Dagblaðið - 25.06.1981, Síða 12

12
DAGBLAÐIÐ. FIMMTUDAGUR 25. JUNÍ 1981.
Útgefandi: Dagblaðið hf.
Framkvæmdastjóri: Sveinn R. EyjóHsson. Ritstjóri: Jónas Kristjánsson.
*Aflstoöarritstjóri: Hao'xur Helgason. Fróttastjóri: Ómar Valdimarsson.
SkrHstofustjóri rftstjómar Jóhannes Reykdal.
íþróttir: HaHur Stmonarson. Menning: Aflalsteinn IngóHsson. Aflstoflarfróttastjóri: Jónas Haraldsson.
Handrit: Ásgrimur Pólsson. Hönnun: Hilmar Karisson.
Blaflamenn: Anna Bjamason, Atli Rúnar Halldórsson, Atii Steinarsson, Ásgeir Tómasson, Bragi Sig-
urflsson, Dóra Stefónsdóttir, Elin Albertsdóttir, Gunnlaugur A. Jónsson, Inga Huld Hákonardóttir,
Kristjón Már Unnarsson, Sigurflur Sverrisson.
Ljósmyndir BjamleHur BjamloHsson, Einar Ólason, Ragnar Th. Sigurflsson, Sigurður Þorri Sigurflsson
og Sveinn Þormóflsson.
Skrifstofustjóri: Ólafur EyjóHsson. Gjaldkori: Þráinn ÞorieHsson. Auglýsingastjóri: Mór E.M. HalF
dórsson. DreHingarstjóri: Valgerflur H. Sveinsdóttír.
Ritstjóm: Siflumúla 12. Afgreiflsla, áskriftadeild, auglýsingar og skrifstofur: Þverholti 11.
Aflalsimi blaflsins er 27022 (10 Ifnur).
Setning og umbrot Dagblaflið hf., Síflumúla 12.
Mynda- og ptötijgerð: Hilmir hf., Siflumúla 12. Prentun: Árvakur hf., SkeHunni 10.
Pappírs-Hjörleifur er fyrir
Enn einu sinni er það Alþýðubanda-
lagið, sem stendur í vegi íslenzkra efna-
hagsframfara. Nú er það Hjörleifur
Guttormsson orkuráðherra, sem þvæl-
ist fyrir aukinni orkunýtingu og aukn-
um orkufrekum iðnaði, — að gömlum
sið Alþýðubandalagsins.
Ekki virðist vera hægt að virkja neitt að gagni á
næstu árum, af því að Hjörleifur hefur látið undir
höfuð leggjast að finna kaupendur að orkunni. Horn-
steinn orkubúskaparins hefur setið á hakanum í valda-
tíð hans, — enda er stóriðja oannorð.
Stóriðjukosturinn, sem tæki stytztan tíma og gæti
brúað bil næstu ára, er tvöföldun álversins eða málm-
blendiversins. Ekki er kunnugt, að Hjörleifur hafi efnt
til samninga um slíkt, — heldur kastað skít í álverið.
Ef skynsamlegir samningar næðust við annan hvorn
aðilann, væri hægt að hefja framkvæmdir við Blöndu,
Fljótsdal eða Sultartanga með það fyrir augum að
ljúka fyrsta orkuverinu á þremur árum, — frá því að
ákvörðun verður tekin.
Aðrir kostir tækju lengri tíma, að minnsta kosti
fimm ár. Þeir felast helzt í meiru af svipuðu, það er að
segja nýju álveri og kísilmálmveri, til dæmis á Reyðar-
firði. Ekki er hægt að sjá, að Hjörleifur hafi gert neitt
til þess.
Ef gengið væri af fullum krafti i að finna aðila til
samstarfs um stóriðju á Reyðarfirði, væri hægt að gera
ráð fyrir, að önnur hinna fyrirhuguðu stórvirkjana
yrði komin í gagnið eftir sex ár, — þremur árum á eftir
hinni fyrstu.
Með eðlilegri stefnu væri síðan hægt að feta áfram,
halda stöðugri atvinnu við smíði orkuvera og opna
nýja stórvirkjun á þriggja ára fresti. Það þýddi heldur
minni fjárfestingu á ári en verið hefur að undanförnu,
— og getur ekki talizt mikið.
Við þurfum ekki aðeins aukinn orkufrekan iðnað til
að auka fjölbreytni atvinnulífsins og fjölga hálauna-
greinum. Við þurfum líka innlenda eldsneytisfram-
leiðslu til að draga úr kaupum á ört hækkandi erlendu
eldsneyti, — og það kostar mikla orku.
Ekkert ætti að vera neinu þessu til fyrirstöðu. ís-
lenzk orka er samkeppnishæf. Við eigum að geta
fundið aðila til samstarfs, jafnvel þótt við viljum sjálf
eiga meirihluta í stóriðjunni og raunveruleg yfirráð
hennar.
Ekki er upplýst, að neitt hafi verið gert til að ná
markaðs-, fjármagns- og tæknisamstarfi við erlenda
aðila. Ekki hefur einu sinni verið svarað tilboði ísals
um íslenzka eignaraðild, heldur dylgjað óstaðfest um
þjófnað af þess hálfu.
Hjörleifur er sennilega sannfærður um, að útlendir
menn séu stórhættulegir glæpamenn, sérstaklega, ef
þeir reka svokölluð fjölþjóðleg fyrirtæki. En það þýðir
lítið að gaspra um virkjanir, —- nema menn þori að
semja.
Sem betur fer er ólíklegt, að Hjörleifur geti setið
lengi á eldfjallinu. Senn líður að því, að fimm stór-
virkjanir verða tilbúnar á teikniborðinu, tvær til við-
bótar við þærþrjár,er hafa komið til greina sem fyrsti
kostur.
Heimamenn á Austfjörðum heimta stórvirkjun og
stóriðju. Hjörleifur getur ekki endalaust linað þær
óskir með pappirsframleiðslu. Einhvern tíma kemur að
því, að hann verður að lyfta höfðinu úr sandinum og
horfa framan í útlendinga.
Vonandi þurfum við ekki að bíða eftir nýjum orku-
ráðherra, sem skilur, að orkustefna felst ekki aðeins í
orkuverum á pappír, heldur í öflun markaða, tækni og
annarra skilyrða þess, að pappírsdraumar verði að
veruleika úr steypu og stáli.
r
V
r
Mig langar að leggja nokkur orð í
belg í þær umræður, sem um þessar
mundir fara fram, um nýtt bónus-
kerfi í fataiðnaði. Ég vil þá fyrst leið-
rétta missögn i annars ágætri grein
eftir Herdísi Ólafsdóttur á Akranesi
er hún skrifar í Dagblaðið 11. júni.
Herdis telur að Iðntæknistofnun Is-
lands (ITÍ) hafi staðið fyrir hagræð-
ingu þeirri og afkastaaukningu á
saumastofum, sem svo mjög hefir
verið haldið á lofti undanfarið og að
stofnunin hafi átt frumkvæði að því
að fá hingað útlendinga með erlendar
forskriftir og kerfi. Hið rétta i þessu
er að frumkvæði að fataverkefninu
svokallaða kom frá tæknideild Félags
íslenskra iðnrekenda sem fékk til liðs
við sig iðnaðarráðuneytið er mun
hafa fjármagnað verkefnið að ein-
hverju leyti. ITÍ hefir síðan verið
samstarfsaðili og tvær stúlkur á
vegum stofnunarinnar hafa unnið
með útlendingum sem lærlingar
þeirra. Er meiningin að þær verði
starfsmenn Trefjadeildar ITÍ og
vinni aðallega við starfsþjálfun úti í
fyrirtækjunum.
Trefjadeild ITl veitir saumastofun-
um ýmsa aðstoð í sambandi við ráð-
gjöf um vélar, annast starfsþjálfun
og framkvæmir rannsóknir en hún
mun alls ekki beita sér fyrir því að
setja bónuskerfi á hjá einum eða
neinum. 1 mesta iagi mun hún
aðstoða við útreikninga á stöðlum,
eftir beiðni frá fyrirtækjum eöa
starfsfólki og þá sem hlutlaus aðili.
(Staðall eða staðaltími er sá timi sem
gefinn er til að vinna ákv. verk.)
En svo ég snúi mér aftur að fata-
verkefninu sem stjórnað er af at-
hafnasömum starfsmanni Félags ís-
lenskra iönrekenda, Ingjaldi Hanni-
balssyni. Hann þeytist um landið
með þá menn sem Herdís kallar út-
lenda þrælahaldara. Það er nú ef til
vill heldur djúpt i árinni tekið.þó hefi
ég nú haft tilhneigingu til þess að
kalla bónuskerfið þrælahald nútim-
ans.
Fataverkefnið var hugsað sem átak
i hinum hefðbundna fataiðnaði svo
hann væri færari um að standast hina
höröu samkeppni erlendis frá i sam-
bandi við niðurfellingu tolla af til-
búnum fatnaði. I því skyni að koma á
hagræðingu á vinnustöðum og kenna
einhverri lægstlaunuðu stétt landsins
(saumakonum) að vinna betur og
hraðar (aðallega hraðar) voru auðvit-
að fengnir útlendingar. Ég efast ekki
um að þeir hafi margt gert til gagns
(annað hvort væri nú, svo dýrir sem
þeir eru, kosta á dag riflega mánaðar-
laun saumakonu með 4 ára starf að
baki).
Hagræðing á vinnustað er aðeins
til góðs fyrir alla aðila. En viti menn.
Nú segja blessaðir útlendingarnir að
þetta sé allt til einskis ef ekki sé tekið
upp nýtt útlent bónuskerfi þar sem
staðaltímar eru byggðir á kerfi sem
nefnt er MTM. í þessu kerfi eru
staðlar reiknaðir út í tölvu. Kerfi
þetta mun vera svo stíft að nánast
engir möguleikar eru á því að auka
afköstin frá stöðlum (gefnum tíma)
ef það er þá hægt að ná þeim.
Nálgast
ofsatrú
Ég átti sæti í samninganefnd
Landssambands iðnverkafólks sem í
vetur gerði rammasamning við
Vinnuveitendasambandið (fyrir hönd
iðnrekenda) og Vinnumálasamband
samvinnufélaga. Samningur þessi
heimilar að kerfi þetta sé sett á i þeim
fyrirtækjum þar sem aðstæður eru
fyrir hendi, þó aðeins til reynslu.
Gildir samningurinn í eitt ár og er
uppsegjanlegur með eins mánaðar
fyrirvara hvenær sem er á árinu. Ég
hefi þá trú að við iðnverkafólk eigum
eftir að nota okkur þennan rétt fyrr
Kjallarinn
SigHður
Skarphéðinsdóttir
en seinna. Mál þetta var sótt af miklu
kappi af hálfu fulltrúa iðnrekenda,
sem var Ingjaldur Hannibalsson. Það
er merkilegt með suma menn, trú
þeirra á allt sem þessir útlendingar
gera og segja nálgast að vera í ætt við
það sem hefir verið kallað ofsatrú.
Ég held aftur á móti að við getum
ýmislegt lært af útlendingum, en fyrir
alla muni látum þá ekki fara að ráða
yfir okkur. Þó væri það nú sök sér ef
þessir góðu menn hefðu haldið sér
við gallabuxur og fatnað úr föstum
efnum. En það keyrir um þverbak að
fara að hleypa þeim inn í ullariðnað-
inn okkar enda hefir það verið harð-
lega gagnrýnt af mörgum ullarfram-
leiðendum. Að láta sér detta i hug að
það sé hægt að nota sömu staðla f
tímamældri vinnu i ullarsaum og
gallabuxnasaum er hrein firra. Það
væri sama hve margir útlendingar
reyndu að sannfæra mig um það, það
tækist ekki. Ég hef unnið við hvort
tveggja og veit hve mikill munur er
þar á.
Alvarlegasti hluturinn í þessu öllu
er sá sem snýr að vöruvöndum, á ég
þá sérstaklega við okkar sérstæða ull-
arfatnað sem verið hefir að þróast að
undanförnu i það að verða okkar
stærsti útflutningsiðnaður (fullunnin
íslensk vara). Þar hafa mér vitanlega
engir útlendingar komið nálægt. Við
höfum smátt og smátt náð tökum á
efninu hvað varðar prjón, hönnun,
sníðningu og saum, alveg á eigin
spýtur. Þar hefur komið við sögu
margt gott fólk, menn og konur, þó
fyrst og fremst konur. Eina konu
langar mig að nefna hér sem mjög
hefir komið við sögu þessarar þróun-
ar. Það er frú Anna Einarsdóttir.
Hún hefir veriö óþreytandi við að
finna upp aðferðir við sníðningu,
saum og vöruvöndun. Hefur hennar
þó sjaldnar verið getið en þeirra út-
lendinga sem hér um ræðir og hafa
ekki hundsvit á framleiðslu úr ís-
lenskri ull. Ég held að það hafi verið
algjör óþarfi af Ingjaldi Hannibals-
syni að senda ullarvoð til Ítalíu til
þess að sýna okkur hvemig ætti að
vinna úr henni. Hann hefði alveg eins
getað sent önnu Einarsdóttur hana.
^ „Tökum undir meö Herdísi Ólafsdóttur á
Akranesi og konunum í Akraprjóni.
Verum vel á veröi gagnvart útlendum þræla-
kerfum...”
Ekki er öll
vitleysan eins
Ekki skal um þaö fullyrt, hvort
það var vel eða illa til fundið að efna
til orkuþings fyrr í þessum mánuði.
Hins vegar er hægt að styðja það
sterkum rökum, að íslendingar eru
engu nær um það, að orkuþinginu
loknu, hvort einhver heildarstefna
verður mörkuð í náinni framtíð. —
Og þótt umræður um auðlindir, sem
þjóðin hefur möguleika á að nýta,
séu fróðlegar og uppörvandi, ekki
sízt meðan undir þeim er setið og á
þær hlýtt, er tilgangslaust að draga
nokkrár ályktanir um árangur þess
orkuþings, sem hér var efnt til á
dögunum.
Pólitískur ágreiningur milli fjög-
urra stjórnmálaflokka, sem þó fylgja
meira og minna sömu stefnu,
hægfara sósíalisma, kemur í veg
fyrir ákvarðanatöku um fram-
kvæmdir.
Forystugreinar dagblaðanna Visis
og Morgunblaðsins, sem báðar höfðu
svo að segja sömu yfirskriftina,
„Framundan er orkuskeið” í Vísi og
„Orkuskeið er framundan” í
Morgunblaðinu, breyta engu um
þessa staðreynd.
En það er fleira en orkumálin, sem
gerir íslendinga að viðundri í sam-
félagi vestrænna þjóða.
„Úrrœðaleysið
er „ftarlegast"
Það er oft rætt um „ítarlega
stefnumörkun” í orkumálum af
stjórnmálamönnum svokölluðum.
Það er þó deginum ljósara, að stefnu-
mörkunin er ekki eins rækileg
(stjörnmálamenn nota alltaf orðið
„ítarlegt”) í neinu öðru en úrræða-
leysinu einu.
Engin stefna hefur t.d. verið
mótuð í því, hvar staðsetja eigi stóra
orkukaupendur, hvað þá að ákveða
hverjir þeir skuli vera.
Engin stefna hefur verið mótuð um
nýtingu jarðhitasvæða i eigu ríkisins,
t.d. hvort það sjálft eða aðrir fái
leyfi til að virkja þau.
Engin afstaða hefur verið tekin til
olíuhreinsunar á íslandi, þótt búið sé
að reikna út kostnaðarverð á bygg-
ingu olfuhreinsunarstöðvar hérlendis.
Allur sá kostnaður er reiknaður í
Bandaríkjadollurum og sem út af
fyrir sig sýnir, hversu tilgangslaust
það er að vera að bollaleggja slíkar
framkvæmdir á vegum landsmanna
sjálfra.
Engin ákvörðun hefur verið tekin
um skipulagða olíuleit á landgrunni
við ísland eða í landinu sjálfu. Slík
leit verður aldrei framkvæmd af
íslenzkum aðilum eingöngu og því
þarf að semja við erlenda aðila um
þessa tilhögun.
ÖIl þessi atriði ræddi orkumála-
stjóri á orkuþinginu og var harð-
orður um það stefnuleysi, sem hér
hefur ríkt, t.d. í olíumálum. — Á
ummælum orkumálastjóra var ekki
að heyra, að eitthvert sérstakt „orku-
skeið” væri framundan, miklu frem-
urúrræðaleysi.
Sjálfsagðar
framkvœmdir
Það þarf varla að leiða getum að
því, að hinn almenni kjósandi og
jafnframt skattgreiðandi er því meira
en hlynntur að raunverulegt orku-
skelð hefjist á íslandi.
En hinn almenni kjósandi og skatt-
greiðandi er einfaldlega ekkert
spurður um slíkt. Heldur ekki um
það, hvemig tæknivæðing í vega-
lagningu verði bezt og kostnaðar-
minnst.
Bæði þessi atriði, varanleg vega-
lagning um landið og fullvlrkjun
þeirra fallvatna og þess jarðhita sem
hér er að finna, eru svo sjálfsögð, að
engar umræður eða þing þarf um þau
að hafa. Stjórnmálamönnum þeim,
sem kjörnir hafa verið til þess að fara
með völd á hverjum tima, ber skylda
til að vinna að þessum málum eins