Dagblaðið - 21.07.1980, Blaðsíða 10

DAGBLAÐIÐ. MÁNUDAGUR 21. JÚLÍ 1980.
Útgefandi: Dagblaðið hf.
Framkvœmdastjórí: Svainn R. Eyjóifsson. Ritstjórí: Jónas Kristjánsson.
Ritstjómarfulltrúi: Haukur Halgason. Fróttastjórí: Ómar Vaidimarsson.
Skrífstofustjórí rítstjóman Jóhannes Reykdal.
Iþróttin Hallur Simonarson. Menning: Aðalsteinn IngóHsson. Aðstoðarfréttastjórí: Jónas Haraldsson.
Handrít: Ásgrímur Pálsson. Hönnun: Hilmar Karisson.
Blaðamonn: Anna Bjamason, Atli Rúnar Halldórsson, Atli Steinarsson, Ásgeir Tómasson, Bragi
Sigurðsson, Dóra Stefánsdóttir, Elin Albertsdóttir, Ema V. Ingólfsoóttir, Gunnlaugur Á. Jónsson,
Ólafur Geirsson, Sigurður Sverrísson.
Ljósmyndir: Ámi Páll Jóhannsson, Bjamleifur Bjarnleifsson, Hörður Vilhjálmsson, Ragnar Th. Sigurðs-
son, Sveinn Þormóðsson. Safn: Jón Sœvar Baldvinsson.
Skrifstofustjóri: Ólafur Eyjólfsson. Gjaldkeri: Þráinn Þoríeifsson. Sölustjóri: Ingvar Sveinsson. Dreifing-
arstjóri: Már E.M. Halldórsson.
Ritstjóm Síðumúla 12. Afgreiðsla, áskríftadeild, auglýsingar og skrífstofur Þverholti 11.
Aðalsimi blaðsins er 27022 (10 Onur).
Setning og umbrot Dagblaðið hf., Síðumúla 12. Mynda- og plötugerð: Hilmir hf., Siðumúla 12. Prentun
Árvakur hf., Skoifunni 10.
Áskriftarverð á mánuði kr. 5.000. Verð i lausasölu kr. 250 eintakið.
Næstum rétt er ekki nóg
JONAS
KRISTJANSSON
Kjósendur verða að geta treyst því,
að kjörstjórnir og yfirkjörstjórnir vinni
störf sín af fyllsta drengskap og ná-
kvæmni. Það er einfaldlega einn horn-
steina lýðræðisins, að rétt séu talin at-
kvæði í kosningum. _________
Áhorfendur að talningu atkvæða í "
Reykjavík hafa stundum dáðst að nákvæmninni, sem
þar ríkir. Klukkustundum saman er reynt að ná sam-
ræmi í skrám og seðlum og ekki gefizt upp fyrr en öll
kurl eru komin til grafar.
Atkvæðin 200, sem fóru forgörðum i Reykjanes-
kjördæmi í forsetakosningunum, valda hins vegar
áhyggjum. Það er ljóst, að yfirkjörstjórnin þar þarf að‘
breyta vinnubrögðum til að hindra, að slíkt komi fyrir
aftur.
Sem betur fer réðu þessi atkvæði ekki úrslitum. í al-
þingiskosningum og enn frekar í sveitarstjórnarkosn-
ingum er hins vegar algengt, að svona fá atkvæði og
enn færri ráði úrslitum. Því má engan skugga bera á
talningu.
Yfirkjörstjórnarmenn á Reykjanesi neita því, að í
stjórninni hafí komið fram hugmynd um aðhalda slys-
inu leyndu. Sumir umboðsmenn frambjóðenda telja
þó, að svo hafi verið. Málið væri þá mun alvarlegra en
ella.
Þetta tilefni gefur tækifæri til endurskoðunar á
starfi kjörstjórna og yfirkjörstjórna um land allt og
hugsanlega einhverra mannaskipta í þessum stjórnum.
Um þau mál mega þeir einir véla, sem taka þau í fullri
alvöru.
í næstu kosningum verður hver einasti kjósandi að
geta treyst því, að atkvæði hans komist til skila á eðli-
legan hátt. Og þjóðin þarf að geta treyst því, að niður-
stöður kosninganæturinnar séu hárnákvæmar.
Einokun varö uppiskroppa
Hvítkál og rófur eru um þessar mundir að koma
aftur í búðir eftir nokkurt hlé. Hluti síðustu sendingar
skemmdist og Grænmetisverzlun landbúnaðarins
fannst ekki taka því að brúa bilið, unz íslenzka varan
væri tilbúin.
Engum dettur í hug, að epli og appelsínur geti horfið
úr verzlunum á þennan hátt. Það væri þá aðeins í verk-
föllum eða öðrum slíkum uppákomum utan valdsviðs
þeirra, sem hafa tekið að sér að flytja ávexti til íslands.
Munurinn felst auðvitað í, að verzlun með ávexti er
frjáls, en verzlun með grænmeti ófrjáls. Grænmetis-
verzlun landbúnaðarins hefur einokun á innflutningi
og sölu grænmetis og getur hagað sér eins og henni
sýnist.
Þessi einkasala er sífellt að minna neytendur á, að
þeir séu réttlausir aumingjar. Enda er hvergi á Vestur-
löndum eins lítið og lélegt framboð á grænmeti og ein-
mitt hér á landi. Erlendis er þessi verzlun auðvitað
frjáls.
Þeir, sem starfa í skjóli einokunar, verða værukærir
og nenna ekki að sinna viðskiptamönnum sínum. Þeir
hafa ekki aðhaldið, sem frjálsi markaðurinn veitir. Og
þá skortir virðingu frjálsa markaðarins fyrir neytend-
um.
Illræmdust eru kartöfluviðskipti Grænmetisverzl-
unar landbúnaðarins. Oft hefur hún verið staðin að því
að kaupa lélegar kartöflur, þegar góðar hafa fengizt.
Einnig að því að kaupa dýrar kartöflur, þegar ódýrar
hafa fengizt.
Vegna einokunarinnar hafa íslendingar í meira mæli
en nágrannaþjóðirnar farið á mis við hollustu græn-
metis. Ekkert mælir gegn þvi, að þessi verzlun verði
gefin frjáls, eins og verzlun með ávexti.
Minni neyzla-
minni atvinna-
döpur framtíö
í Bretlandi þar sem iðnbyltingin
átti rætur sínar á átjándu öldinni
ræða hinir svartsýnu nú um að enda-
lok iðnbyltingarinnar séu að renna
upp. Komið hefur til tals að skylda
atvinnuleysingja í Bretlandi í þegn-
skylduvinnu. í Detroit, hinni miklu
bandarísku bilaborg, hefur nokkrum
byggingum í miðborginni sem
ætiaðar eru meðal annars fyrir sköla,
verið breytt í skráningarskrifstofur
fyrir atvinnuleysingja. Mjög þrengist
einnig um á vestur-þýzkum vinnu-
markaði.
Efnahagssérfræðingar, sérfróðir í
alþjóðamálum, hafa lagt fram áætl-
un þar sem framtíðin virðist heldur
dapurieg. Rætt er um þá hættu að
milljónir ungs fólks muni þurfa að
reika stefnulaust um án atvinnu eða
lífsmarkmiðs. Er þarna átt við ungt
fólk í helztu iðnríkjunum.
í kommúnistaríkjunum er einnig
nokkur uggur í mönnum varðandi
framtiðina. Efnahagssérfræðingar
þar hveija til aukinna afkasta og
skorað er á fólk að sýna meiri trú-
mennsku við flokk og land. Efna-
hagslegur samdráttur er nú farinn að
koma í ljós i afkomu hvers einstakl-
ings, í heiminum, með fáum undan-
tekningum.Samfara samdrætti i
efnahags- og atvinnulífi eru lagðar
fram kröfur um að innlendar at-
vinnugreinar séu vemdaðar fyrir
erlendum vörum. Alþjóðastofnanir
eins og Alþjóðabankinn hafa hvað
eftir annað lagt þunga áherzlu á að
slikar aðgerðir mundu draga úr
heimsviðskiptum og hindra að efna-
hagslífíð vakni aftur af dvala sinum.
Afleiðingar efnahagssamdráttarins
koma mjög misjafnlega niður. í
þriðja heiminum verða margir að
berjast fyrir að eiga í sig og sína en til
dæmis í Japan verða margir að stytta
sumarleyfi sitt.
Samkvæmt áætlunum sérfræðinga
OECD, Efnahags- og framfarastofn-
unarinnar, þá verða afleiðingar olíu-
verðhækkana undanfarið þær að
verulegur samdráttur verður í vest-
rænum iðnríkjum á næstu tólf
mánuðum, atvinnuleysi mun vaxa,
verðbólga aukast og rauntekjur fólks
munu dragast saman.
Að mati OECD manna mun ungt
fólk einkum verða fyrir barðinu á at-
vinnuleysinu. Því mun siðan fylgja
ýmiss konar félagsfeg vandamál.
Spár um samdrátt í bandarísku
efnahagslífi fóru að rætast strax á
fyrsta og öðrum ársfjórðungi þessa
árs. Þá kom í Ijós að þarlendir neyt-
endur höfu dregið úr neyzlu sinni og
eyðslu. Atvinnuleysi þar er talið vera
7,7 % í Bandaríkjunum og muni
verða 8,5% fyrir árslok og sumir telja
meira að segja að raunhæfara sé að
tala um 9% í þessu sambandi.
Talið var að bandarisk fyrirtæki
notuðu aðeins 81% af hámarksaf-
köstum sínum i apríl síðatsliðnum og
hafði það hlutfall lækkað úr 84,4%
frá áramótum. Sala á bandarískum
bifreiðum dróst saman um 37%
miðað við árið á undan. Sala á dag
hefur ekki verið svo lág að meðaltali
síðanárið 1963.
Afleiðingar atvinnuleysisins eru
auðvitað margvíslegar. Nýlega voru
miklar óeirðir í Miami á Flórída.
Undirrót þeirra er tvímælalaust at-
vinnuleysi. Atvinnuleysistölur frá
sjálfri Detroit eru taldar 15% og í
sjálfum bifreiðaiðnaðinum nær það
30%, sem er sannarlega ískyggileg
tala.
Jimmy Carter Bandarikjaforseti
hefur boðað til aðgerða til að aðstoða
bifreiðaiðnaðinn. Meðal annars er
rætt um að draga úr ýmsum öryggis-
kröfum við smíði bifreiða. Einnig er
rætt um að aðstoða fyrirtækin við út-
vegun lánsfjármagns og ýmsar
skattaívilnanir. Forráðamenn bif-
reiðaiðnaðarins hafa lengi haft hug á
að innflutningur á bifreiðum til
Bandaríkjanna verði takmarkaður.
Til þess hefur þó ekki komið, enn
sem komið er. Ríkisstjórnin í
Washington hefur ákveðið að búa til
þrjátíu og sjö þúsund ný störf hjá
hinu opinbera. Eru þetta störf í rúm-
leg þrjátiu borgum víðs vegar um
Bandarikin. Þetta kemur þó ekki að
gagni fyrr en siðar i sumar auk þess
sem þetta kemur ekki til með að bæta
ástandið í bifreiðaiðnaðinum og stál-
iðjuverum.
I Bretlandi standa yfir viðamiklar
efnahagsaðgerðir og strangar. Ríkis-
stjórn Margaret Thatcher formanns
fhaldsflokksins beitir mjög aðgerð-
um í peningamálum, reynt hefur
verið að draga úr opinberri eyðslu og
takmarkað lánsfé til að draga úr
verðbólgunni. Gagnrýnendur ríkis-
stjórnarinnar segja að með þessu sé
verið að ganga af atvinnuvegunum
dauðum. Ljóst er að ýmsar verk-
Reykvíkingar
verða að verja
Hitaveituna
— orkukreppan á að leiða til eflingar
innlendra orkufyrirtækja
Reykvíkingar verða að knýja
stjórnvöld til þess að heimila lýauð-
synlegar hækkanir á gjaldskrá Hita-
veitu Reykjavíkur. Það er Reykvík-
ingum lífsnauðsyn, að Hitaveitan sé
sterkt fyrirtæki. Fjárráð hennar
þurfa að vera það rúm, að hún geti
staðið undir nauðsyniegri stækkun
dreifikerfis og eðlilegum rannsókn-
um án erlendra lántaka. Kyndikostn-
aður Reykvíkinga er aðeins um
10,4% af kyndikostnaði með olíu
eftir siðustu olíuhækkun. 50%
hækkun á gjaldskrá Hitaveitunnar
mundi leiða til þess, að kyndikostn-
aður Reykvíkinga yrði um 15,6% af
kyndikostnaði með oliu eða ca einn
sjötti.
Það er Reykvíkingum engin byrði
að greiða þann kostnað, en það
skiptir sköpum fyrir Hitaveituna.
Og hvar standa Reykvíkingar, ef
Hitaveitan lamast og getur ekki byggt
upp nægilegt öryggi fyrir óvæntum
áföllum?
Vísitöluspil
Dæmið um Hitaveitu Reykjavíkur
er bara enn ein sönnun þess, að nauð-
synlegt er að breyta visitölugrunnin-
um.
Vísitölukerfið hefur ekki reynst
launþegum sú vörn, sem þvi var
ætlað að vera. Allra síst hefur það
dugað hinum lægst launuðu.
Auk þess hafa allar ríkisstjórnir
freistast til þess að taka þátt í vísi-
töluspilinu til þess að reyna að hefta
óðaverðbólguna.
Eins og allir vita, er unnt að lækka
framfærsluvísitöluna, og þar með
draga úr launahækkunum, með Jwí