Dagblaðið - 23.02.1981, Blaðsíða 12

aamiABw
Útgefandi: Dagblaðið hf.
Fromkvœmdastjóri: Sveinn R. Eyjólfsson. Ritstjóri: Jónas Kristjónsson.
Aðstoðarritstjóri: Haukur Helgason. Fréttastjóri: Ómar Valdimarsson.
Skrifstofustjóri ritstjómar. Jóhannes Reykdol.
iþróttir. Hallur Símonarson. Menning: Aðalsteinn IngóHsson. Aðstoðarfróttastjórí: Jónas Haraldsson.
Handrit Ásgrímur Pólsson. Hönnun: Hilmor Karísson.
Blaðamenn: Anna Bjarþason, Atli Rúnar Halldórsson, Atli Steinarsson, Ásgeir Tómasson, Bragi Sig-
urðsson, Dóra Stefánscjóttir, Elin Albertsdóttir, Gisli Svan Einarsson, Gunnlaugur A. Jónsson, Ing.i
Huld Hókonardóttir, Kr jatján Már Unnarsson, Sigurður Sverrisson.
Ljóumyndir: Bjamleifur Bjarnleifsson, Einar Ólason, Ragnar Th. Sigurðsson, Sigurður Porrí Sigurðsson
og Svainn Pormóösson.
SkrHstofustjórí: Ólafur EyjóHsson. Gjaldkori: Práinn PoríeHsson. Auglýsingastjóri: Már E.M. Halldórs-
son. DroHingarstjórí: Valgerður H. Sveinsdóttir.
Ritstjóm: Síðumúla 12. Afgreiösla, áskríftadeild, auglýsingar og skrHstofur Pverholti 11.
Aðalsími blaðsins er 27022 (10 línur).
Sotning og umbrot Dagblaðið hf., Siðumúla 12. Mynda- og plötugorð: Hilmir hf., Siðumúla 12. Prentun:
Árvakur hf., SkeHunni 10.
Áskrif tarverð á mánuði kr. 70,00. Verð í lausasölu kr. 4,00.
Styttan af Stefáni
Nú hafa stjórnmálamenn kjörið
tækifæri til að komast að raun um,
hvers vegna umtalsverður hluti kjós-
enda fyrirlítur þá vegna heimsku og
spillingar, telur þá einskis trausts verða
og vill ekkert hafa saman við flokka
þeirra að sælda.
Kaup Þórshafnartogarans eru eðlilegt framhald
Kröfluævintýrisins og Víðishússins. Mikill fjöldi
stjórnmálamanna er nú sem fyrr á kafi í sjúklegum
fyrirgreiðslum, sem eru jafnheimskulegar og þær eru
spilltar.
I öllum þessum tilvikum komst upp um kauða í
miðju kafi. Kjósendur urðu mjög reiðir, en fengu ekki
að gert. Stjórnmálamennirnir settu undir sig hausinn
og fóru sínu fram á þeim forsendum, að ekki yrði aftur
snúið.
Steingrímur Hermannsson sjávarútvegsráðherra
segir, að kasta verði að öðrum kosti út um gluggann
peningum í skaðabótakröfur vegna riftunar samninga.
Slíkt væri þó ódýrara en fyrirhugaður taprekstur á
kostnað skattgreiðenda.
Ragnar Arnalds fjármálaráðherra segist alltaf hafa
litið svo á, að 1500 gamalmilljóna stuðningi við inn-
lendar skipasmíðar ætti að hluta að verja til kaupa á
Þóshafnartogaranum! Slík orð ætti að varðveita
gullnu letri á veggjum alþingis.
Ekki sakaði, þótt svo sem tveir ráðherrar fykju út
um gluggann með skaðabótafénu, þeir Ragnar og
Steingrímur. Enda kallar iðnaðarráðherrann málið
„yfirgengilegt” og forsætisráðherrann kallar það
,,mistök”.
Svo að segja allir eru sammála um, að verið sé að
kaupa til Þórshafnar of dýran togara, sem muni valda
hundraða milljóna gamalkróna tapi á ári, á kostnað
Þórshafnarbúa, Norðlendinga eystri og skattgreiðenda
í heild.
Á Þórshöfn eru margir andvígir þessum kaupum, af
því að þeir átta sig á, að fyrirgreiðslan er bjarnargreiði,
að hún er blóðtaka, sem rýrir aðra möguleika heima-
manna á að byggja upp traust atvinnulíf.
Á Norðurlandi eystra eru margir andvígir þessum
kaupum, af því að þeir átta sig á, að kaupin fjölga
skrapdögum um fimm hjá hverjum togara, sem fyrir er
í kjördæminu, þar á meðal samtals 20 skrapdögum hjá
Útgerðarfélagi Akureyringa einu.
Um allt land eru menn andvígir þessum kaupum, af
því að þeir átta sig á, að þau spilla afkomu útgerðar og
sjómanna, að þau eru ekkert annað en útgerð i vasa
skattgreiðenda og að þau byggjast á mistökum stjórn-
valda.
Ráðamenn þjóðarinnar í ríkisstjórn og Fram-
kvæmdastofnun ríkisins hafa verið gerðir að fíflum í
máli þessu. Hið eina skynsamlega, sem þeir geta nú
gert, er að viðurkenna staðreyndir og snúa við blaðinu.
í síðasta lagi verða þingmenn að fella togaraklaus-
una, sem Ragnar Arnalds hefur sett í 12. grein frum-
varps til lánsfjárlága. Þeir verða að gera það til að
hefja baráttu fyrir endurreisn virðingar alþingis og
stjórnmála.
Þingmenn eiga að vera búnir að læra sína lexíu af
mistökum á borð við Víðishúsið og Kröflu. Þeir eiga
að skilja, að gremja kjósenda vegna heimsku og spill-
ingar er mikil og vaxandi og leitar fyrr eða síðar útrás-
ar.
Að öðrum kosti ættu stjórnmálamennirnir að skipta
um standmynd á Austurvelli og setja þar upp styttu
Stefáns Valgeirssonar sem tákn hins dæmigerða stjórn-
málamanns þjóðarinnar á tuttugustu öld.
DAGBLAÐIÐ. MÁNUDAGUR 23. FEBRÚAR 1981.
Hverjir standa
flugsamgöngum
fyrirþrifum?
Flugsamgöngur íslendinga stóðu
með miklum blóma allt frá miðjum
6. áratugnum og til loka þess 7. Þvl
voru ill verk þeirra sem stóðu að sam-
einingu íslenzku flugfélaganna, Flug-
félags fslands og Loftleiða.
En svo ill sem verk þeirra sem þar
áttu hlut að máli voru þá er hlutur
þeirra sem við tóku og litu yfir rústir
„sameinaðrar flugstarfsemi” undir
einum hatti ennþá verri og ömurlegri.
Forsaga hinnar svokölluðu „sam-
einingar” flugfélaganna tveggja
hefur ekki enn verið skráð nema að
hluta til og þá helzt af hlutdrægum
aðilum og mestan part pólitiskum.
í dagblaðinu Tímanum birtust þó
nokkrar skilmerkilegar greinar á
sínum tíma eftir Tryggva Þormóðs-
son. Þær greinar brugðu upp of
óhugnanlegum myndum af raunveru-
leikanum til þess að nokkur treysti
sér til svara, hvað þá heldur til þess
að taka upp þráðinn um frekari mál-
flutning.
Þá var heldur ekki komin í ljós að
fullu sú fyrirætlan stjórnar Flugleiða
að uppræta endanlega alla anga þess
flugrekstrar sem hafði verið uppi-
staðan í starfsemi Loftleiða hf.
„Úrræðagóðir
stjórnendur"
Það var á árinu 1971 sem fyrst var
ýjað að því opinberlega að sam-
keppni íslenzku flugfélaganna
tveggja væri ekki við hæfi. Slík sam-
keppni myndi enda með engu öðru en
uppgjöf annars hvors félagsins, það
myndi verða gjaldþrota!
Slíkt mátti auðvitað ekki henda í
svo sísíaliseruðu þjóðfélagi sem
ísland var þá þegar orðið.
Engan óraði fyrir því þá að tíu
árum síðar hefði ísland náð því há-
marki sósíalisma að máttarstólpar
einkaframtaksins stæðu við hlið
þjóðnýtingarsinna á markaðstorgi
ræfildómsins og krefðust rikisað-
stoðar á öllumsviðumjafnt flugsam-
göngum sem útgerð.
Stefnan var jafneinföld og hún var
hugljúf stjórnendum íslenzku flug-
félaganna. Enginn þeirra skyldi
nokkurs í missa. Allir skyldu þeir
halda sínum sætum, ein stjórn
mynduð úr tveimur og annar vandi
ekki framundan en sá að koma sér
fyrir undir glóðvolgri „sameiningar-
sænginni”.
Vitað var að sameiningin var ekki
að skapi sumra stjórnarmanna félag-
anna og í þröngum hópi sögðu sumir
að sameiningin hefði í raun verið
„þvinguð” í gegn af þáverandi sam-
göngumálaráðherra.
Það var allt annað en arðsemis-
sjónarmið sem réð. Það var áhættu-
fjármagn frá hinu opinbera sem
mænt var til enda viðraði núverandi
stjórnarformaður Flugleiða hf. þær
hugmyndir á aðalfundi stuttu eftir
sameininguna að æskilegt væri að
ríkið yki hlutabréfakaup í Flug-
leiðum eins fljótt og mögulegt væri.
Hagræðingin
varð engin
Sameiningin leiddi að sjálfsögðu til
þess, eins og ávallt vill verða þegar
rasað er um ráð fram, að bókstaflega
allt fór úr böndunum. Þriggja for-
stjóra kerfi var sett upp, auk hinnar
fjölmennu stjórnar, og yfirbyggingin
var verulega aukin.
Hið almenna starfslið var að vísu
Kjallarinn
Geir Andersen
skikkað til þess að gerast starfsmenn
Flugleiða hf., ef þáð vildi vinnu
halda, en til atlögu við áhafnir þorði
stjórnin ekki að leggja, varðandi
sameiningu, fyrr en allt hafði farið úr
böndunum. Og enn situr við það
sama í þeim efnum að mestu leyti.
Veruleg og alvarleg gagnrýni kom
fram á stjórn og forstjóra félagsins
og hefur hún verið viðloðandi allt
fram á þennan dag. Gagnrýni var
svarað með ákvarðana- og stjómleysi
og flausturslegum aðgerðum í bland.
Margir spyrja hvort unnt hafi verið
að bregðast við hinum breyttu að-
stæðum á hafinu af einhverju viti.
Auðvitað var það hægt, t.d. með
skipulagðri markaðsleit fyrir leigu-
flug, en þó einkum með því að breyta
um flugvélakost og taka þá vél í notk-
un sem upphaflega hafði verið gert
ráð fyrir, þ.e. Boeing 747 breiðþotu,
sem hefði getað flutt farþega og
vörur að jöfnu. Þetta gerðu flug-
félögin SAS og Swissair og komust
vel af vegna þessara ráðstafana.
Nú, árið 1981, eru Flugleiðir að
breyta einni af DC-8 þotum sínum í
þessum tilgangi! Þetta eru örþrifa-
ráðstafanir einar og til einskis nýtar
úr því sem komið er. Hefði verið
farið að ráðum þeirra aðila sem
lögðu til kaup á B-747 vél á sínum
tíma, og sem hafði verið lögð mikil
vinna i að hanna sérstaklega fyrir
Flugleiðir, væri félagið enn í fullri
starfsemi á Atlantshafsleiðinni.
En stjórnendur Flugleiða hf. voru
annarrar skoðunar en þeir sem mest
höfðu starfað að flugrekstrinum og
verið með í uppbyggingu og vel-
gengni Loftleiða á sinum tíma og því
fór sem fór. — Sannleikurinn er sá að
þeir sem helzt ráða ferðinni um til-
högun og fyrirkomulag í rekstri Flug-
leiða í dag hafa lítið sem ekkert
komið nálægt flugrekstri á alþjóðleg-
an mælikvarða og sumir alls ekki.
Endalaust
stefnuleysi
Við sameiningu félaganna tveggja
var það yfirlýst stefna stjórnarinnar
að starfsfólki skyldi ekki sagt upp
störfum, enda engin þörf á því þá þvi
fullri starfsemi var haldið uppi. Nýtt
fólk skyldi hins vegar ekki ráðið i
stað þeirra sem hyrfu úr störfum.
Nú var það auðvitað svo að ekki
var hægt að komast hjá því að ráða
aftur í einstaka og sérstök störf og
var svo gert. Hins vegar var þessu
markmiði hreinlega snúið upp í and-
stæðu sína því um leið og eitt starf
losnaði var samstundis ráðið í það á
ný, án tillits til mikilvægis, og um
enga fækkun starfsfólks var því að
ræða.
Þessi var stefnan þar til reksturinn
var kominn i slíkar ógöngur að
stjórnendur sáu enga aðra möguleika
en þá að leggja niður hluta starfsem-
innar og hefja fjöldauppsagnir. —
Þessu hefði mátt komast hjá ef upp-
haflegri stefnu stjórnarinnar hefði
verið fylgt eftir af henni sjálfri. Þá
hefðu störf verið grisjuð smám
saman og félagið losnað við starfs-
fólk átakalaust og gagnrýnislaust.
Kúgun og ofríki héldu nú innreið í
fyrirtækið.
Allt frá upphafi sameiningarinnar
hefur stjóm Flugleiða og forstjóra
mistekizt að halda tengslum við
starfsfólkið og kynna því þann vanda
sem að visu var heimatilbúinn en var
þó yfirstiganlegur ef vel og skynsam-
lega hefði verið að málum staðið.
Gagnstætt sannleikanum lét for-
stjóri þess getið oftar en einu sinni að
starfsandinn milli starfsfólks væri
ekki sem skyldi, samstarfsvandamál
milli deilda væru veruleg og starfs-
fólk ynni ekki í takt, eins og komizt
var að orði.
Staðreyndin var sú að starfsfólkið
vantreysti stjórnendunum og
óánægja ríkti með flausturslegar og
illa undirbúnar ákvarðanir á flestum
sviðum, og er svo enn. Fullyrða má
að milli starfsmanna hinna fyrrver-
andi félaga, Loftleiða og Flugfélags
íslands, var aldrei neinn rígur og
samvinna og virðing með bezta móti
hjá báðum aðilum því hæft starfsfólk
kom frá báðum þessum félögum.
Starfsfólkið hefur líka unnið félaginu
einstaklega vel í öllum greinum. Það
að flugmenn skiptust í tvö aðskilin
starfsmannafélög má rekja til hand-
vammar og hræðslu stjórnar Flug-
leiða við að ganga hreint til verks og
með jákvæðu hugarfari varðandi
sameiningu þessara hópa.
Stefnuleysi og gæfuleysi stjórn-
enda Flugleiða ætlar ekki að ríða við
einteyming því eignir fyrirtækisins
eru að verulegu leyti uppétnar,
greiðslustaðan svo léleg að fyrirtækið
er hjálparvana, þrátt fyrir ríflega
aðstoð hins opinbera, og félaginu
verður ekki bjargað án utanaðkom-
ándi hjálpar.
Hvað gera
hluthafar?
Það er í sjálfu sér ekkert erfitt að
gera sér grein fyrir því hver þróun
mála verður i Atlantshafsfluginu al-
mennt séð. Yfir Atlantshaf verður
flogið sem fyrr af minni og stærri
flugfélögum þrátt fyrir bölsýni
stjórnenda Flugleiða.
Og til þess hefur of mikil uppbygg-
ing átt sér stað og til þess eru of
margir aðilar með dýrmæta reynslu í
hinum ýmsu greinum flugreksturs
sem ekki sjá annað framundan en at-
vinnuleysi og einangrun, að það væri
uppgjöf sem allir myndu iðrast ef
þess væri ekki freistað að halda i
horfinu um það flug sem hér var
byggt upp af framtakssömum og úr-
ræðagóðum mönnum.
En til þess að áframhald megi
verða á þeirri braut þarf að marka
nýja stefnu í flugmálum landsmanna
sem þó er byggð á þeim grunni sem
fyrir er og í samstarfi við þær erlendu
þjóðir sem við höfum átt svo gott
samstarf við.
En vita mega hluthafar Flugleiða
það að friður verður ekki i rekstri eða
um rekstur þess félags fyrr en skipt
hefur verið um stjórnendur fyrir-
tækisins. Það ergrundvailaratriði.
Geir R. Ander^en.