Ársrit Ræktunarfélags Norðurlands - 01.01.1960, Qupperneq 45

45
1. Köfnunarefni.
Hið ólífræna köfnunarefni finnst fyrst og fremst í and-
rúmsloftinu. Þar er það í frjálsu ástandi sem lofttegund. Það
finnst líka í ólífrænu ástandi í efnasamböndum í jarðvegin-
um sem saltpéturssýra og myndar þar ólífræn sölt með öðr-
um efnum, og nefnast þau nítröt. í Chile-saltpétri, sem er
steinsalt, er það í sambandi við natríum. Þá má nefna, að í
andrúmsloftinu geta myndazt sýringar af köfnunarefni, NO,
N02, N203. Þetta á sér stað, þá er loft verður rafmagnað.
Við úrkomu, sem jafnan fylgir eldingum, fellur það til jarð-
ar og sígur með jarðvatni neðar í jarðveginn. Þá er það fyrir
hendi í náttúrunni sem ammóníak og ammóníak-sölt. Af
þyngd jarðarvatns og lofts er talið, að köfnunarefni nemi
0.02%.
Hið frjálsa köfnunarefni andrúmsloftsins nýtist af blá-
grænum þörungum og nokkrum tegundum baktería, er geta
tekið það til sín og byggt upp lífræn sambönd af því í frumu-
hlutum sínum. Þessar bakteríur lifa í jarðvegi, en eru einnig
á og í rót og rótarhárum jurta af ertublómaættinni, sem
hafa á þennan hátt aðgang að köfnunarefninu til næringar.
Þessar lífverur geta numið köfnunarefnið úr andrúmsloftinu,
byggt upp af því lífræn köfnunarefnissambönd, og er það
því í frjálsu ástandi bein næring fyrir bakteriurnar.
Þýðingarmesta bakteríutegund, sem þessa hæfni hefur, er
Azotobacter, sem fyrirfinnst í nær allri ræktaðri jörð, sem er
nægilega þurr og svo unnin, að nægilegt andrúmsloft fyrir-
finnist í jarðveginum. Þá eru aðrar tegundir, sem þetta verk
vinna, svo sem Clostridum pasteurianum og Bacterium
radicicola, sem einnig er samlífsbaktería á rótum ertublóma-
ættarinnar. Virkastar eru við köfnunarefnisvinnsluna Azoto-
bacter chrococcum og Azotobacter agilis. Þær þurfa óbundið
súrefni og sykursambönd til að nærast á, steinefnasambönd
og kolvetni í auðleystu ástandi. Fyrir hvert eitt gramm kol-
vetna, sem bakteríumar sundra, binda þær 7—12 mgr af
köfnunarefni.