Dagblaðið - 23.07.1981, Side 12

DAGBLAÐIÐ. FIMMTUDAGUR 23. JÚLÍ1981.
MMBuaa
Útgefandi: Dagblaðiö hf.
Framkvœmdastjórí: Sveinn R. Eyjólfsson. Ritstjóri: Jónas Krístjánsson.
Aðstoóarrítstjórí: Haukur Helgason. Fróttastjóri: Ómar Valdimarsson.
Skrifstofustjórí ritstjóman Jóhannes Reykdal.
íþróttir: Hallur Símonarson. Menning: Aðalsteinn Ingólfsson. Aðstoðarfréttastjóri: Jónas Haraldsson.
Handrít: Ásgrímur Pálsson. Hönnun: Hilmar Karísson.
Blaðamenn: Anna Bjarnason, Atii Rúnar Halldórsson, Atli Steinarsson, Ásgeir Tómasson, Bragi Sig-
urðsson, Dóra Stefánsdóttir, Elin Albertsdóttir, Gunnlaugur A. Jónsson, Inga Huld Hákonardóttir,
Kristján Már Unnarsson, Sigurður Sverrisson.
Ljósmyndir: Bjamieifur Bjamleifsson, Einar Ólason, Ragnar Th. Sigurðsson, Sigurður Þorri Sigurðsson
og Sveinn Þormóðsson.
Skrífstofustjóri: Ólafur Eyjólfsson. Gjaldkeri: Þráinn Þorleifsson. Auglýsingastjóri: Már E.M. Hall-
dórsson. Dreifingarstjórí: Valgoröur H. Sveinsdóttir.
Ritstjórn: Síðumúla 12. Afgreiðsla, áskríftadeild, auglýsingar og skrífstofur: Þverholti 11.
Aöalsimi blaðsins er 27022 (10 línur).
Setning og umbrot Dagblaðið hf., Síðumúla 12.
Mynda- og plötugorð: Hilmir hf., Siðumúia 12. Prentun: Árvakur hf., Skeifunni 10.
Askríftarverð á mánuði kr. 80,00. Verð í lausasölu kr. 5,00.
Ofsnemmt, þvímiður
Of snemmt er að fagna úrslitum til-
rauna Friðriks Ólafssonar til að fá fjöl-
skyldu Kortsnojs leysta úr Sovétríkjun-
um. Ekki er tímabært að gera það, fyrr
en fjölskyldan sleppur, ef hún fær á
annað borð að fára.
Ráðamenn Sovétríkjanna hafa komið krók á Friðrik
með því að fá hann til að samþykkja að flýta einvígi
Kortsnojs og Karpofs um heimsmeistaratitilinn um
einn mánuð, til hins upprunalega einvígistíma í
september.
ítalirnir, sem skipuleggja einvígið í Merano, hafa
undanfarna daga verið önnum kafnir við að reyna að
verða við þessari breytingu. Ef þeim tekst það, verður
áreiðanlega mjög takmarkað svigrúm til síðari breyt-
inga.
Hvað gerir Friðrik, ef Baturinski, varaforseti
sovézka skáksambandsins, uppgötvar allt í einu, að
nýjasta umsóknin um frelsun fjölskyldu Kortsnojs hafi
verið gerð í fjórriti, en ekki í fimmriti, eins og áskilið
sé?
ítalirnir verða áreiðanlega mjög reiðir, og því miður
ekki við Baturinski, heldur við Friðrik, sem er ábyrgur
fyrir einvíginu sem forseti alþjóðlega skáksam-
bandsins. Segja þeir ekki bara nei takk, ef Friðrik vill
nýja frestun?
Sovézk stjórnvöld hafa komið sér upp taflstöðu, sem
þau eru sérfræðingar í. Þau láta klukkuna ganga á
andstæðinginn, í þessu tilviki Friðrik. Þau hafa þrengt
verulega möguleika hans á að mæta nýjum leikjum í
taflinu.
Þeim mun nær sem einvígið færist, þeim mun
örðugara verður fyrir Friðrik að bregðast við nýjum
viðhorfum, nýjum brögðum, nýju undirferli. Batur-
inski er nokkurn veginn búinn að hindra frekari
tilfærslur einvígisins.
Friðrik er ekki öfundsverður af máli þessu. Það er
illt að þurfa að sitja að samningum við glæpamenn um
svo sjálfsagðan hlut, að jafnræði skuli vera með kepp-
endum í heimsmeistaraeinvígi. Og það hefur Friðrik
orðið að reyna.
Við slíkar aðstæður verður sjálfsagt að gera fleira en
gott þykir. En velsæmið setur því þó takmörk, auk
þess sem Friðrik er siðferðilega skyldugur til að sjá um,
að fantabrögð séu ekki leyfð í skák, einni alþjóðlegra
keppnisgreina.
Óneitanlega er hrollvekjandi að lesa í greinargerð
Friðriks: ,,í viðræðum þessum varð forsetinn þess
áskynja, að nánir ættingjar áskorandans höfðu aldrei
lagt fram gilda umsókn fyrir fjölskyldu hans um að ná
fundum hans. . . ”
Ein út fyrir sig eru þessi orð dónaskapur í garð allra
þeirra, sem hafa í fimm ár árangurslaust reynt að fá
sovézka ráðamenn til að verða við óskum konu og
sonar Kortsnojs um að fá að fara úr landi.
Allir munu þó fyrirgefa Friðrik þetta, ef það er
hvimleiður þáttur í gulltryggu samkomulagi um frelsun
fjölskyldunnar. Það er að vísu grátlegt að sjá góða
drengi beygja sig fyrir lyginni, en árangurinn skiptir
töluverðu máli.
Því miður er ástæða til að óttast, að ráðamenn
Sovétríkjanna hafi ekki leikið sínum síðustu leikjum í
tafli þessu. Þeir eru sérfræðingar í undanbrögðum á
síðustu stundu, þegar svigrúm til svara er horfið.
Ef Baturinski reynist hafa setið á svikráðum við
Friðrik, á skákmeistari okkar varla nema einn varnar-
leik eftir í tímahrakinu. Það er að aflýsa einvíginu
hreinlega og boða ekki á ný til þess, fyrr en fjölskyldan
er sloppin úr Víti.
r
Vi
r
V
Súrálsþankar
Nærri stappar, að skýrsla Coopers
& Lybrand sé hér á landi orðin álika
gagn og „leyniskjölin” voru á sfnum
tíma í bandaríska sendiráðinu í
Teheran, þar sem byltingarverðir
Kómeinis gerðu sínar athuganir. Alu-
suisse er í slæmri klípu. Vitaskuld
hefur Alusuisse, eins og áður hafði
komið á daginn ’74, lítt kunnað sér
hóf í að skýra álsamninginn sér í hag
og „hækkun i hafi” því ekkert lygi-
leg. Hitt er annað, að umfjöllun
iðnaðarráðherra í desember 1980 —
að þessu máli órannsökuðu — gerði
það að pólitísku deilumáli. Því er það
svo mikill fréttamatur- nú, andstætt
fyrri sambærilegum endurskoðun-
um. Afleiðingin er stórlega rýrt traust
Alusuisse og Alusuissemenn nánast
orðnir skálkar i almenningsaugum á
íslandi.
Samningsforsendur bresta við
meiriháttar vanefndir. Eins og málið
er nú vaxið, varð rikisstjórnin, viljug
eða nauðug, að taka ákvörðun á
fundi sínum 16. júlí sl. um samnings-
viðræður og endurskoðun álsamn-
ingsins, hugsanlega greiðslu á van-
goldnum sköttum, hækkun raforku-
verðs, breytingar á framleiðslugjaldi
og eignaraðild Islendinga í áföngum
að álverinu í Straumsvík. Skýrsla
Coopers & Lybrand er skjalfestar
líkur fyrir að Alusuisse hafi bruggað
íslenzkum hagsmunum launráð í súr-
áli og rafskautum.
Engin skafheiðríkja
Engin skafheiðrikja er samt i þessu
máli. Líkur eru til, að Alusuissemenn
hafi teflt sína peningaskák á yzta
jaðri ákvæða álsamningsins, reynt að
skýra hann sér eins í vil og með
Kjallarinn
SigurðurGizurarson
nokkru móti var unnt, enda
íslendingar ekki með nefið ofan í
þeirra koppum og kirnum.
Ekkert vinnst þvi með því að gera
Alusuisse að syndahafri. Allt frá
dögum þjóðernissinna í Þýzkalandi á
3. og 4. áratugnum hefur þó verið í
tízku að mála fjandann á vegg, þar
sem fjölþjóðafyrirtæki eru. Þau hafa
þekkingu, tækni, auð og völd, en þau
hafa ekki mikið lýðræðislegt kjör-
fylgi á bak við sig. Þeir sem vilja
vinna sér inn atkvæði „á lýðræðis-
legan hátt” eru því einkar ginn-
keyptir fyrir því að rista slikum fyrir-
tækjum nið. Skiptir þar ekki máli,
þótt þessir risar standi að miklu leyti
undir efnalegri velmegun Vestur-
landa.
Skattaundanskot
fjölþjóðafyrirtœkja
Það er inngróið eðli fjármála-
manna að hámarka afrakstur sinn og
gróða. Þá iðju stunda stjórnendur
fjölþjóðafyrirtækja af lífi og sál. Og
þótt sannanlega sé takmark þeirra
'ekki gagn samfélagsins, uppsker það
ávðxt þeirrar viðleitni. Skattaundan-
skotfjölþjóðafyrirtækjaer hins vegar
þekkt fyrirbrigði. Við þá háskóla
erlendis, þar sem lögskipti ríkja við
erlend fjölþjóðafyrirtæki eru könn-
uð, koma m.a. mjög tíl athugunar
aðferðir þeirra við undanskot skatta
og skyldna, m.a. með samleik dóttur-
fyrirtækja í mörgum löndum —
stundum fyrirtækja, sem aðeins eru
til á pappírnum.
Fjölþjóðafyrirtækin eru þó ekki
ein við það heygarðshorn. Allir
þekkja Glistrup hinn danska, sem
sérhæft hefur sig í því að leika á
skattayfirvöld „löglega” og safnað
um sig i stjórnmálaflokki hópi milli-
stéttafólks, sem óánægt er með að-
gangshörku ríkisvaldsins.
Árvekni og eftirlits
er þörf
Iðnaðarráðuneytið var furðulega
grandalaust í þessum málum á
árunum 1975—80, því að Alusuisse
virðist hafa verið aðhalds- og eftír-
litslaust allan þann tíma þrátt fyrir
ákvæði i álsamningnum, er heimil-
uðu eftírlit. Áður hafði tvívegis verið
notuð heimild til leiðréttingar. Á 5
ára tímabilinu virðast islenzk stjórn-
völd hins vegar hafa horft í aðra átt
Kirkja á
krossgötum
Kirkja og kristni á íslandi er um
þessar mundir allmikið til umræðu
og ber margt til. Á þessu ári eru talin
vera þúsund ár síðan þeir Þorvaldur
víðförli og Friðrekur biskup hófu
kristniboð norður í Húnaþingi.
Biskupskjör fer fram á árinu. Síðan
bætist við að nú nýverið hafa orðið
nokkur blaðaskrif um Skálholtsstað
og „eignarhald” þjóðkirkjunnar á
honum.
Áðurgreind efni gefa því gott
tilefni til einhverrar úttektar og hug-
leiðinga um þessi mál. Sem leik-
maður tel ég mig hafa jafnan rétt á
við hina prestlærðu til að leggja
eitthvað til málanna — allir erum við
jú víst meðlimir í svokallaðri þjóð-
kirkju íslands. Svo bætist það við,
hvað mig snertir persónulega, að ég
er uppalinn á sama bæ og Þorvaldur
hinn víðförli — á Spákonufelli í
Húnaþingi — en þangað var
Þorvaldur á sínum tíma tekinn í
fóstur af Þórdísi spákonu, þeirri
merkilegu og dulúðugu persónu. Við
búi á Spákonufelli eftir Þórdísi tók
Þóroddur, sonur Snorra goða á
Helgafelli, bróðir Halldórs Snorra-
sonar — þess er dvaldi í Miklagarði
(Konstantínópel) sem hirðmaður
keisarans þar. Á þær slóðir lagði
einnig Þorvaldur víðförli leið sína.
Mikil áhrif og lítt rannsökuð
má áreiðanlega rekja til dvalar Hall-
dórs Snorrasonar í Miklagarði og
annarra íslendinga sem þar dvöldu.
Er ekki ólíklegt að áhrif þaðan hafi
átt sinn þátt í hinum einstöku forn-
bókmenntum íslendinga. Bæði
Sturlungar og Oddaverjar töldu til
ættar við Halldór Snorrason og konu
hans, Þórdísi Þorvaldsdóttur, ættaða
frá Holtastöðum í Húnaþingi. Þetta
er nú önnur saga sem ekki verður
farið hér nánar út í.
A
Kjallarinn
Björn Jakobsson
Eru íslendingar
kristnir
Þann 5. júlí sl. flutti dr. Páll
Skúlason prófessor synoduserindi
sem bar ofangreint heiti. Eru
íslendingar kristnir? Erindi þetta var
á margan hátt áhugavert framan af
enda var uppistaða þess i byrjun
gamlar hugleiðingar Steins Steinarrs
um sömu spurningu. En Stein
Steinarr má hiklaust telja einn mesta
heimspeking okkar, jafnframt því að
vera tímamótamaður í skáldskap.
Vitnaði dr. Páll meðal annars í þau
ummæli Steins að ef þeirra Bach og
Hándels hefði ekki notið við næði
boðskapur guðsþjónustunnar stutt.
Niðurstaða prófessorsins varð hins
vegar sú, sem ég er ekki sammála, að
til þess að maður gæti talist kristinn
yrði hann að iðka hinn kristna sið
innan vébanda kirkjunnar. Dr. Páll
lét þess getið að hann hefði sjálfur
numið við kaþólska menntastofnun
og hefði hann, að mér skildist,
þannig betri möguleika á að taka
þessa afstöðu til málsins þar sem
hann hefði þar með yfirsýn yfir bæði
hinn lúterska og kaþólska sið. Nú vill
svo til að við höfum skýrt dæmi um
sannkristna manneskju, sem látið
hefir eftir sig rit og útskýringar á því
hvernig á þvi stóð, að hún gat ekki
gengið inn fyrir þröskuld kirkjunnar
þar sem hún taldi sig þar með útiloka
sig, eða inniloka sig, frá því að geta
unnið verk sín í sannkristnum anda.
Ég á þar við Simone Weil en verk
hennar og viðhorf hlýtur
prófessorinn að þekkja. (Ekki má
blanda henni saman við aðra
kvenhetju með sama nafni, þ.e.a.s.
fyrrverandi ráðherra í frönsku ríkis-
stjórninni og núverandi forseta
Evrópuþingsins.) Að vera kristinn
hlýtur að skilgreinast af breytni en
ekki orðum. Sjálfur hefur Kristur
gefið góða skilgreiningu á þessu í
einni af sinni bestu dæmisögu um
miskunnsama Samverjann. Þar er
það hinn heiðni sem er raunverulega
hinn „kristni”. Ég sem j>etta skrifa
fer nær aldrei í kirkju, m.a. vegna
þess að messuformið, sem tíðkast í
þinum lúterska sið, fellur mér illa, þó
sérstaklega þegar presturinn stígur í
stólinn og fer að predika yfir
söfnuðinum. Stundum opna ég fyrir
útvarpið á sunnudögum til að fá
sýnishorn af málflutningi prestanna í
predikunum sínum. Oft hefir mér