Dagblaðið - 22.09.1981, Blaðsíða 10

DAGBLAÐIÐ. ÞRIÐJUDAGUR 22. SEPTEMBER 1981.
BIAÐIÐ
Útgefandi: Dagblaðið hf.
Framkvœmdastjórí: Svoinn R. EyjóHsson. Ritstjórí: Jónas Kristjánsson.
Aðstoóarritstjórí: Haukur Helgason. Fróttastjórí: ómar Valdimarsson.
Skrtfstofustjórí rítstjóman Jóhannes Reykdal.
Iþróttir Hallur Símonarson. Menning: Aðalsteinn IngóHsson. Aöstoöarf róttastjóri: Jónas Haraldsson.
Handrit: Ásgrímur Pálsson. Hönnun: Hilmar Karisson.
Blaðamenn: Anna Bjamason, Atli Rúnar Halldórsson, Atii Stoinarsson, Ásgeir Tómasson, Bragi
Sigurösson, Dóra Stefánsdóttir, Elin Albortsdóttir, Gunnlaugur A. Jónsson, Inga Huld Hákonardóttir,
Kristján Már Unnarsson, Siguröur Sverrísson.
Ljósmyndir: BjamleHur BjamleHsson, Einar Ólason, Ragnar Th. Sigurösson, Siguröur Þorri Sigurösson
og Svoinn Þormóösson.
SkrHstofustjórí: Ólafur EyjóHsson. Gjaldkorí: Þráinn ÞoríeHsson. Auglýsingastjórí: Már E.M. Halldórs
son. DreHingarstjórí: Valgeröur H. Sveinsdóttir.
Ritstjóm: Síöumúla 12. Afgreiðsla, áskríftadeild, auglýsingar og skrífstofur: Þverholti 11.
Aðalsimi blaðsins er 27022 (10 línur).
Setning og umbrofc Dagblaöið hf., Siðurnúla 12.
Mynda- og plötugerö: Hilmir hf., Siðumúla 12. Prentun: Árvakur hf., SkoHunni 10.
Áskríftarverö á mánuði kr. 85,00. Verö i lausasölu kr. 6,00.
Umheimurinn erinniágafli
Þeir, sem ekki voru áður búnir að sjá
Snorra Sturluson af myndsnældu,
fengu að sjá hann í fyrrakvöld og
komust þar með í umræðuhæfra manna
tölu. Án snarræðis myndsnældumanna
hefði sjónvarpið líklega geymt Snorra
til jóla.
Lögreglurannsókn er nýlega hafin vegna kæru út-
varpsstjóra á hendur ótilteknum mönnum fyrir að taka
upp hina dönsku útsendingu og dreifa henni til al-
mennings um eitt eða fleiri myndsnældukerfanna, sem
fara hér um sem eldur í sinu.
Snorramálið er gott dæmu um, að myndsnældurnar
eru smám saman að rjúfa einkarétt Ríkisútvarpsins á
sjónvarpi. Ráðamenn þess geta ekki lengur ákveðið,
hvenær hentar þeim að senda út efni, sem liggur tilbúið
til útsendingar.
Nú er talið, að um eða yfir 80% íbúða í Breiðholti
séu tengd myndsnældukerfi. Þar á ofan hafa nokkur
kerfi þar verið tengd saman í eitt stórt 1000 íbúða og
4000 íbúa kerfi. Litlu útvarpsstjórarnir eru að stækka.
Þessi sprenging er engan veginn bundin fjölbýlis-
húsum. Einbýlishúsahverfi voru fyrst tengd saman
með kapli í myndsnældukerfí á Suðurnesjum og síðan
annars staðar. Seljendur slíkra tækni auglýsa meira að
segja opinberlega.
Búið er að koma fyrir kapalkerfum í Stykkishólmi
og á Hvolsvelli. Framkvæmdir eru langt komnar í
Vestmannaeyjum og Borgarnesi og eru fyrirhugaðar á
Akureyri, Siglufirði og Hornafirði. Sókn myndsnæld-
anna verður ekki stöðvuð.
Augljóst er, að fljótlega kemur að því, að meirihluti
þjóðarinnar hafi aðgang að fleiri útvarpsstjórum en
Andrési Björnssyni. Kærur og lögreglurannsóknir hafa
ekki og munu ekki megna að hindra þessa byltingu.
Enn sem komið er, hefur einkaréttur Ríkisútvarpsins
fyrst og fremst verið rofinn í afþreyingarefni. Almenn-
ingur hefur komizt í aðstöðu til að taka brezka saka-
málaþætti fram yfir norræna þætti þjóðfélagslegra
vandamála.
En þetta er bara tímabundið ástand. Senn verður
líka rofinn einkarétturinn á fréttum og öðrum upplýs-
ingum, þegar evrópsku gervihnettirnir fara á loft.
Geislar eins eða tveggja þeirra að minnsta kosti munu
ná til íslands.
Við sjáum forsmekkinn í Bandaríkjunum, þar sem
tólf gervihnettir sjónvarps eru á lofti. Þar bjóða hvorki
meira né minna en 70 framleiðendur upp á móttöku-
stöðvar til einkanota. Verð þeirra er frá 28.000
krónum til 112.000 króna.
Þetta verð á eftir að lækka verulega. En þegar hafa
10—20.000 fjölskyldur keypt jarðstöðvar. Búizt er við,
að þeim fjölgi um að minnsta kosti 10.000 á ári og
síðan örar, þegar stöðvarnar hafa lækkað í verði.
Ekki þarf mikið hugmyndaflug til að spá, að loftnet
af þessu tagi verði tengd íslenzku myndsnældukerfun-
um um leið og erlendir gervihnettir gefa til þess tæki-
færi. Hinn íslenzki einkaréttarhafi verður þá jafn
varnarlaus og nú.
Sá tími er að hverfa, að góðviljaðir menningarvitar
sitji í hlutverki hliðvarða gagnvart útlöndum og
ákveði fyrir okkur, hvað okkur sé hollt að sjá í sjón-
varpi og hvað ekki. Tæknin hefur laumazt í kringum
þessa ágætu menn.
Myndsnældubyltingin er langsamlega alvarlegasta
áfallið, sem hin opinbera forsjárstefna hefur orðið
fyrir. Þjóðfélagið verður öðruvísi eftir þessa byltingu,
hvort sem menningarlegum hliðvörðum líkar betur eða
verr.
mtmmm

TEGtCFlLM
GySERRLM
musik™
KRSGSFCMl
KRI?ÆRUV5l
: B0Rf'CFUl
[SALGÖO I
UDLEJNáNG i
ÁF I
ÍSPíLLLriijVÍ 1
v'ERSRí.DNífC
|FRA ‘ |
SrnmFILM 1
mLVIDEÖ:.|
.1
Þessi verzlun f Kauprnannahöfn selur spólur með kvikmyndum, bæði dönskum, bandariskum og annars staðar frá. Flestar
spólurnar eru búnar til i heimildarleysi og verzluninni verður eflaust lokað einhvern daginn. — En er á meðan er.
Bandarískir kvikmyndaframleið-
endur hafa nú þungar áhyggjur af út-
breiðslu myndsegulbanda sem telja
má næstum almenningseign. Það er
afar auðvelt að taka kvikmyndir upp
á þann hátt og sýna þær aftur.
En framleiðendur eru óhressir með
að fá ekkert greitt fyrir slíkar sýning-
ar. Talið er að bandaríski kvik-
myndaiðnaðurinn tapi á þennan hátt
hundrað milljón dollurum á ári.
Samt er líklega enn meira um kvik-
myndaþjófnað á þennan hátt utan
Bandaríkjanna. Alls er talið að um
80—85% af öllu efni sem sýnt er á
myndsegulböndum í heiminum sé
tekið traustataki án þess að fyrir það
sé greitt í samræmi við reglur um rétt
höfunda og flytjenda. Utan Evrópu,
til dæmis í Austurlöndum nær, er
þessi talaennhærri.
Til þess að reyna að stemma stigu
við þessum ólögmætu upptökum —
og sýningum hafa kvikmyndafélögin
gripið til ýmissa ráða.
35 fangelsisdómar
Meðal þeirra ráða sem gripið hefur
verið til er að greiða mönnum þókn-
un ef þeir gefa kvikmyndafélögunum
Og síðan er miskunnarlaust farið í
mál við þá sem brotið hafa af sér.
Samkvæmt bandarískum lögum er
jafnsaknæmt að selja og/eða dreifa
ólöglegum myndsegulbandsupptök-
um eins og að búa þær til.
Þegar hefur 171 aðili verið dæmd-
ur fyrir brot af þessu tagi og þar af
hafa 35 mátt sæta fangelsisvist. Hinir
hafa fengið sektir eða skilorðs-
bundna dóma. Eitt nýjasta máiið er
það að dreifingaraðili í Texas var
dæmdur til sex mánaða fangelsisvist-
ar, óskilorðsbundið, fyrir að selja
ólöglegar upptökur af kvikmyndinni
Stjörnustríð (sýnd í Nýja bíói í fyrra).
Ekki má sýna stolnar
upptökur á sam-
komustöðum
Fyrir bandaríska þinginu liggja nú
frumvörp þar sem gert er ráð fyrir að
refsingar fyrir að standa að ólögleg-
um upptökum á myndsegulbönd
verði gerðar þyngri en nú er.
Samkvæmt lögum um höfundar-
rétt er bannað að sýna myndsegul-
bönd í klúbbbum eða á öldurhúsum
nema greiða afnotarétt. Skiptir þá
upplýsingar um ólöglega sýningar á
myndsegulböndum. í þau sex ár sem
stríðið um myndsegulböndin hefur
staðið hafa meira en hundrað þúsund
dollarar verið greiddir í laun fyrir
slikar upplýsingar.
/*
Um skrefagjöld
Sú fyrirætlun Póst- og simamála-
stofnunarinnar að setja skrefataln-
ingu á innanbæjarsamtöl virðist
valda ýmsum hugarangri svo með
ólíkindum er. Margir hafa látið til sín
heyra um þetta mál og fundið því
flest til foráttu. Þar sem mér virðist
þessi neikvæða afstaða vera byggð á
nokkrum misskilningi og viss atriði
þessu varðandi ekki komið nægilega
ljóst fram, vil ég leggjahér orð i belg.
Nokkurra
daga bið
Um áratugi hefur það verið svo, að
símasambönd milli fjarlægra staða
hafa verið fá, enda geysikostnaðar-
söm í uppsetningu. Það hefur því
verið eðlilegt, að símtöl milli lands-
hluta væru dýr, og ekki fyrir almenn-
ing að nota utan í brýnni nauðsyn.
Þegar ég flutti til Austurlands fyrir 30
árum þótti t.a.m. ekki tiltökumál þótt
alllengi þyrfti að bíða eftir samtali til
Reykjavíkur, jafnvel í fáeina daga.
Og lægi mönnum á var ekki um
annað að ræða en að kaupa hraðsam-
tal, sem kostaði þrefalt venjulegt
gjald, og dæmi voru þess að allmarg-
ar klukkustundir tók að fá slík sam-
töl afgreidd og forgangshraðsamtöl
fyrir tífalt gjald ekki óþekkt fyrir-
bæri og hefi ég enda sjálfur gripið til
slíks, er mikið lá við.
Þannig hefur landsbyggðin um
áratugi búið við dýrt og ófullnægj-
andi símakerfi. Við tilkomu Micro-
tækni hefur hér orðið gjörbylting á.
Þar sem áður voru aðeins eitt eða ör-
fá sambönd milli staða, og auðvitað
feikidýr, eru nú komin sambönd í
Kjallarinn
Baldur Bödvarsson
tuga eða hundraða tali, sem kosta
minna pr. samband en númer með
tilh. i innanbæjarkerfí. Dæmið hefur
því snúist við frá þvi sem áður var. Í
stað þess að langlínusamböndin voru
svo dýr að vart var hugsanlegt að þau
stæðu undir kostnaði, eru þau orðin
að tekjulind fyrir Póst og síma
og skila tekjum langt umfram kostn-
að og það sem eðlilegt getur talist.
Hins vegar hefur gjaldskrá síma-
gjalda ekki verið leiðrétt nema sára-
lítið til samræmis við þær breytingar,
sem orðið hafa á undanförnum árum
í uppbyggingu símakerfisins.
Afsláttur?
Sem dæmi um hversu dýrt er að
nota síma milli landshluta, má nefna,
að hafi maður það fyrir reglu að
hringja tvö tíu mínútna samtöl á dag
til Reykjavíkur, mundu honum hér i
bæ ekki hrökkva til mánaðarlaun að
greiða reikninginn þegar hann kæmi
til innheimtu, jafnvel þó laun hans
væru í góðu méðallagi. Ungur maður
sem sendur hafði verið frá Reykjavík
til starfa hér, en átti fjölskyldu sína í
Rvík, spurði mig nýlega, hvort þess
væri enginn kostur að semja um
símaafslátt ef hann notaði langlínu-
sambönd daglega. Hann sagðist
gjarnan vilja hafa daglegt samband
við fjölskyldu sína og það mætti
alveg eins vera á þeim tíma sem sími
er minnst notaður, þ.e.a.s. að nætur-
lagi eftir miðnætti. En hann hafði
gert sér grein fyrir því að lítill yrði af-
gangur af launum að lokinni greiðslu
fyrir dagleg langlinunot.
Þjónustan í
Þýskalandi
Fyrir nokkru bárust mér í hendur
upplýsingar um gjaldskrá símaþjón-
ustu í Þýskalandi. Þar kom fram, að
yfir nóttina, frá miðnætti til kl. 0700
að morgni, væri í því landi sama
skrefalengd á öllum samtölum,
landshluta á milli, innan borga og
utan. Ég er ekki í nokkrum vafa um,
að það yrði mörgum gleðiefni, ef
slíkur máti yrði upp tekinn hér á
Iandi. Enda mundi slíkt stuðla að
auknum fjölskyldu- og vinatengslum
milli landshluta og færa símanotkun