Ársrit Ræktunarfélags Norðurlands - 01.01.1960, Blaðsíða 47

47
sögu fleiri aðilar, sem vinna að sundrun annarra efnasam-
banda en eggjahvítunnar. Lokaþáttur við sudurliðun eggja-
hvítunnar er ammóníak, koltvísýringur, vatnsefni og metan.
Hér verður aðeins fylgzt með því, hvernig eggjahvítan liðast
sundur við rotnunina.
Sundurliðun eggjahvítuefnanna fer fram á jurtaleifum
bæði með þátttöku súrefnis og án þess að súrefni fyrirfinnist,
þar sem rotnunin fer fram. Þau kolvetnissambönd, sem fljótt
breytast í lífrænar sýrur, vama rotnun, en með því að binda
sýrur þessar með kalki örvast efnabreytingarnar. Auðleyst
fosfórsambönd flýta einnig sundurliðun eggjahvítuefnanna,
því að á fosfór nærast gerlarnir, sem að sundurliðuninni
vinna. Hitastig hefur áhrif á sundurliðun eggjahvítuefna,
verður einna örust, ef hiti er allt að 30° C. Fyrsta stig er, að
vissar bakteríur kljúfa eggjahvítuna, og myndast þá amíðar
og amínósýrur. Af þessum samböndum mynda ammóníak-
bakteríur NH4 eða ammóníak.
Nú getur annað tveggja gerzt, að ammóníakið gufi upp og
tapist út í andrúmsloftið, séu engin efnasambönd fyrir hendi,
sem binda það í ammóníumsalt, en jafnframt er sá mögu-
leiki til, að vísu í minni mæli, að það nýtist jurtunum. Þriðji
möguleikinn er fyrir hendi, og það gerist oftar, að aðrar teg-
undir baktería breyti ammóníakinu í sýrlinga með þeim loka-
þætti, að það myndast saltpéturssýra og af henni saltpéturs-
súr sölt. Rússnesku vísindamennirnir S. Vinogradsky og W.
Omelianske sýndu fram á þetta fyrstir manna. I öllum jarð-
vegi finnast bakteríur, sem hagnýta sér ammóníak. Þær nefn-
ast saltpéturmyndandi bakteríur og tilheyra þeirri fylkingu,
sem nefnist Neutrosomonas. Þær verða að hafa umráð súr-
efnis (eru því aerofili) og sýra ammóníakið, er við það breyt-
ist í nitrit. Samhliða því, sem þetta fer fram í jarðvegi eða
búfjáráburði, kemur til bakteríutegundin Bacterium nitro-
bacter, hagnýtir sér strax nitritið og breytir því í saltpéturs-
sýru, sem með kalki getur myndað kalcium nitrat, en jafn-