Dagblaðið - 04.06.1981, Qupperneq 12

MMWm
fifálst, úháð dagblað
Útgefandi: Dagblaðið hf.
Framkvœmdastjóri: Sveinn R. Eyjólfsson. Ritstjóri: Jónas Kristjánsson.
Aöstoöarritstjóri: Haukur Helgason. Fróttastjóri: Ómar Valdimarsson.
Skrifstofustjóri ritstjórnar: Jóhannes Reykdal.
íþróttir: Hollur Slmonarson. Menning: Aöalsteinn Ingólfsson. Aöstoöarfróttastjóri: Jónas Haraldsson.
Handrit: Ásgrímur Pálsson. Hönnun: Hilmar Karlsson.
Blaöamenn: Anno Bjomoson, Atli Rúnor Holldórsson, Atli Steinorsson, Ásgeir Tómasson, Bragi Sig
urðsson, Dóra Stefánsdóttir, Elín Albertsdóttir, Gísli Svan Einarsson, Gunnlougur A. Jónsson, Ingo
Huld Hákonardóttir, Kristján Már Unnarsson, Sigurður Sverrisson.
Ljósmyndir: Bjarnloifur Bjarnleifsson, Einar Ólason, Rognor Th. Sígurðsson. Siguröur Þorri Sigurösson
og Sveinn Þormóösson.
Skrifstofustjóri: Ólofur Eyjólfsson. Gjaldkori: Þráinn ÞorleHsson. Auglýsingastjóri: Már E.M. Holldórs
son. Dreifingorstjóri: Volgerður H. Svoinsdóttir.
Ritstjórn: Siðumúla 12.! Afgreiösla, áskriftadeild, auglýsingar og skrifstofur: Þverholti 11.
Aöalsími blaösins er 27022 (10 linur).
Með lagni og heppni
Með töluverðri lagni og engu minni
heppni hefur ríkisstjórnin tryggt sér
værðarfrið í sumar. Hún á aðeins einn
þröskuld eftir, ákvörðun fiskverðs. Þar
er ágreiningurinn um, hvar hækkunin
skuli vera á bilinu 5%—8%. Og hefur
það sézt svartara.
Sjómenn telja sig þurfa 8% fiskyerðshækkun til að
fá sömu verðbætur og landfólk. Útgerðarmenn telja
sig þurfa sömu tölu. Frystihúsin eru hins vegar talin
geta greitt að minnsta kosti 5 % hærra fiskverð eftir at-
burði síðustu daga.
Boðuð hækkun frystra þorsk- og karfaflaka á
Bandaríkjamarkaði kom eins og sending af himnum
ofan í síðustu viku. Dótturfyrirtæki Sambandsins og
Sölumiðstöðvarinnar þar vestra tilkynntu þessa hækk-
un sameiginlega.
Hækkunin er talin jafngilda 5% meðaltalshækkun á
frystum fiski á Bandaríkjamarkaði. Ástæða er til að
vona, að hún standist, því að verð á þessum vörum
hefur ekki hækkað síðan í hittifyrra, þrátt fyrir nokkra
verðbólgu þar vestra.
Þetta hefur gífurleg áhrif á svokallaða frystideild
Verðjöfnunarsjóðs. Þessi deild er tæpast til nema á
pappírnum, því að hún á engan eyri, aðeins botnlausar
skuldir. Hún hefur að undanförnu verið notuð sem af-
gangsstærð í bókhaldi.
Fyrir atburði síðustu daga var búið að spá 75 milljón
nýkróna tapi deildarinnar á þessu ári. Þetta mikla fé
var hvergi til, né heldur nein einasta hugmynd um,
hvernig mætti særa það úr galtómum ríkissjóði.
Með hækkuninni vestra var þetta áætlaða tap
næstum því þurrkað út, minnkað niður í rúmar 5 millj-
ónir nýkróna. Þar með var dæmið allt í einu orðið við-
ráðanlegt, með því bara að beita til viðbótar ofurlítilli
gengislækkun.
Erlendur gjaldeyrir hækkaði um 4% um helgina. Sú
gengislækkun mundi rúmlega duga til að leysa afgang
vandamálsins, ef ekki þyrfti nú að semja um nýtt og
hærra fiskverð. Gengislækkunin dugar ekki alveg til
8% hækkunar fískverðs.
Ríkisstjórnin taldi sig ekki geta farið grófar i gengis-
lækkun til að spilla ekki áformum sínum um 8—9%
vísitölubólgu á næstu þremur mánuðum. Hún gat ekki
farið hærra til að standa við markmið 40% vísitölu-
bólgu yfir árið.
Rétt er að geta þess, að vísitölubólga er ekki alveg
það sama og verðbólga. Vísitölubólgan hefur á undan-
förnum árum reynzt heldur minni vegna vel heppn-
aðrar viðleitni stjórnvalda til að hnika mæliskalanum
til, falsa vísitöluna.
Fiskseljendur og fiskkaupendur glíma nú við bilið
milli 5% og 8%. Útkoman verður eins og svo oft áður,
að einhver málsaðila bítur í súrara epli en hinir. Það
mætti jafnvel sparka í hinn ágætlega ímyndaða verð-
jöfnunarsjóð rétt einu sinni.
Útkoma þessa máls mun ekki raska ró ríkisstjórnar-
innar. Allur rekstur mun ganga sinn vanagang í sumar
og fram á haust. Meira að segja langsveltur iðnaðurinn
fagnar molum sínum af náðarborði gengislækkunar-
innar.
Ríkisstjórnin telur sig nú vera vel undir haustið
búna. Hún ætlar sér að benda á í september, að vísi-
tölubólga ársins verði ekki nema tveir þriðju hlutar
bólgu síðustu ára, ef enginn fari þá að spilla málinu.
Kjarasamningar vetrarins munu svo verða háðir við
þær aðstæður, að menn geta tæpast neitað ríkisstjórn-
inni um að ná síðasta fjórðungi þessa árangurs, sem
hún verður þá staðfastlega búin að standa við þrjá
fjórðu hluta ársins.
DAGBLAÐIÐ. FIMMTUDAGUR 4. JÚNÍ1981.
Straumhvörf
i íslenskum
stjómmálum?
Þaö voru vissulega mikil þáttaskil í
islenskum efnahagsmálum eftir síð-
ustu heimsstyrjöld og i stefnumótun
stjórnmála við myndun svonefndrar
Nýsköpunarstjórnar árið 1944 undir
forsæti Ólafs Thors. Afgerandi hvað
varðaði uppbyggingu atvinnuvega og
ber þar hæst kaup á togurum, sem
þvi miöur var ekki réttilega úthlutað
út um landsbyggðina miðað við at-
vinnuþarfir. En þetta var þó stórhuga
framfarastjórn.
Þegar svonefnd Viðreisnarstjórn
var mynduð árið 1959 undir forsæti
Ólafs Thors urðu þáttaskil varðandi
aðstöðu sveitarfélaga, en fyrsta verk
fjármálaráðherra þeirrar stjórnar,
Gunnars Thoroddsen, voru tekju-
stofnalög sveitarfélaga, sem gjör-
breyttu erfiðum efnahag margra
sveitafélaga til hins betra. Viðtakandi
fjármáiaráðherra þeirrar stjórnar,
Magnús Jónsson, hélt áfram já-
kvæðri byggöastefnu og var aðal-
hvatamaður að stofnun Atvinnujöfn-
unarsjóös til mótvægis við þann að-
stöðumun er þá ríkti milli sveitarfé-
laga og landshluta. Þessi stjórn
stöðvaði verulega flóttann frá sveit-
um landsins og treysti mjög fjárhags-
stöðu okkar erlendis. Hún rikti
lengst allra stjóma eða i 12 ár, sem
fyrr segir, fyrst undir forsæti Ólafs
Thors, þá Bjarna Benediktssonar og
síðast Jóhanns Hafstein, sem allir
voru jákvæðir stjórnendur og fram-
sæknir dugnaðarmcnn.
Kjallarinn
Ásgrímur
Hartmannsson
uð var af Gunnari Thoroddsen f árs-
byrjun 1980, var mynduð við erfið
skilyrði, ágreiningur var innan flestra
flokka um menn og málefni, efna-
hagsástand og var slæmt og helstu at-
vinnuvegir áttu við vaxandi erfiðleika
aö strföa.
Hvernig til tekst um framvindu
mála hjá núverandi ríkisstjórn er of
^ „Ég held aö fyrirsjáanleg séu straum-
hvörf í íslenskum stjórnmálum og að já-
kvæöri breytingu þurfi að vinna.”
Svonefnd vinstri stjórn, sem mynd-
uð var árið 1971 undir forsæti Ólafs
Jóhannessonar, hél' áfram áður
markaðri byggöanefnu nefndra
stjórna og gerði margt vel í þeim efn-
um.
Tveggja flokka stjórn Framsókn-
ar- og Sjálfstæðisflokks, sem mynd-
uð var 1974 og Geir Hallgrímsson var
forsætisráðherra fyrir, gerði djarfa
tilraun til að bæta rekstrarstöðu lána-
sjóða og banka. Sú tilraun náði ekki
tilgangi sinum m.a. vegna upphlaups
pólitiskra andstæðinga. Ef til vill
hefur þar einnig ráðið nokkru ein-
strengingsleg túlkun stjórnarinnar og
framsetning aðgerða. Mun mörgum
hafa þótt fyrirhugaðar aðgerðir bera
um of keim af miðstýringu banka-
sjónarmiöa og tölvuspekinga.
Verst var þó að samkvæmt tilhlut-
an fjármálaráðuneytis nefndrar rikis-
stjórnar i árslok 1975 var felldur
niöur rikisstyrkur til bygginga elli-
heimila. Það má heita furðulegt að
ráðamenn þjóðarinnar skulu enn
ekki viöurkenna að eliiheimili eru
fyrst og fremst hjúkrunarheimili og
eiga að flokkast undir það sama
varðandi rikisframlag og heiisu-
gæslustöðvar.
Núverandi ríkisstjórn, sem mynd-
snemmt að dæma um en Ijóst er að
afskipti hennar af kaup- og kjara-
málum hafa á margan hátt verið já-
kvæð og framkomnar tillögur um
efnahagsaðgerðir spá góðu þó vara-
söm sé heimild til meiri innlánsbind-
ingar sem þyrfti að minnka en ekki
aðaukast.
Ég hefi getið um þær rikisstjórnir
sem mér eru minnisstæöarstar og ég
tel að hafi verið mest stefnumótandi i
þjóðmálum fráárinu 1944. Andstætt
þeim öllum hefur verið ófullkomin
félagsstarfsemi og erfiðleikar i at-
vinnurekstri.
Ég held að fyrirsjáanleg séu
straumhvörf 1 islenskum stjórnmál-
um og að jákvæðri breytingu þurfi að
vinna.
Það þarf að byggja upp jákvæðari
félagsstarfsemi stjórnmálafélaga.
Undirstaöa þess aö það takist þarf
hvert félag að vera þess meðvitandi,
að þeirra hugsjónir og tillögur verði
hafðar til hliðsjónar i málflutningi
þingmanna.
Andstyggö 6 stjórnar-
andstööu sfðustu ára
Þvf miður hefir það færst i vöxt að
þingmenn komi aöeins í kurteisis-
heimsóknir til sinna kjósenda og segi
þeim að þetta eða hitt hafi þeir gert,
án þess að hafa áður spurt um hvers
væri óskað að þeir gerðu. Þá held ég
að hinn almenni kjósandi sé yfirleitt
farinn að hafa andstyggð á þeirri
stjórnarandstöðu, sem nú er rekin og
hefur verið rekin um mörg undan-
farin ár.
Verðbólgan er vissulega í hámarki,
ein ástæða hennar er of miklar
kröfur almennings til lífsþæginda.
Vaxtastefnan er geigvænleg, vextir
óviðráðanlegir þeim sem þurfa að
greiða þá. Ein ástæðan fyrir háum
vöxtum er lævís áróður um verndun
peninga okkar eldri með háum inn-
lánsvöxtum. Meirihluti hinna eldri
eiga enga peninga en það eru einmitt
þeir sem þurfa aðstoðar við. —
Sem oft fyrr er ríkisstjórnin skipuð
ágætis mönnum, sem virðast vinna
samhentir að stjórnun mála, — að
reyna að koma okkur kjósendum til
að trúa þvi, að það sé einn flokkur
öðrum fremur, sem þar ráði ferðinni,
er ekki timabær túlkun og tæplega
sæmandi.
Jákvæð stjórnarandstaöa á að
styöja þau mál, sem til bóta stefna og
vera frjó aö koma með þau mál —
máianna vegna, sem til hagsældar
horfa.
Tillögur
Dettur mér þá fyrst í hug að beina
eftirfarandi jafnt til stjómar og
stjórnarandstöðu. Að samband is-
lenskra sveitarfélaga og fjórðungs-
sambönd verði betur uppbyggð til að
vinna að skipulagningu og uppbygg-
ingu sveitarfélaga, i beinu sambandi
við þau. Framkvæmdastofnun
verður lögð niður í núverandi mynd
:n Byggðasjóður efldur og stjórnun
hans verið hjá Sambandi íslenskra
sveitarfélaga. Umsvif Húsnæðis-
málastjórnar verði minnkuð og ein-
staklingar fái hliðstæð lán og lánað
er til verkamannabústaða. Studd
verði áfram bygging fiskiskipa meö
lengri og hagkvæmari lánum, svo og
fiskirækt jafnt í sjó, ám og vötnum.
Aukin verði framleiðsla landbúnað-
arvara með jákvæöari aðstoð til
markaðsöflunar í huga og aö aðstoð-
að verði við að koma upp iðnaði 1
sveitumogbæjum.
Jákvæð aðstoð verði veitt til fjár-
mögnunar þeim útgerðum, sem nú
eiga í erfiöleikum svo og öðrum at-
vinnurekstri.
Tölvustýring verði ekki ofríkjandi
og bankarekstur verði meira sveigður
inn á að aðstoða þá, sem minna mega
sin, og okurvextir og ómannúðlegar
sektir i formi dráttarvaxta verði af-
numdar meðöllu.
Bandaríkin verði látin greiða fyrir
aöstöðu sína hér i einhverri mynd og
þeir kosti að öllu leyti byggingar á
Keflavikurflugvelli.
Takmarkað verði hvaö mikið megi
taka af launum launþega i skatta og
opinber gjöld hverju sinni. —
Skrifaö í maí 1981
Ásgrimur Hartmannsson,
Ólafsfirði.