandi kemst ég ekki hjá því að
taka fram eftirfarandi. Kristján leigði
af Breiðfiröingaheimilinu svo til allt
húsiö, Skólavörðustíg 6b, en endur-
leigði svo þann hluta þess, sem hann
notaði ekki sjálfur undir safnið. Sú
leigustarfsemi gekk á ýmsu. Þau voru
orðin býsna mörg uppsagnarbréfin,
sem ég skrifaði fyrir hann til
leigjendanna. Ég man eftir því, að i
minnsta kosti tvö skipti leitaði
Kristján til borgarfógeta um útburð á
leigjendum sínum. 1 bæði skiptin tókst
fulltrúa embættisins að sefa Kristján
og fá hann til að lofa fólkinu að vera,
þar til úr rættist fyrir þvi með annað
húsnæði, sem tókst fáum vikum siðar.
Ekki var um vanskil af hendi þessa
fólks að ræða heldur það eitt, að
Kristjáni hafði sinnazt við það og vildi
hann sýna vald sitt. En hvernig fór.
Eftir að fólkið var flutt út, stóð annað
húsnæðið autt í einn mánuð, en hitt i
fimm mánuði. Er það ekki sér-
kennilegur persónuleiki að valda
öðrum sársaukafullum erfiöleikum og
skaða svo sjálfan sig fjárhagslega um
leið?
Kristjáni fannst ekkert athugavert
við það að nota sér vald borgarfógeta
með sér gegn sínum leigjendum, en
þegar þessu sama valdi var beitt gegn
honum sjálfum, þá kom annað hljóð í
strokkinn.
1 öðrum tilfell’um var hann ekkert
feiminn við að taka af leigjendum
sínum útvarpstæki, borð, stóla og
önnur húsgögn til tryggingar
greiðslunni á húsaleigunni, sem hann
ekki beinlínis skar við nögl sér. Þegar
ég reyndi að hafa áhrif á hann til að
beita ekki svona harkalegum
aðferðum, þetta særði fólkiðogespaöi
það gegn honum, svaraði hann því til,
að sér kæmu hagsmunir þessa fólks
ekkert við. Þar sem honum koma
ekkert við hagsmunir annarra, hvers
vegna skyldu þá aðrir láta sér koma
við hagsmunir Kristjáns? sbr. grein A.
Vald.
Samvinna okkar Kristjáns var
lengst af svona þokkaleg, að minnsta
kosti á yfirborðinu, enda tók ég oft á
allri minni þolinmæði til þess að
forðast árekstra viö hann. Þó sauð upp
úr i nokkur skipti. Þá reif hann af mér
allar sinar bækur og skjöl og bannaði
mér að vinna fyrir sig og sendi mér svo
uppsagnarbréf. Þegar fýluköstin, sem
ég svo kallaði, voru liðin hjá, kom
hann með allt aftur, sagði að ég væri
sér ómissandi maður og ég yrði að
vinna meira fyrir sig en ég hafi gert og
láta sig sitja fyrir öðrum. Kristján
hefur sínar góðu hliðar, það hafa allir
menn„og hann má eiga það, að aldrei
var hann mér betri en þegar ég var
lasinn eða eitthvað amaði að mér. Þá
vildi hann allt fyrir mig gera og bauð
mér peninga, ef ég væri blankur.
Svipað fór hann með aðra
leigjendur sína, ef svo bar undir, og
oft sótjti hann fyrir þá mat, sem hann
borgaði sjálfur. Ég tók líka eftir því,
að hann er barngóður og sérlega
bóngóður við kunningja sína. Held ég,
að hann eigi erfitt með að neita bón, ef
hann getur orðið við henni. Og hann
hefur yndi af léttri, klassiskri músík,
en það tel ég til mannkosta að kunna
að meta og virða drottningu allra lista,
músíkina. „Blessað píanóið” heyrði
hann stundum, er hann heyrði i
píanói.
Að lokum þetta. S.A. segir í Mbl.
8/9. „Reykjavíkurborg er fátækari og
svipminni viö lokun þessa safns”. Ég
held nú satt að segja, að ef Reykjavik
verður ekki fyrir þyngra menningar-
legu áfalli en lokun lslenzka dýra-
safnsins, þá munu Reykvíkingar ekki
finna svo sárt til menningarlegrar
hnignunar höfuðborgarinnar i fram-
tíðinni.
7/10 1978
Oddgeir Þ. Oddgeirsson.
Undirstrikað er leturbreyting min.