Ársrit Ræktunarfélags Norðurlands - 01.01.1960, Page 10
10
maður verði innblásinn af jákvæðri trú, er mótað getur
þjóðlegar erfðavenjur fyrir persónulega siðfræði. Sá er einasti
vegurinn til þess, að venjulegur maður velji persónulega
þroskandi líf og rísi þannig gegn harðstjórn (diktatur). Þess
vegna er það að mínum dómi mjög varhugavert, að hin svo-
nefnda „útjöfnunarheimspeki“ (komplementære filosofi) hef-
ur smám saman náð tökum á fjölda gáfaðra manna. Hamlet
Shakespeares er sálræn persónugerð, er fellur utan við örlög-
in vegna slíkra útjöfnunarhugmynda. í raun og veru eru að-
eins óljós mörk milli Hamletgerðarinnar og byrjandi sinnu-
leysis æskunnar. Nái þessi manngerð útbreiðslu, er hún al-
varleg hætta fyrir mótstöðu vestrænna landa gegn harðstjórn.
Síðasta ávarp Hamlets til Opheliu: „Far pú þína leið á hœli“,
er fullkomlega rökrænt. Sjálfur á hann heima þar, sem hald-
ið er áfram að andmæla harðstjórn, án þess að aðhafast nokk-
uð. I raunhæfu lífi, þar sem sköpun er athöfn, er jöínunar-
heimspekin aðeins staðfesting þess, að hlutaðeigandi hefur
valið um sín eigin örlög.
Það er þó enganveginn nægilegt, á öld gegnsýrðri af tækni-
legum vísindum, að blása jákvæðri trú í brjóst hins venjulega
manns, svo sem margt trúhneigt fólk álítur. Andleg vakning
ein gefur honum ekki tækifæri til frjálsrar persónulegrar
sköpunar. Hann þarf samtímis að fá raunhæft tækifæri til að
þroska hæfileika sína og skapgerð eins mikið og meðfæddir
eiginleikar hans leyfa, að öðrum kosti lendir hann tvímæla-
laust í tryggri höfn einhverra hinna miklu, kreddubundnu,
hugmyndakerfa vorra tíma.
Það er óskiljanlegt, að eftir að vorir alþýðusinnuðu stjórn-
málamenn hafa kynnzt afleiðingum einræðiskenndrar harð-
stjómar, sem nóg er af á vorum tímum, skuli þeir ekki sjá
ljóslega, að til þess að veita hinum venjulega manni þetta
tækifæri, og jafnframt að forða samfélagi voru frá harðstjóm,
þarf almenna fræðslu um umheiminn og vora eigin persónu-
legu aðstöðu. Mótvcegið gegn harðstjórn og einhcefni er al-