Dagblaðið - 02.01.1981, Blaðsíða 11

DAGBLAÐIÐ. FÖSTUDAGUR 2. JANÚAR 1981.
11
1 fyrri greinum hefur verið skýrt
frá helstu atriðum í sambandi við
verðlagningu sauðfjárafurða og
mjólkurvara. Enn eru þó ýmis atriði
ónefnd, sem annaðhvort hafa áhrif á
ákvarðanir sex mannanefndar eða
hafa með öðrum hretti áhrif á það
verð, sem neytendur greiða.
Verðlagning
annarra búvara
Jafnframt því sem sexmanna-
nefnd ákveður verð á kindakjöti, á-
kveður hún verð á gærum og ull.
Lengst af hafa þessar vörur fylgt
heimsmarkaðsverði og svo er enn
með gærurnar, en ullin hefur verið
greidd niðursíðan 1975.
Eins og áður hefur verið skýrt frá,
ákvarðast heildarverð búvörufram-
leiðslu verðlagsgrundvallarbúsins af
heildarkostnaði við framleiðsluna.
Hærra ullarverð til bóndans og
niðurgreiðslur á ullina örva bóndann
til að hirða vel um ullina, þannig að
iðnaðurinn fær meiri og betri vöru en
ella, en heildarverð til bóndans fyrir
sauðfjárafurðir breytist ekki.
Bóndinn fær stærri hluta tekna sinna
fyrir ull og minni hluta fyrir kjöt.
Auk sauðfjárafurða og mjólkur-
vara ákveður sexmannanefnd verð á
Hvað ræður
búvöruverði?
söluna þannig, að flutningskostnaður
verði sem minnstur. Eins og fyrr
segir fer einnig fram veruleg
verðjöfnun milli mjólkurbúanna.
Einkum eru það smæstu búin, sem
njóta verðtilfærslunnar, en þau
gegna mikUvægu hlutverki fyrir neyt-
endur á tiltölulega einangruðum
svæðum, sem eru þannig staðsett, að
erfitt og dýrt væri að sjá þeim fyrir
neyslumjólk, ef þessi litlu bú legðust
niður
Niðurgreiðslur
landbúnaðarvara
Um langt skeið hafa helstu land-
búnaðarvörur verið greiddar niður
úr ríkissjóði. Niðurgreiðslur þessar
^ „Ekki hef ég trú á, að afkomendur okkar
yrðu þessari kynslóð þakklátir, ef
íslendingar allir yrðu komnir á suðvesturhorn-
ið um næstu aldamót.”
kartöflum, nautgripakjöti og hrossa-
kjöti. Hins vegar nær verðlagning
sexmannanefndar ekki til alifugla og
svínaafurða, grænmetis og
gróðurhúsaaf urða.
Verðjöfnun
landbúnaðarvara
Þær vörur, sem sexmannanefnd
verðleggur, eru seldar á sama verði
um allt land. Flutningskostnaður er
því verðjafnaður og annast Fram-
leiðsluráð landbúnaðarins þá verð-
jöfnun. Leitast er við að skipuleggja
hafa verið mjög misháar að
krónutölu og sexmannanefnd og
Framleiðsluráð hafa engu ráðið um
ráðstöfun niðurgreiðslufjár. Niður-
greiðslur þessar hafa haft mikil
áhrif á þróun framfærsluvísi-
tölunnar. Jafnframt hafa þær oft
bætt samkeppnisaðstöðu hinna
niðurgreiddu vara gagnvart öðrum
vörum. Hins vegar hafa niðurgreiðsl-
ur iðulega þróast allt öðruvísi en verð
hinna niðurgreiddu vara til
framleiðenda. Þess vegna hefur verð
til neytenda iðulega breyst um allt
aðra hlutfallstölu heldur en verðið
til framleiðenda og allt öðruvísi en
kaup neytendanna. Eðlilegt er, að
neytenur átti sig ekki til fulls á þessu
og telji stundum, að öðruvísi og
jafnvel betur sé gert við bændur en
aðra þegna á tímum kaupgjalds-
breytinga.
Gott dæmi um þetta er verðbreyt-
ing sú, sem varð á kartöflum núna í
byrjun desember.
Grundvallarverð kartaflna
hækkaði til bænda um 13,82% eins
og verð annarra landbúnaðarvara.
Til viðbótar kemur 15 króna
geymslugjald á hvert kíló og nokkur
hækkun pökkunarkostnaðar vegna
almennra kauphækkana starfsfólks í
október og 1. desember. Þessar
hækkanir eru nokkru meiri en
verðlagsgrundvallarhækkunin, en
vega þó ekki mikið í heildarverði og
hefðu út af fyrir sig ekki hækkað
neytendaverðið nema lítið. Hins veg-
ar hækkuðu kartöflur til neytenda
um 31%. Röskur helm., þessarar
hlutfallshækkunar stafar af því, að
niðurgreiðsla hélst óbreytt og
hækkunin kom því á grunn sem var
langt undir framleiðslukostnaðar-
verði. Á sama tíma hækkaði t.d.
óniðurgreiddur ostur um 14%.
Þannig er ósamræmi í hækkunum
einstakra vörutegunda til neytenda,
þótt framleiðandinn fái sömu
hækkanir. Niðurgreiðslurnar skekkja
grunninn sem útreikningarnir eru
byggðirá.
Sexmannanefnd gaf verð á sumar-
uppskeru frjálst fyrstu tvær
vikurnar, sem ný uppskera var á
markaði á sl. sumri. Svo hefur oftast
verið um fyrstu uppskeru, enda
ætlast til, að neytendur hafi á þeim
tíma aðgang að öðrum ódýrari
kartöflum.
Uppígreiðslur
og afurðalán
Sláturleyfishafar og mjólkursam-
lög greiða framleiðendum upp í verð
hgi Tryggvason
afurða eftir ákveðnum reglum og
lokaverð að uppgjörstimabili loknu.
Þessar greiðslur koma að nokkru
af því fé, sem jafnóðum fæst við
sölu, en auk þess lánar Seðlabankinn
afurðalán og viðskiptabankar viðbót-
arlán út á birgðir, og er fylgst með
birgðabreytingum mánaðarlega.
Lán þessi nema nú 71—75%
samanlagt af birgðum sauðfjár- og
nautgripaafurða.
Útflutningsbœtur og
framleiðslustjórnun
Samkvæmt núgildandi lögum er
ríkissjóði skylt að tryggja bændum
fullt verðlagsgrundvallarverð fyrir
útfluttar landbúnaðarvörur allt að
10% af heildarverðmæti land-
búnaðarframleiðslunnar. Undan-
farin ár hefur útflutningsbótaréttur-
inn ekki nægt til að tryggja fullt verð
fyrir framleiðsluna. Hefur þessari
vöntun að hluta verið mætt með
viðbótargreiðslum úr ríkissjóði, en
að hluta hefur þetta komið niður á
bændum sem verðlækkun frá á-
kvörðuðu verði og þar með sem
almenn tekjulækkun.
Bændur hafa lengi séð, að hverju
stefndi í þessu efni, og þvi hafa
aðalfundir Stéttarsambands bænda
þráfaldlega gert samþykktir, þar sem
óskað hefur verið eftir heimild lög-
gjafans til aðgerða til að stjórna
framleiðslumagninu. Á vordögum
1979 var samþykkt breyting á fram-
leiðsluráðslögunum, sem m.a.
heimilar beitingu kvótakerfis og töku
fóðurbætisgjalds.
Unnið er að framkvæmd kvóta-
kerfis, og fóðurbætisgjald hefur
verið lagt á. Ekki eru allir á einu máli
um ágæti þessara aðgerða, en til-
gangurinn með þeim er að draga úr
framleiðslu, sem lítið verð fæst fyrir.
Ýmsa byrjunarörðugleika þarf að
yfirstíga til að þessar aðgerðir nái
tilgangi og komi sæmilega réttlátlega
niður.
Lokaorð
Algengt er að lesa í blöðum
sleggjudóma um ýmislegt, sem að
framleiðslu og verðlagningu land-
búnaðarvara lýtur. Allur saman-
burður við verðlag í öðrum löndum
er erfiður og oft villandi, vegna þess
að flestar nágrannaþjóðir okkar
verja miklum fjármunum til alls
konar styrkja og niðurgreiðslna í
landbúnaði. Mörgum finnst nóg um
slíkar greiðslur hér og þó eru þær nú
lægra hlutfall af ríkisútgjöldum en
oftast áður á undanförnum ára-
tugum.
Sumar þjóðir verja miklum fjár-
munum til að viðhalda byggð í af-
skekktum héruðum. Hér á landi er nú
mikið rætt um nýjar búgreinar svo
sem loðdýrarækt og fiskirækt, sem
gætu tekið við því vinnuafli, sem nú
virðist um sinn minnkandi þörf fyrir í
hinum hefðbundnu búgreinum. Til
þess að taka upp nýjar búgreinar
þarf þekkingu og fjármuni.
Þá kann vel svo að fara, að út-
flutningur hefðbundinna búvara
verði hagkvæmur fyrr en okkur nú
órar fyrir. En hvað sem þessum
bollaleggingum líður, þá er hitt víst,
að stórfelld aukning búseturöskunar í
landinu yrði þjóðfélaginu dýr, og
ekki hef ég trú á, að afkomendur
okkar yrðu þessari kynslóð þakklátir,
ef íslendingar allir yrðu komnir á
suðvesturhornið um næstu aldamót,
og felst þó ekki í þessum orðum neitt
vanmat á þeim ágæta landshluta.
Ingi Tryggvason.
„SOFNUN FYRIR FOLK
í HUNGRUÐUM HEIMI”
Allir eru sammála um að hörmu-
legt sé að svo og svo margar milljónir
manna í heiminum liði sáran sult,
jafnvel deyi úr hungri. Það er vissu-
lega lofsvert að til eru menn, sem
fórna sér fyrir málstað þessa fólks,
eins illa og það er statt. Áróðurs-
ávörp og myndir birtast í fjölmiðlum
til að vekja samúð með þessu veslings
fólki. Tilgangurinn er vitanlega að
vekja sem flesta og að örva þá til að
leggja fram sinn skerf til hjálpar-
starfsins. Það er vissulega jákvætt og
æskilegt að vekja hjá sem flestum
einstaklingum samúð með þeim, sem
líða skort jafnvel þótt þeir séu
búsettir í fjarlægð. Þetta er sem sé
jákvæður tilgangur, þó stundum geti
orkað dálítið tvímælis hvort ekki sé
fulllangt gengið í að sýna hryllings-
myndir, en það er sjálfsagt gert í
þeim tilgangi að freista þess að vekja
meðaumkun jafnvel hinna harðsvír-
uðustu og kaldrifjuðustu með-
bræðra, tilgangurinn helgar meðalið
teljasumir.
Svo fara sumir að hugsa og það
getur nú verið beggja blands. Við hér
á íslandi framleiðum matvæli til út-
flutnings, höfum af því okkar lífs-
viðurværi. Samtimis þvi deyr fjöldi
fólks úr hungri, annars staðar á
hnettinum. Það vantar eggjahvítu-
efni og hvaðeina, sem við erum að
reyna að losna við. Þetta er svo sem
ekkert rusl, sem við framleiðum, fín-
asta og auðugasta fólk í heimi kaupir
afurðir okkar dýrasta verði — af því
að það er svo góð og heilnæm vara.
Við ættum því að vera þess umkomn-
ir að senda matvæli til bjargar hungr-
þessir skreiðarunnendur séu sums
staðar a.m.k. af líkum kynstofni og
þeir, sem mestar hörmungarnar hrjá.
Einhvers staðar var þess líka getið að
mikil þörf væri fyrir þurrmjólk, hana
framleiðum við einnig og erum að
uðu fólki. Svo einkennilega sem það
nú sýnist, þá snýst áhuginn, að því er
virðist, eingöngu um fjármuni, ekki
íslenskar „flotkrónur”, nei, dollarar
skulu það vera eða einhver viðlíka
„harður” gjaldeyrir. Vonandi að RK
þurfi ekki að greiða hann með ferða-
mannagengi.
Þversögn
Okkur er sagt að þetta fólk deyi
heldur úr hungri en að borða kinda-
kjöt eða annað, sem við framleiðum.
Þó skilst manni að þeir, sumir hverjir
a.m.k., borði gjarnan skreið og að
mér skilst í hálfgerðum vandræðum
með að losna við.
Er þetta ekki dálítil, jafnvel mikil,
þversögn. Við framleiðum ágæt mat-
væli og erum stundúm í hálfgerðum
vandræðum með að losa okkur við
þau á sómasamlegan hátt. Hér er
safnað til að bjarga hungruðu fólki,
en samt sendum við svo til eingöngu
erlendan gjaldeyri, sem við í þokka-
bót erum í hálfgerðum vandræðum
með að afla. Þó held ég að við hafi
borið að matvæli hafi verið send
endrum og eins, en það féll víst ekki í
góðan jarðveg, — peningar, takk.
Hvað verður svo um þessa
Kjallarinn
peninga? Það sem við leggjum af
mörkum verður að sjálfsögðu að
miðast við höfðatölu, til að hægt sé
að taka á því mark. En í heild held ég
að um sé að ræða verulegar upphæð-
ir, sem Rauði krossinn hefur til
umráða. Sennilega verður það talin
frekja að spyrja hve miklar séu tekjur
alþjóða RK af söfnunum um heim
allan árlega og hvernig þeim fjár-
munum sé varið, svona í stórum
dráttum. Ég hefi hvergi séð neitt um
þetta og finnst mér það satt að segja
alleinkennilegt, svo ekki sé meira
sagt.
Hugsast getur að ég sé um of gagn-
rýninn, en mér finnst eins og alltaf sé
verið að sýna manni sömu myndirnar
á skjánum: bráðabirgða tjaldskýli og
sprautugefandi fólk að sinna biðröð
barna í fylgd mæðra sinna og svo
vitanlega hungruð börn, sömu mynd-
irnar aftur og aftur, jafnvel gamlar
myndir frá Biafra. Ef tekjur alþj. RK
eru eitthað í námunda við það sem ég
geri mér í hugarlund þá finnst mér
það satt að segja frekar lítilfjörlegt
sem sýnt er og gefa lélega mynd af
því, sem ég býst við að RK afreki.
Af ofanrituðu mega menn ekki
draga þá ályktun að ég sé andvígur
þvi starfi, sem fram hefur farið og í
gangi er á vegum Rauða kross ís-
lands, siður en svo. Ég tel að það sé
stórmerkur og mikilvægur þáttur í
Gunnar Bjarnason
heilsurækt þjóðarinnar og þeim er
þar hafa lagt hönd á plóginn verði
seint fullþakkað óeigingjarnt og
mannbætandi starf. Ég il því hvetja
alla til að ganga í RK og styrkja starf-
ið með framlagi sínu.
Það sem ég gagnrýni er sá þáttur er
lýtur að fjarlægum verkefnum og er
sennilega gallað skipulag hjá alþjóða
RK. Ef það er hungur, sem bæta þarf
úr, tel ég að við getum komið að
umtalsverðu liði með því að senda
matvæli. Ef það eru skjólflíkur
(teppi og líkt), eins og oft hendir í
sambandi við náttúruhamfarir, t.d.
nú nýverið í Ítalíujarðskjálftanum,
þá erum við aflögufærir með þess
háttar varning og eðlilegt að við
látum það i té. Annað tel ég nánast út
í hött, a.m.k. þar til fullnægjandi
skýring á ástæðum liggur fyrir.
22. des. 1980
Gunnar BJarnason,
fv. skólastj.
Mosfellssv.