Dagblaðið - 29.05.1979, Blaðsíða 11
DAGBLADID. ÞRIÐJUDAGUR 29, MÁÍ 1979.
mikla þýðingu í sambandi við að tak-
marka endurbót gereyðingarvopna
og burðarmagn kjarnorkueldflauga.
Samkvæmt hinum nýja samningi má
hver eldflaug bera 10 sjálfstætt-skjót-
anlega kjarnaodda, en hefði samn-
ingurinn ekki komið til, væri hægt að
margfalda fjölda þeirra. Þessar ráð-
stafanir miða að því að koma á jöfn-
uði hvað varðar helztu gerðir sóknar-
vopna.
Leiðtogar Evrópuríkja hafa oft-
sinnis lýst sig fylgjandi Salt II samn-
ingnum og það er því aðeins eðlilegt,
að almenningur í Evrópu fagni
væntanlegri undirritun.
Ef samningurinn verður ekki
undirritaður, mun vigbúnaðarkapp-
hlaupið fljótt aukast mjög, en það
mun verða skattgreiðendum þungt í
skauti. Að áliti Harold Brown,
varnarmálaráðherra Bandaríkjanna,
mun Salt II samningurinn, sem eykur
öryggi þjóðanna, gera Bandaríkja-
mönnum kleift að spara a.m.k.
30.000 milljónir dollara, en dr. Barry
Schneider, sérfræðingur í vopnaeftir-
liti hjá bandaríska varnarmálaráðu-
neytinu, telur, að sparnaðurinn muni
nema allt að 100.000 milljónum doll-
ara.
Þótt undarlegt kunni að virðast, er
það einmitt þessi væntanlegi sparn-
aður, sem andstæðingar samningsins
berjast gegn. Fremur fámennur en
áhrifamikill hópur pólitískra
„hauka” i öldungadeild Bandaríkja-
þings, hershöfðingjar, aðmirálar og
aðrir erindrekar hergagnaiðnaðar-
auðhringanna hafa þyrlað upp miklu
moldviðri í sambandi við möguleik-
ana á því að fylgjast með því, að
Sovétríkin standi við samninginn.
Þeir beita þingmenn og menn í
stjórninni þrýstingi til þess að knýja á
um meiri fjárveitingar til smíði nýrra
burðareldflauga og nýrra kjarna-
vopna, sem ætlunin er að staðsetja í
löndum Nató í Vestur-Evrópu. Loka-
markmið þeirra er að ná hernaðar-
yfirburðum yfir Sovétrikin.
En staðreyndirnar hnekkja öllum .
röksemdum þeirra. Allmikil reynsla,
sem fengizt hefur af framkvæmd
sovézk-bandarískra samninga, m.a.
Salt I samningsins, sýnir að Sovétrik-
in hafa ekki í eitt einasta skipti rofið
skuldbindingar sem þar er kveðið á
um. Þetta hefur verið staðfest, m.a.
með yfirlýsingu Brown varnarmála-
ráðherra.
Sovétríkin hefðu að sínu leyti getað
vakið máls á eftirliti með því að
Bandaríkin héldu ákvæði samnings-
ins, en þau hafa ekki gert það: í því
tilfelli að samningurinn sé rofinn
getur hvor aðili um sig skotið málinu
til sameiginlegrar nefndar, sem tekur
það til umfjöllunar.
Allt er jjetta óvinum Salt II vel
kunnugt. Þeir skilja, að þeir muni
vart geta komið í veg fyrir að samn-
ingurinn verði undirritaður. Og af
þeim sökum er þeim það kappsmál
að fá samþykktan textaviðauka þess
efnis, að hann skapi Bandaríkjunum
einhliða yfirburði, og að knýja
bandarísk stjórnvöld til þess að krefj-
ast þess, að á hann verði fallizt af
sovézkri hálfu. Andstæðingar Salt II
gera ráð fyrir því, að Sovétríkin hafi
meiri áhuga á samningnum heldur en
Bandaríkin, og af þeim sökum verði
hægt að beita þau þvingunum.
Sovétríkin hafa lengi verið mál-
svari spennuslökunar og barizt stað-
fastlega fyrir eflingu allsherjarfriðar
með afvopnun. Sovézkir leiðtogar
hafa lagt ítrekaða áherzlu á mikil-
vægi þess sem mannkynið þarf að
velja: Annaðhvort verður að stöðva
vígbúnaðarkapphlaupið og hefja af-
vopnun eða hin hættulega stefna
verður ofan á að tefla í tvísýnu með
þeim afleiðingum sem henni munu
fylgja, m.a. að komið verður i veg
fyrir að hin brýnu efnahagsvandamál
verði leyst.
Lokamarkmið Sovétríkjanna er al-
menn allsherjarafvopnun. Og þetta
er einungis eðlilegt: í Sovétríkjunum
eru engir þjóðfélagshópar sem hagn-
ast á vopnaframleiðslu. Þess vegna er
ekki til nein sú gerð vopna, og um-
fram allt ekki gereyðingarvopna, sem
Sovétríkin væru ekki reiðubúin til
þess að banna framleiðslu á og að
eyðileggja birgðir þeirra síðar meir —
en einungis á grundvelli gagnkvæmni
og samkvæmt samningum við önnur
ríki.
Sovétríkin munu hvorki láta undan
utanaðkomandi þrýstingi eða fallast
á að brotin verði reglan um óskert
öryggi. Og það hafa sovézk stjórn-
völd raunar sagt „haukunum”. Með
tilliti til þessa reyna þeir að eyðileggja
samninginn undir því yfirskini, að
það sé að kenna „þrákelkni” Sovét-
rikjanna.
r
Það eru fleiri gyðingar í Bandaríkj-
unum heldur en í ísrael. Það er þvi
tekki að undra, að þessi merki þjóð-
eða trúarflokkur hafi mjög mikil
áhrif áþjóðlífið hérívilltavestrinu.
Vísindi, listir og verzlun hafa mót-
azt mest af þátttöku gyðinga, en svo
eru önnúr svið, þar sem þeir hafa
ekki haft sig eins mikið í frammi. Þar
má nefna hermennsku og stjómmál.
Ég man ekki eftir neinum vel þekkt-
um herforingja hér vestra af gyðinga-
ættum, en á sviði stjórnmála hafa
þeir þjáðst af sama sjúkdómi og
íslendingar: Þeir geta aldrei komið
sér saman um neitt! Samt em þeir nú
farnir að sækja sig og eykst fjöldi
þeirra í þingsölum og ráðhúsum
landsins við hverjar kosningar. Telja
má öruggt, að einhvern tíma komist
gyðingur í Hvíta húsið.
Það eru viðskiptagarpar af Abra-
hamskyni, sem ég hefi helzt kynnzt
hérna í henni Ameríku. Fjöldi
gyðinga starfar við fískiðnað og
verzlun. í þessari grein sem öðrum
verzlunargreinum þykja þeir dugleg-
astir, harðastir, iðnastir og ósvífnast-
ir. Þeir svæsnustu hafa alizt upp á
ný-fiskmörkuðum stórborganna og
byrjað þar með tvær hendur tómar
en hvomga í vasanum. Þeir hafa
byggt upp fyrirtækin og höndla nú
mest með frystan fisk.
Þetta eru.mest ljótir kallar, bognir
í baki og með bogið nef, háværir og
orðljótir en samt oft kátir og hressi-
legir. Margir bera þýzk og rússnesk
gyðinganöfn eins og Kozloff og
Soloff, Goldberg og Silverstein. Þeir
berjast með kjafti og klóm fyrir
hverjúm eyri og reyta hár sitt og
ákalla guð sinn ef þeir tapa einum
skilding. Þótt þeir séu hrein villidýr í
vinnunni, eru þeir margir hverjir
góðir fjölskyldumenn og sýna á sér
aðra hlið, þegar þeir eru sóttir heim
eða eru annars staðar en á vinnu-
stað.
Konur þeirra eru oft auðþekktar,
því þær em jafn dæmigerðar og karl-
arnir. Langoftast hafa þær svipaða
rana-lengd og eiginmenn þeirra. Þær
Laxinn er farinn að ganga. Fyrstu
laxarnir veiðast oftast í net í Hvítá í
Borgarfirði og svo er einnig að þessu
sinni. í seinustu viku voru komnir
nokkrir laxar, 10—12 pund, á land í
Ferjukoti við Hvítárbrú. Þetta sýnir
að laxinn lætur ekki kuldann tefja
sig.
Það undrar margan, að laxinn
skuli koma utan úr hafsauga til fyrri
uppeldisstöðva, þar sem hann
hrygnir og ný kynslóð hefur þá aftur
göngu sína. Laxinn hefur verið lengi
hér á íslandi. Hann flutti sig t.d. í
burtu, þegar seinasta ísöld gekk yfir
og gekk þá í ár í löndum sunnar á
hnettinum, jafnvel suður í Afríku.
Með hlýrra loftslagi kom hann svo
afturánorðurslóðir.
Margur laxveiðimaðurinn hugsar
nú með tilhlökkun til að geta eytt
nokkrum sumardögum við fagra
veiðiá. Þessi vetur hefur verið
mörgum langur og vorað hefur seint.
En á laxveiðimálunum eru margir
skuggar og má í raun og veru tala um
óstjórn laxaræktarmála, eins og ég
segi í fyrirsögn á þessari grein.
Útlendingar leggja í vaxandi mæli
undir sig veiðiár hér á landi og bola
„innfæddum” í burtu. Einnig hefur
orðið miklu minni árangur af laxa-
rækt hér á landi heldur en efni standa
til. Þetta ber aðgagnrýna.
Veiðar útlendinga
Ég hef fengið í hendur skýrslu, sem
tekin hefur verið saman um veiðar út-
lendinga í íslenzkum veiðiám árið
1978.
Veiðivatn
Laxá í Kjós
Laxá í Leirársveit
Grímsá og Tunguá
Þverá
Norðurá
Langá
Hítará
Haffjarðará
Straumfjarðará
Laxá í Dalasýslu
Miðfjarðará
Víðidalsá, Fitjaá
Vatnsdalsá
Laxá í Þingeyjarsýslu
Deildará-Hölkná-Hafralónsá
Hofsá
Stóra-Laxá
Sog
11
\
GULLBERGUR 0G
SILFURSTEINN
Þórir S. Gröndal
eru háværar og blátt áfram eða jafn-
vel oft hranalegar.
Um daginn heyrði ég eina um
sextugt, hverrar maður var að jafna
sig eftir hjartabilun, gefa helmingi
yngri konu lifsheilræði: „Lífið er svo
Bréf frá henni
Ameríku:
sem ekki búið, væna mín, og það er
ýmislegt, sem hægt er að hlakka til.
En svo verða dætumar fullorðnar, ef
þær þá ekki fara í hundana sem tán-
ingar, og svo verður stórhætta á því,
að þær giftist einhverjum dauðyfl-
um, skilji og komi aftur heim til
mömmu með rollingana. Svo geturðu
náttúrlega reiknað með því, að kall-
inn þinn fái hjartaslag. Líka er til í
því, að hann geti orðið alkóhólisti
eða fari að halda framhjá. Ef þú
verður óheppin lendir hann í öllu
þrennu. Vegna alls þessa er nauðsyn-
legt að vera sæmilega loðin um lóf-
ana, því óhamingjan er bærilegri ef
maðurer ríkur!”
Einn viðskiptavina okkar í Miami,
bjúgnefur á bezta aldri, fékk alvar-
legt hjartaáfall í fyrra og var honum
ekki hugað líf í margar vikur. Fyrir
áfallið var hann álitinn einn af þeim
allra skæðustu í stéttinni og var sagt,
að hann myndi selja ömmu sína fyrir
dollar, ef hann gæti fundið kaup-
anda. Hann var talinn eitilharður,
ófyrirleitinn og algjörlega hjartalaus
og auðvitað varð hann forríkur. En
svo kom hjartaslagið.
Nú er hann breyttur maður. Meira
nð segja röddin er næstum blíð og nú
erhann alltaf rólegur og gefur sér tíma
til að spjalla um daginn og veginn.
Hann brosir og talar um að lífsvið-
horf sitt hafi breytzt og nú fyrst sjái
hann hið fallega í lífinu og kunni að
meta það. Ekki veit ég, hvort það er
ástæðan fyrir því, að hann losaði sig
við kellinguna skömmu eftir hugar-
farsbreytinguna, en hún var sögð
hafa verið all ófrýnileg.
Hann segist nú ekki lengur hafa
áhuga á að græða eingöngu peninga,
heldur vill hann aðeins stunda heiðar-
leg viðskipti og njóta sambgnds við
góða viðskiptavini. Svo segist hann
vilja láta gott af sér leiða og bæta
lífið hjá sem flestum. Hvernig sem í
þessu liggur, finnst mér athyglisvert,
að þessi bróðir okkar skyldi vera álit-
inn „hjartalaus” á meðan hann hafði
hjartað í lagi, en nú virðist „hjarta-
lagið” betra eftir að hjartað er orðið
veikt og næstum óvirkt. Það má nú
segja, að skrítið er lífið!
Þórir S. Gröndal
Óstjóm laxa-
ræktarmála
Kjallarinn
Liíðvík Gizurarson
Veiðidagar Veiðidagar
erl. manna íslendinga
360 560
470 160
280 475
293 903
243 861
238 866
231 252
270 85
182 90
640
210 562
480 256
140 285
410 1052
360 360
325 109
140 660
170 765
Ekki er þetta glæsilegt og von að
margir krefjist takmarkana á þessum
útlendingaveiðum.
Laxaræktunin
Nútima laxaræktun á íslandi á sér
ekki langa sögu. Við þekkjum dæmið
um EUiðaárnar, sem voru endurreist-
ar fyrir u.þ.b. 40 árum með ræktun,
en áður höfðu þær verið ofveiddar.
Einnig voru tUraunir fyrir um 50
árum með laxaklak á Alviðru verðar
athygli. Þetta var lax úr Soginu og
það voru óhemju stórir laxar, sem
komu af þessu klaki. Ég hef heyrt
margar frásagnir um 20 punda laxa,
sem fengust i ám,.eftir að klak frá Al-
viðru var sett þar, þar sem áður var
einungis smálax. Þetta er löng saga,
sem ekki verður sögð hér. En snúum
okkur að nútímanum.
Laxaeldisstöðin
Kollafirði
Það er fallegt í Kollafirði undir
Esjunni. Þótt oft sé þar hvasst, geta
lognkvöldin borið með sér blæ friðar
og mikUlar fegurðar.
Þarna undir hlíðinni stendur Laxa-
eldisstöð ríkisins. Um þessa stöð hafa
lengi staðið stormar og þar hefur oft
verið misvindasamt, bæði í eiginlegri
merkingu og einnig þó talað sé lík-
ingamál.
Mér hefur samt alltaf fundist það
merkast við þessa laxarækt þarna, að
hún er nánast á þurru landi. Þarna
eru að vísu 2—3 bæjarlækir, sem
safnað hefur verið saman, en skortur
á vatni veldur mikilli hættu á meng-
un. Ef veirur og bakteriur taka þarna
völdin, verður að loka, eins og hjá
Skúla á Laxalóni, en þar vantaði
meira gott vatn. Þetta segi ég aðeins
sem leikmaður, en ekki sem „sér-
fræðingur”.
Samt er það svo, að Laxaeldis-
stöðin hefði átt að vera staðsett i
sveit, en ekki alveg í útjaðri Reykja-
víkur. Það er nokkuð langt gengið,
þegar aðal-laxaræktin er nánast
heimilisiðnaður í þéttbýli, þar sem
mengunarhætta er mikil. Laxaræktin
á að vera í mörgum og smáum stöðv-
um um allar sveitir landsins hjá sér-
hverri veiðiá laus við alla einokun og
stjóra.
Ef hægt er að rækta lax í 2—3
bæjarlækjum undir Esjunni, hvað er
þá hægt að gera, þar sem mikið
hreint vatn gerir aðstæður ákjósan-
legar?
Endurbóta er þörf
Lög um lax- og silungsveiði munu
enn einu sinni vera í endurskoðun,
hvað svo sem út úr þvi kemur.
Stangaveiðimenn og aðrir áhuga-
menn um laxveiði þurfa því að safna
liði og koma á framfæri nauðsynlegri
gagnrýni og tillögum til úrbóta.
Lúðvík Gizurarson
hæstaréttarlögmaður
^ „Stangaveiðimenn og aörir áhugamenn
um laxveiði þurfa að safna Iiói.”
/V