Dagblaðið - 13.06.1980, Page 5

DAGBL.AÐIÐ. FÖSTUDAGUR 13. JÚNÍ 1980.
Fyrirhugaður f ramleiðslukvóti í landbúnaði:
LÍKIIR Á AÐ KVÓTINN
TAKIGILDI í HAUST
— segir Agnar Guðnason, blaðaf ulltrúi bændasamtakanna
mjólk og mjólkiirvöriir skorli mcsla
vetur.
,,l>að cr rcll að mjólkurkúm i lantl-
inu t'ækkaði um 80<> i fyrrahatiM
vegna heyskorls og einnig vcgna (ivss
að bændur vilcln búa sig jrannig undir
kvóiakerfið,” sagði Agnar Guðna-
son. „I>að er sömuleiðis rælt um að
fækka sauðfé meira hcr sunnanlands
en annars staðar. Fn ég hcf sanil cnga
trú á að mjólkurskortur vcrði i hausl
svo framarlega scm kvóli miðasl við
verðlagsárið og bændur fá
úlflutningsverð lyrir umframfram-
leiðslu mjólkur, 30% af vcrðlags-
grundvallarverðinu.”
Agnar sagði að upphallega Itafí
mjólkurframléiðendur almennl vcrið
andvígir sérstakri skattlagningu á
fóðurvörur sem stjórnunartæki til að
draga úr framleiðslu. Akveðið gjald
yrði ickið af öllu kjarnfóðri og siðan
cndurgreitl að hluta þciru scm drægju
úr frantlciðslu. Aðrir fcngju skallinn
ckki endurgreiddan. Viðhorfin lil
lóðurbæiisskallsins hala breyt7t
undanfarið og lelja forvstumcnn
bænda að nú sc mcirihluli hænda
hlynnlur kjarnfóðursskalii. Ucl/tu
kostir hans séu jveir að einfall sé að
hrinda lionum i frantkvæmd og inn-
heimta hann. Honum mælti brcyla cl
(uirfa þyk> °e aðlaga markaðs-
aðstæðum hvcrju sinni. Siðasi cn
ckki sízl slæðu allir framleiðcndur'
búljáraafurða að þvi að leysa of-
frainleiðsluvandann með þessu móli.
„Viss offramleiðsla i landbúnaði
cr viss öryggisventill og jtvi nauðsvn-
lcg," sagði Agnar Ciuðnason.
.,1'itl slæml sumar gclur hæglcga
orðið til þcss að draga úr ntjólkut-
framleiðslu unt alll að 15—20%. En
viðltorfin cru brcyll. Það var i lagi
þegar fengust 70% al' verði á innait-
landsntarkaði fyrir útfluttar land-
búnaðarafurðir. Þcgar aðcins fæsi
1/5 innanlandsverðsins eins og nú,
sjá allir að við svo búið ntá ckki
standa. Og bændur sjálfir laka á sig
ittiklar byrðar nteð þeim ráðslöfun-
unt sent gcrðar verða til að draga úr
ol'framlciðslunni.” -AKH.
Virkt tæki til að hafa áhrif á landbúnaðarframleiðslu — en gallað þó:
„ÞETTA ER ÞAÐ SEM BÆND-
UR SJÁLFIR VILDU FÁ”
— segir Árni Jónasson erindreki Stéttarsambands bænda
„Kvólakerfið er auðviiað afskap-
lega virki tæki til að hafa áhrif á
frantleiðslti i landbúnaðinunt og það
cr jú tilgangurinn. Kvótakcrfið hcltir
sina galla cn ntikill meirihluti bænda
ályklaði á þá leið að þella væri það
sent þeir vildu fá,” sagði Árni .lónás-
son hjáSléltarsambandi bænda.
Árni .og fleiri slarfsntcnn sant-
bandsins voru önnttnt kafnir að
reikna úl viðmiðunarlölur fyrir livcrt
bú i landinu lil að rcikna út l'rá kvóia
þcirra. Fara þeir skipulega i gcgn mi
Irantlöl og skýrslur aftirðasolulelaga
bænda. Er fundin úl Itvcr ntcðal-
frantleiðsla búanna á árunttm 1976,
1977 og 1978 var og úl frá hcnni er
reiknaður kvótinn. Reikningsverkið
cr umfangsntikið og seinlegl. Eill-
hvað hefur verið rciknað l'yrir bú i
öllunt sýslttm nenta Slrandasýslu og
Veslur-Húnavatnssýslu. Siiniar
sýslttr eru alveg frágengnar. Þegar
lölur ággja fyrir i
cinstaka héruðum og sveitum er cfni
þar til funda með bændunt og þeint
kynniar hugntyndirnar tint kvóta-
kcrfíð og viðmiðunartölur hvcrs og
eins frantleiðanda. Héraðsraðu-
natilar viðs vegar unt landið ertt siðan
bændunt innan handar nteð skýring-
ar og ráðleggingar varðandi kvótann
og frantkvæmd hans.
„Frantleiðslu- og söluntál land-
búnaðarins eru rædd á fundunum og
þar fá bændur (ækifæri lil að spyrja
alntennra og sértækra spurninga,"
sagði Árni.
„Viðbrögð bænda eru dáliiið ntis-
ntunandi eins og gengur. Dálitill hóp-
Árni Jónasson erindreki: Viðbrögð
bxnda við kvótakerfinu eru mismun-
andi eins og gengur.
ur byi jaði strax i fyrrahausl að hag-
ræða siniint búskap mcð það i Ituga
að undirbúa sig fvrir gildistöku
kvótakcrfisins. Þcssir nicnn cru Itarð-
ir á þvi að hrinda máliitu i fram-
kvæntd. Aðrir cru lil sent hafa látið
frantleiðsluna ganga lyrir sig án þess
að reyita að draga úr henni og jal nvcl
aukið Itana. Þeir lelja rangi að ntiða
kvólann við frantlciðslu svo langi
aflur i timann."
Þegar farið var að ræða lil hvaða
ráðslafana ælli að grípa lil að draga
úr offrantleiðslu i landbúnaði fyrir
fáeinunt áruni hölluðust ntargir for-
ystuntcnn bændasantiakanna að þvi
að skallur á fóðurbæli væri bclri
kosiur cn kvótakcrfið. Urðu miklar
umræður unt ntálið og fundarltöld i
sveiium. Snerisi nteirihlnti bænda
gegn hugmyndum um fóðurbætis-
skall og vildu kvótakcrfið i slaðinn.
Forvsla bænda var þar kveðin i
kútiim og lög unt kvótakerfi, sent
Sicingrintur Herntannsson þáverandi
landbúnaðarráðherra fylgdi i gcgn
um þingið, tóku gildi 6. april 1979.
„Við Itöfuni alltaf haldið þvi frant
að lögin séu gölluð, til dæntis á þann
vcg að ckki cr tekið lillit lil þeirra sem
lagt hafa i fjárfestingar á árununti
-.cnt kvótakerlið ntiðast við. Ákvæði
þar að lútandi voru slrikuð úl i
mcðförum þingsins á sinunt linta og
Ijósi cr að eillhvað verður að gera til
að bæla hlul þessara bænda. Við
gclum tekið sent dænti að bóndi hafi
tvöfaldað mjólkurfrantlciðsluna úr
50.000 i 100.000 lilra 1976—1979.
Meðallalið er 75.000 litrar og frant-
lciðsluskerðingin ntiðasi við þá
lölu."
Vmsar upplýsingar um framleiðslu
búanna og búskapinn konta ckki
frant i þeini skýrslum scm siarl's-
mcnn Stétlasambandsins hafa
aðgang að. Þær upplýsingar vcrða að
konta frá bændunt sjálfum, nt.a. á
þcim fundunt scm clnt cr lil. Er lil
dæntis að nefna löltir um innlegg
barna eldri cn 16 ára cn þau lcljast
sjálfslæðir innlcggjcndur. i suntunt
lilfellum gcla innlcgg barnanna skipl
verulcgu máli og Itækkað heildar-
frantleiðslu búsins vcrulega. Þá vcrða
bændur sjálfir að láia þess gclið ef
þcir hafa orðið Ivrir óhöppunt i
búskap viðmiðunarárin og Irant-
lciðslan dregi/l santan af þcint
sökunt.
-ARH.
„Allar líkur eru á því að kvóiinn
sent tekur til mjólkurframleiðslu
hænda verði ntiðaður við verðlagsár-
ið sent helsl 1. sept. i haust cn ckki
við yfirstandandi almanaksár. Kvót-
inn vcrður ntiðaður við meðalfrant-
leiðslu búanna 1975, 1977 og 1978.
Frumbýlingunt og þeim sem lagt hafa
i fjárfeslingar i útihús á síðari árum
ntun að öllu likindum verða úihlutað
slærri kvóta cn frantleiðsla
viðiniðunaráranna gefur tilefni lil,”
sagði Agnar Guðnason blaðafulllrúi
bændasantlakanna þegar Dagblaðið
ræddi við hann unt offramleiðslu-
vandantál landbúnaðarins.
Agnar sagði að ntjólk sent fram-
lcidd vrði umfram kvóta hvers bús
vrði líklega greidd i svipuðu hlutfalli
og bændur fá nú lyrir umfrantfram-
lciðslu af dilkakjöti, þ.e. 30% af
vcrðlagsgrundvallarverðinu.
Þcssa dagana cr unnið að þvi að
rcikna úl viðntiðunartölur fyrir öll bú
landsins hjá Frantlciðsluráði Innd-
húnaðarins og cr vcrkið langt kontið.
Siarfsntcnn bændasamtakanna
Itafa undanfarið kynm kvótakerfið
fyrir bændunt og öðrum í blaðagrein-
um, fréilabréfunt og mcð opuum
lundunt. Agnar k\að lalsvcrl bera á
þvi að bændur hafi lilla scm cnga irú
á að nokkurn tíma konti lil þcss að
kvólakerli verði upp lekið og þvi
ekki nauðsynlcgi að þekkja hvernig
kcrfið er Itugsað og hvernig það
sncrtir viðkontandi. Agnar sagði þó
engan vafa leika á, að kvótinn tæki
gildi og þá líklega I. seplcmber nk.
Fyrslu 8 ntánuðir ársins verða gerðir
upp sérstaklega. Kvóii á sauðfjár-
afurðum verður reiknaður i haust
cins og upphaflega var ákveðið. Hins
vcgar var á sinunt linta stefni að því
að mjólkurkvótinn ntyndi miðast við
almanaksárið 1980. .lafnframl er
ákveðið að mjólkiirsanilögin á Vest-
l'jöði um, svo og á Þórshöfit og Norð-
lirði vcrði undanþegin ákvæðunt um
I rantlciðslukvóta á mjólk.
Samdráltur hel'ur orðið i ntjólkur-
frantlciðslu i vetur. Ncmur Itann 2%
Irá 1. scptcmber 1979 lil I. júni sl.
Margir óltasl að þessi minnkun
mjólk’urframleiðslunnar og mjólkur-
kvótinn i haust verði þess valdandi

Agnar Guðnason blaðafulltrúi: Talsvert ber á þvi að bændur hafí litla trú á að
kvötakerfíð taki nokkurn tíma gildi. DB-mvndir: Ragnar Th.

íF'5' 1® mVli tm . ' V •- : n
_ %■' .<■■

I.ambær á Felli í Kjös „taka til matarslns”. I samhandi tið gildisloku kvótakerfís
í landbúnaði er rætt um að fækka meira sauðfé sunnanlands cn annars staðar á
landinu. Að sama skapi verði dregið ntinna úr mjólkurframleiðslunni sunnanlands
með það í huga að þar er stærsti markaðurinn, stór-Reykjavikursvæðiö og önnur
þéttbýlissvæði.
DB-nnnd: Sveinn.
Hvernig er kvótinn hugsaður?
Mest skerðing
hjá þeim sem
mest framleiða
Nokkur óvissa ríkir ennþá um
Iramkvæmd kvótakerfisins í land-
búnaði. Framkvæmdin ræðst m.a. af
því hvort breytingar verða á útflutn-
ingsbótum búvara, hvernig búvörur
scljast á innanlandsmarkaði og hvort
framlciðslan dregst mikið saman,
slcndur í slað eða eykst.
Gcrt cr ráð fyrir að framleiðendur
lai greill fulll verð fyrir ákveðinn
hluta framleiðslu sinnar en útflutn-
ingsverð fyrir afganginn. Samkvæmt
ákvörðun Framleiðsluráðs landbún-
aðarins sl. haust eiga bændur sem
framleiða 300 alurðaeiningar eða
minna (ein afurðaeining jafngildir
16,8 kg af dilkakjöti eða 173 lítrum
af mjólk) að fá greitt fullt verð fyrir
92% framleiðslunnar en útflutnings-
verð fyrir ,8%. Fyrir framleiðslu um-
fram 300 afurðaeiningar fæst fullt
verð fyrir 80% en útflutningsverð
fyrir 20% framleiðslunnar.
Hvernig cr kvótakerfið hugsað?
Einföld dænti geta gefið hugmyndir
um það:
Mjólkurframleiðandi hefur lagt
inn í mjólkursamlag að meðaltali
60.000 litra á ári 1976, 1977 og 1978.
Á árinu 1980 leggur hann enn inn
sama magn og fær þá fullt verð fyrir
54.772 litra en útflutningsverð fyrir
5.772 litra. Ef hann dregur hins vegar
af sjálfsdáðum framleiðsluna saman
um 9,6% fær hann fullt verð fyrir
alla framleiðsluna. Er það í samræmi
við ákvörðun Framleiðsluráðs um að
„verðlauna” þá sem minnka fram-
leiðslu: „Verði samdráttur i búvöru-
framleiðslu einstakra framleiðenda
frá viðmiðunarárunum, minnkar
verðskerðing um 1 prósentustig fyrir
hvert prósentustig framleiðslunnar.”
Bóndi sem framleiðir 200.000 I
mjólkur árlega og leggur það magn
inn í ár þarf að þola hlutfallslega
meiri skerðingu. Hann fær fullt verð
fyrir 166.218 lítra en útflutningsverð
fyrir afganginn. Það þýðir að hann
verður að draga saman mjólkurfram-
leiðsluna um 16.9% svo hann fái fullt
verð fyrir allt sitt innlegg.
Bóndi með blandaðan búrekstur
lagði inn að meðaltali 3 tonn af dilka-
kjöti og 45.000 mjólkurlítra árin
1976—1979. Hans skerðing verður i
allt 13,5% með kvótakerfinu. Hann
fær þá fullt verð fyrir 2.796 kg af
dilkakjöti og 41.940 lítra af mjólk
árið 1980.
Framleiðslan á búinu í síöasttalda
dæminu er nálægt þvi að vera sú
sama og heildarframleiðsla verðlags-
grundvallarbúsins svokallaða.
-ARH.
Guðbjörn Einarsson vann af kappi við að reikna út viðmiðunartölur vegna kvóta-
kerfisins fyrír bú landsins þegar Dagblaðsmenn trufluðu hann. Guðbjörn var áður
bóndi á Kárastöðum i Þingvallasveit. Sonur hans tók þar við búi fyrir skömmu. t
möppunni næst á myndinni eru útreikningar sem búið er að gera vegna búa i
Mýrasýslu og hluta Borgarfjarðar.