Dagblaðið - 20.07.1981, Blaðsíða 18

DAGBLAÐIÐ. MÁNUDAGUR 20. JÚLÍ1981.
' ............
26
r
v
Rætt við Hörð Ágústsson umgömulhús:
Meginforsenda hús-
friðunarer
menningarvarðveizla
—og sama hvort furan er úr Völundi eða frá Thomsen
, .Forsenda húsafriðunar er menn-
ingarvarðveizla. Gömul hús eru ekki
ófínni en handrit eða forn málverk.
Þau eru hluti af horfínni menningu.
Það má njóta þeirra eins og góðrar
bókar,” segir Hörður Ágústsson list-
málari þegar hann er spurður hvort
það sé ekki tómt rugl að kosta fé til
að endurreisa fúna timburkofa.
,,En er það ekki stilrugl að setja
vatnssalerni og rafmagn í hús frá
aldamótum.”
„Nei, því annars er alls ekki hægt
að nota þau,” segir Hörður. ,,Ég skil
ekkert i þessari hræðslu við endur-
gervingu gamalla húsa. Maður á að
hafa sama hugarfar og herlæknir,
hræðast hvorki tár né blóð, og þá rís
sjúklingurinn hraustur á fætur.”
Handrit eða hús
Og Hörður gerist flugmælskur og
flytur áhrifamikla tölu um hvernig
fslendingum finnist ganga guðlasti
næst að breyta einu oröi 1 ljóði en
hiki ekki við að misþyrma gömlum
Aðaistrætí, sjávargata landnámsmannsins IngóHs Amarsonar og seinna grundvallafli Skúli
mafl þvf afl reisa „innréttingamar" vifl þassa götu. En sketfing er hún étakanleg i dag.
fógeti Reykjavik
DB-mynd Bj. Bj.
húsum, augnstinga þau, breyta
klæðningu, afskræma hlutföll.
,,Taktu gamla Sjálfstæðishúsið við
Austurvöll sem dæmi. Þetta er upp-
haflega kvennaskóli, sem Helgi
Helgason, einn okkar fyrsti arkitekt,
byggði (fyrir Þóru Melsteð).
Timburhús sem seinna var gert for-
ljótt með því að forskalla það. Á
sama tíma voru Matthías og Stein-
grimur að yrkja sín Ijóð. Hvað held-
urðu að fslendingar segðu ef þau ljóð
hefðu verið múrhúðuð eins og Helgi
mátti þola að gert væri við húsið sem
hann teiknaði?
Byggingarlist er framlenging á
hugsun og það verður að bera virð-
ingu fyrir höfundum húsa eins og
höfundum annarrar listar.”
Hús aru hluti
af umhverfi
,,Við varðveitum handritin okkar
og við þurfum lika að varðveita
byggingarlist okkar frá ólíkum
tímum. Ekki bara timburhúsin, eftir
þeim koma steinhús sem bera svip
ólíkra tímaskeiða. En timburhúsin
eru i mestri hættu núna.”
Siðan bendir Hörður á hvernig heil
hverfi bera svip þeirra tíma sem þau
voru reist á. Frakkastigur og Njáls-
gata hafa sinn stil, Bárugatan og
Ránargatan annan. Og verkamanna-
bústaðirnir við Hringbraut eru ein-
kennandi fyrir „funktionalismann.”
„í London hef ég séð götu þar sem Hörflur Ágústsson Hstmálari: „Þaö varfltw afl bsra vhfllngu fyrir höfund-
ytra útlit húsanna var látið halda sér um húsa sins og höfundum annarrar listar." DB-mynd: A. I.
Halgl Halgason, einn okkar fyrstu arkitakta, ar höfundur Kvennaskóla-
hússins sam Þóra Malstad lát raisa vifl Austurvöll á sainni hluta 19. aldar.
Mynd: Sigfús Eymundsson
... og nú gengur þafl undir nafninu „Gamla SjáHstæflishúsifl." Timbur-
klæðningin gamla er löngu horfin undir múrhúflun, gluggamir hafa verifl
augnstungnir og smáskúr hafur varifl tyltt vifl suðurgaf linn.
DB-mynd Bj. Bj.
en íbúarnir máttu breyta innanhúss
eftir vild. Þetta mætti gera víða, t.d.
bæði hér i Reykjavík og öðrum
bæjum, eins og Akureyri og Stykkis-
hólmi.”
„Við erum ekki að endurskapa
horfið mannlif, en við erum að
vernda minjar um það. Og þá má
ekki gleymast að hús eru ævinlega
hluti af umhverfi.”
En sórtu að byggja þá
gerðu það f nútfmastfl
,,En ég er alfarið á móti því að allt
gamalt sé gott og allt nýtt sé vont —
eða öfugt. Ef byggja þarf hús i gömlu
hverfi þá er það falskt að mlnum
dómi að gera það i stil fortíðar. Þú
skalt heldur biöja góðan arkitekt að
byggja hús i samræmi við okkar tima
en hann þarf að taka fullt tillit til
gamla umhverfisins i stæröum og
formi.
Og það er auðvitað alltaf álitamál
hvað á að vernda, hvað á að vfkja.
Það er ekki hægt að stöðva timann.
En þegar ákveöið hefur verið að friða
hús þá er þaö ekki málið að hafa þau
með grútartýrum og útikamri, heldur
hitt að varðveita hlutföll, stærðir,
efnisáferð, leik ljóssins á ákveðnum
flötum.
Það þarf að lifa sig inn í anda
hússins og bera virðingu fyrir höf-
undi þess, eins og þegar einleikari í
hljómsveitarverki spilar kadensu af
fingrum fram. . . ”
Talið berst síðan að Grjótaþorpi:
,,í minum augum er það ekki merki-
legra en mörg önnur hverfi bæjarins.
í allri umræðunni er eins og þaö hafi
gleymzt að það er aðeins jaðar í öðru
miklu merkilegra, sumsé miðbænum.
„Og siðan talar Hörður sig aftur
heitan og aö þessu sinni um Aðal-
stræti:
, ,Engin borg i veröldinni á sér aðra
eins arfleifð. Viö vitum hvar fyrsti
landsnámsmaöurinn okkar bjó og
þetta er einmitt sjávargatan hans.
Mörgum öldum seinna kemur svo
Skúli fógetí og leggur grundvöll að
borginni við þessa sömu götu.
Og að sjá hvernig búið er að fara
með hana!
Það er ekki nema um tvennt að
gera. Annaðhvort að rífa hana til
grunna og byggja hana upp í bezta
nútímastíl. Eða þá aö endurgera hana
eins og hún var á einhverjum ákveðn-
um tima, til dæmis á áratugnum milli
1920 og 30 eða þá rnilli 1930—40. En
mér finnst mjög gleðilegt að sjá Bern-
höftstorfuna rísa úr öskustónni.”
,,En er það ekki gervimennska?”
„Nei! Þetta er alls staðar gert í
heiminum. Dómkirkjurnar i Lundi,
Köln og Niðarósi, þetta eru allt
endurbyggingar, og Pólverjar, þessi
bláfátæka þjóð, hikuðu ekki við að
byggja upp gamla borgarhlutann í
Varsjá eftír striðið í sinni uppruna-
legu mynd.”
„En af hverju endurbyggja þá ekki
Grikkir Akrópólis-hofið i Aþenu.”
„Æ, þeir eiga svo mikið af eld-
gömlum byggingum þarna suöur-
frá,” segir Hörður, ,,og við eigum
ekkert hús eldra en frá 18. öld.”
Upp úr 1930 riMi hvarfi f Reykjavfk,
sem em ekki sfflur merkileg en
tímburhúsahverfin, eins og tíl
desmis verkamannabústaflirnir vifl
Hringbraut, teiknaðir af Gunnlaugi
Halldórssyni arkitekt
Mynd: Hörflur Ágústsson.
Þar með kveður hann og segist
ekki geta hugsaö sér aö hlusta á úr-
tölur i fólki sem ekki skilur að gömul
hús eru menningararfleifð, jafnvel
þótt fúin séu.
-IHH.