Dagblaðið - 07.05.1981, Blaðsíða 20

20
DAGBLAÐIÐ. FIMMTUDAGUR 7. MAl 1981.
fí
Menning
Menning
Menning
Menning

Listamiðstoðin á oddanum
Um Sonja Henie-NielsOnstad
menningarstofnunina
á Hövikodden
Bærura heitir hérað i útjaðri Osló-
borgar, um skeið (og e.t.v. enn)
þekkt fyrir þá mörgu norsku auð-
menn sem þar eru búsettir. í júní árið
1961 var hringt í formann hrepps-
nefndar þar í sveit. í símanum var
hinn kunni stjórnmálaskörungur
Tryggve Lie og hann tjáði formann-
inum að vinur sinn, skipakóngurinn
Niels Onstad og kona hans, skauta-
dansmaerin fræga, Sonja Henie,
vildu skenkja héraðinu einkasafn sitt
af listaverkum svo og peninga tíl að
byggja utan um það veglega menn-
ingarmiðstöð. f upprunalegu lista-
verkagjöfinni voru 100 verk en 20
milljónir norskra króna fylgdu í
kaupbæti til byggingarframkvæmd-
anna.
Er nema von að blessuðum for-
manninum brygði við og héldi sig
vera að dreyma. En tíðindin reyndust
sönn og hreppsnefndinni varð þegar í
stað hugsað til landsvæðis á Heyvik-
þeirra á oddanum þegar í stað en þeir
sjálfir sendir i fcrðalag víða um lönd
tíl að kynna sér listasöfn. Áxið 1966
hófst svo byggingarvinna og var
menningarmiðstöðin opnuð í ágúst
1%8.
Ég held að arkitektarnir tveir hafi
notað þennan námstima sinn vel og
verkefni sitt hafi þeir leyst prýðilega
af hendi. Á Heyvíkuroddanum miðj-
um var mikill hóll og á honum létu
þeir reisa byggingu sem er eins og
óreglulegur blævængur i laginu og er
inngangur um „handfangið”.
Sterk
Iffrœn heild
f miðju byggingarinnar fer fram
aUs konar kynningarstarfsemi og
verslun og út frá henni má ganga i all-
ar áttir, í sýningarsalina, tónleikasal,
matstofu, grafíkherbergi, bókasafn
Listamiðstöðin i smáatriðum, — að utan og innan. Neðst til hægri er filter i lofti
sýningarsalanna.
uroddanum (Hövikodden), sem
margir höfðu haft augastað á.
Óþekktir
arkitektar
sigruðu
Árið 1962 var síðan efnt tU alþjóð-
legrar samkeppni um sjálfa bygging-
una og sjaldan eða aldrei hefur slík
samkeppni vakið eins mikla og al-
menna athygU í Noregi. 95 tillögur
bárust og að tUhlutan dómnefndar
var efnt tU framhaldssamkeppni miUi
þeirra sem áttu fimm beztu úrlausn-
irnar.
Sigurvegararnir urðu tveir ungir og
óþekktir Norðmenn, Jon Eikvar og
Sven Erik Engebretsen. Vinnuað-
staða var reist fyrir þá og starfsUð
og skrifstofur. f anddyrinu miðju er
svo hringstigi niður á neðri hæð þar
sem eru fyrirlestrarsalir og geymslur,
en þær er einnig auðvelt að nálgast úr
sýningarsölum. Þannig myndar bygg-
ingin öll sterka lifræna heUd þar sem
auðveldlega má rekja tengsl hinna
ýmsu hluta hennar og gera sér grein
fyrir tilgangi þeirra innan heUdarinn-
ar. I kringum bygginguna eru svo
stallar sem fylgja lögun hennar en á
þeim er komið fyrir skúlptúrum og
öðru því sem þarfnast rýmis og úti-
vistar. Ætti ég að finna að einhverju i
byggingunni þá væri það í fyrsta lagi
drungi anddyrisins sem er Ula lýst og
lofthæðin í megin sýningarsölunum
tveim, sömuleiðis hið mikilfenglega,
órjúfanlega yfirbragð þeirra sem gera
mönnum erfitt fyrir, ef sýnd eru litil
verk eða fjölþættar sýningar.
Myndlist
V
Sonja Henie-Niels Onstad listamiöstöðin séð úr lofti.
Hlutiaf
landslagi
Frá miðri Oslóborg tekur það 15—
20 minútur með strætó að fara upp á
Hövikodden. Og svo snar þáttur af
landslaginu er byggingin, að hún sést
ekki fyrr en komið er alveg að henni.
Veginn vísar risastór „Sólarskúlp-
túr” eftir Norðmanninn Haukeland,
sem Niels Onstad lét reisa i minningu
konu sinnar, Sonju, sem lézt árið
1969 og er grafin á oddanum. Onstad
sjálfur lézt árið 1977.
Hið sérkennilega blævængslag
byggingarinnar sést alls ekki nema úr
lofti, sem er gaUi að mati sumra, en
hins vegar hefur gesturinn talsvert
upp úr því að ganga i kringum hana
og skoöa hve haganlega arkitektarnir
greina á miUi hinna ýmsu þátta ,,blæ-
vængsins”, með sandblásinni steypu,
gleri og álplötum. Hér er greinilega
ekki reynt að samræma byggingu og
náttúru um of með stórum gluggum,
eins og gerist i Louisiana safninu í
Danmörku, heldur gefa hinir mass-
ifu, gluggalausu útveggir til kynna að
Henie-Onstad stofnunin sé talsvert
virðulegt og sérstakt menningarfyrir-
bæri.
Gloppótt
listaverkaeign
Henie-Onstad miðstöðin hefur
aldrei gefið sig út fyrir að vera mikil-
vægt safn enda viðurkennir forstjóri
hennar, Per Hovdenakk, fyrstur
manna, að frá listsögulegu sjónar-
miði sé listaverkaeign miðstöðvarinn-
ar afar gloppótt. Mest á hún af
hinum svokaUaða Parísarskóla, verk
frá 1950—60, á þriðja hundrað aUs,
auk stakra verka franskmenntaðra
Ustamanna allt frá 1920. Frá sjöunda
og áttunda áratugnum eru 1 safninu
teikningar, vatnslitamyndir, graflk
og ljósmyndir en iim í þá mynd vant-
ar tUfinnanlega stærri verk 1 öðrum
miðlum. Og svo eru það verðlauna-
gripir Sonju Henie sjálfrar, 600 alls,
sem fmna má í sérhönnuðu herbergi
út af anddyri.
1 staðinn hefur Henie-Onstad mið-
stöðin gert sér far um að vera menn-
ingarsetur á víðum grundveUi með
þvi að standa fyrir timabundnum
sýningum, tónleikum, dansflutningi,
kvikmyndasýningum, fyrirlestrum,
gjörningum og leikflutningi.
Frábœr
heyrð
Þetta hefur tekist svo vel, að alUr
þeir sem ég ræddi við töldu miðstöð-
ina hafa skipt sköpum í norsku
menningarlífi.
Tölur segja að vísu ekki aUt, en þó
má geta þess að fyrstu tíu árin
(1968—78) fóru fram í miðstöðinni
157 myndlistarsýningar, 532 tónleik-
ar (klassískir, jass, popp 'o.fl.), 108
leiksýningar, 94 Ustdansflutningar,
527 kvikmyndasýningar og 24 óperu-
kvöld, svo fátt eitt sé nefnt, — en eitt
helsta stolt staðarins er einmitt
hljómleikasalurinn sem ku hafa til að
bera frábæra heyrð.
Svo aðeins sé minnst á myndUst þá
hafa verið haldnar sýningar á verkum
manna eins og JuUo le Parc, Kitaj,
Naum Gabo, César, Soulages, Paul
Klee, Picasso, Christo, Henry
Moore, — Ustinn er ansi langur.
Þegar ég var þarna staddur hafði
miðstöðinni tekist að næla i fræga
sýningu frá Museum of Modern Art i
New York: Gluggar og sþeglar sem
nokkurs konar yfirUtssýning á verk-
um bandarfskra ljósmyndara eftir
seinna stríð. Þar að auki hékk þarna
Hjónin Sonja Henie og Niels Onstad.
sýning á pólskri graflk og sá ég þar
marga gamla kunningja frá þvi 19761
Reykjavik.
Góð tengsl
Kunnugir töldu að velgengni sina
gæti miðstöðin þakkað góðum
tengslum við listamenn úr öllum
greinum, m.a. sat tónskáldið Ame
Nordheim lengi í Ustráði, — góðu
samstarfi við önnur söfn, utan Nor-
egs sem innan, og ekki síst sterkri
miðstýringu Ustmenntaðra manna á
borð við Ole Henrik Moe og Per
Hovdenakk sem báðir eru alþjóðlega
sinnaðir.
Ekki sakar heldur að miðstöðin er
rekin að mestu sem sjálfstætt fyrir-
tæki, óháð opinberri menningarpóli-
tik (sem er víst heldur daufleg þar í
landi), fyrir rentur af þeim peningum
sem þau Henie og Onstad létu eftir
sig, en nýlega tók Bærum hérað þó
að sér að kosta viðhald bygginga á
staðnum. Sérstakt listráð og fram-
kvæmdaráð stjórna.stofnuninni, en í
þeim nefndum eru bæði fuUtrúar
Ustamamia og byggðarlagsins en af
tali Hovdenakks mátti ráða að þeir
létu framkvæmdastjóra um allar Ust-
rænar áætlanir og aldrei hefði kastast
íkekkiþarámUU.
Um Henie-Onstad Ustamiðstöðina
mætti segja ýmislegt fleira. En þeir
sem ferðast til Osló ættu ekki að láta
hjá llða að skreppa út í úthverfin tU
að skoða hana, en Munch safnið er
þá í leiðinni.
■ L_l
Frá einni sýningu miðstöðvarinnar: „Veröld hlutanna” frá 1970.