Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1975, Page 120

120
HORFUR í AMERÍSKUM BÓKASAFNAMÁLUM
sjónvarps og kvikmynda og tölvunnar, hefur haft geysileg áhrif á starfsemi bókasafna
í Bandaríkjunum. Þessir svokölluðu nýrri fjölmiðlar eru þó alls ekki svo nýir. Amerísk
hókasöfn höfðu fyrir löngu fært út kvíarnar, þ. e. ekki látið staðar numið við hæk-
urnar eða hið prentaða orð, heldur safnað jafnframt hljómplötum, myndum, skyggn-
um og margvíslegu efni, sem strangt tekið verður ekki flokkað undir bækur, sem
við hins vegar kennum okkur við. Nýjungar sem segulbönd, segulbandahylki, mynd-
og hljóðræmur og önnur slík tækni, allt er þetta auðvelt til afnota og í meðförum og
eins og hverjir aðrir hversdagshlutir, er þorri manna þekkir og er tamt að beita. Eftir-
spurn bókasafnagesta eftir slíkum hlutum hefur því farið vaxandi, enda finnst þeim
ekkert eðlilegra en þeirra sé að vænta í söfnunum, þótt ekki séu þeir bókakyns.
I kjölfar þessara nýjunga sigla svo aðrar allt upp í innansveitardreifistöðvar (Com-
munity Antenna) eða lokað sjónvarpskerfi (Cable Television), sem þegar er farið að
gera ráð fyrir í framtíðaráætlunum, og er þá hvorttveggja til, að bókasöfnin eigi frum-
kvæði að því efni, sem haft er á boðstólum, eða miðli því, sem aðrir leggja til. Mörg
almenningsbókasöfn eru þegar í tengslum við fræðslu- og fréttadagskrár, sem sendar
eru út annaðhvort útvarps- eða sjónvarpsleiðina eða símleiðis, og það þykir engin goð-
gá lengur að hugsa sér bókasafn í tengslum við ýmiss konar rafeindakerfi, á sama hátt
og við erum þegar í síma- og fjarritunarsambandi og beinu tölvusambandi. I öllu
þessu skiptir tæknin ekki höfuðmáli, heldur hið breytta hlutverk bókasafnanna. Þess-
ari starfsemi væri sumri hverri ekki við komið né lieldur væri hún svo árangursrík,
ef engar væru vélarnar, en úrslitum ræður hið nýja viöhorf til hókasafnaþjónustu,
sem nú er ekki lengur rígbundin við eitt einstakt safn, bókakost þess og híbýli.
Og með tilkomu tölvunnar hefur verið efnt til samvinnu um ýmiss konar verkefni
og það haft enn sem komið er meiri áhrif á safnreksturinn inn á við en beina þjónustu
við notendur út á við.
MARC-kerfið, MEDLARS og hin víðfræga miðstöð í bókasafni Ohio College (Ohio
College Library Center (OCLC)), þar sem kostur gefst á beinu skráningarsambandi,
eru allt dæmi um hið nýja viðhorf, sem vélvæðingin hefur skapað. Svo er véltækninni
fyrir að þakka, að með sh'kum tilraunum í hnitunar- og samvinnuátt ern allgamlar
hugmyndir um bókasafnaþjónustu orðnar að veruleika, hugmyndir, sem áður virtust
vera meira í ætt við hugsjónir en þær væru í rauninni framkvæmanlegar.
Áhugi amerískra bókavarða á þessari tækni og vilji þeirra til að hafa sameiginleg
not bæði af gögnum og þjónustu, á rætur að rekja til þess heföbundna sjónarmiðs
Ameríkumanna, að bókasöfn og þeir fjársjóðir, sem þar eru saman komnir, komi að
notum. Viö virðum varðveizlusjónarmiðið, en einungis, ef tilgangur varðveizlunnar
er sá, að hið varðveitta komi að notum, en varðveizlan sé ekki tilgangur í sjálfri
sér.
Að nokkru kemur þetta til af því, að við eigum miklu minna af fágæti og fjársjóð-
um en hin gömlu söfn í Evrópu. Mikil söfn bæði hér og annars staðar eru eldri en
nokkurt safn í Bandaríkjunum og raunar eldri en Bandarikin sjálf. Þegar söfn okkar
komu fram á sjónarsviðið, ortu þau upp á nýjan stofn án þess að hafa áhyggjur af