Árbók Landsbókasafns Íslands - Nýr flokkur - 01.01.1988, Side 43

JÓN LÆKNIR PÉTURSSON OG LÆKNINGABÓK HANS
43
kóngi. - Eldsskrif hans er hér undir censur. En enn veit eg eigi, hvert
það verður prentað sumtibus publicis, að minnstu ei in extenso, því
þar í er allt of margt orðrétt útskrifað úr prentuðum bókum, hvers
eigi mjög þarf‘ (Blanda VIII, 46). Um eldskrif Jóns, sem er í
ritskoðun, sjá bréf Magnúsar Stephensens til rentukammers,
Kaupmannahöfn 24. júní 1786, með „Betænkning over Indholdet af
Chirurgi Jon Petersens Afhandling om Ildrögens kiendeligste Virkn-
inger af Ildsprudningen 1783 saa vidt Norder-Island Angaaer, para-
graphevis fremsat" (Pjskjs.Rtk. 42,2,1786—1788, Islands Journal 7,
fskj. nr. 104).
Þegar borin eru saman registrið yfir hina boðuðu lækningabók \
Icktsýkinni og inntak Lækningabókar fyrir almúga Kh. 1834, sést, að
3 fyrstu kapítular hinnar fyrri eiga sér enga samsvörun í hinni síðari,
en áframhaldið er nánast eins að inntaki, þó að kapítulaskipun sé öll
önnur. Sjá töflu 1 síðar í grein þessari.
Þegar varð úr því, að Jón fengi lækningabók sína prentaða, notaði
hann 2 fyrstu kapítula hennar í grein, er hann ritaði í 11. bd. Rita
Lærdómslistafélagsins, bls. 107—169, Kaupmannahöfn 1791, og
nefndi um Orsakir til Siúkdóma á íslandi, yfirhofud. Sjá töflu 2.
En eins og fram hefur komið, þá er síðari hluti hinnar boðuðu
lækningabókar sá sem prentaður er í Lækningabók fyrir alrnúga og
Þorsteinn Jónsson stúdent og bóksali gaf út. Hann segir í ávarpi til
landsmanna 1774, að Jón dediceradi þáverandi Stiptamtmanni Thodal
bókina, og síðan endurbatti Jón hana eptir hendinni, eins og heknínga
tilraunir hans gáfu honum efni til, uns hann deydi, og áfram: Sökum þess ad
einginn gaf sig fram, er hvetti til prentunar nefndrar bókar, lá hún í dái uns
Bókþrykkjari G. Schagfjerd og Apothekarasveinn Haldór Arnason odludust, sá
fyrri afskrift bókarinnar, en hinn adal-ritid, sem afskrifadi þad 5 eda 6 sinnum
fyrir vini sína (bls. IV).
Með afskrift bókarinnar, sem Guðmundur Skagíjörð eignaðist,
mun átt við þann hluta, er síðar var prentaður, og mun vera það, sem
Guðntundur sendi Sveini lækni Pálssyni með bréfi 20. maí 1824 (ÍB.
3 8vo). En af aðalritinu, sem Halldór afskrifaði, eru nú enn til 3 þeirra
með hendi hans, þ.e. auk Nesstofuhandritsins Lbs. 1575 4to og Lbs.
2424 4to, sem bæði eru heil, og virðist hið síðara vera frumafskriftin,
sem hann gerir, og bætir hann þar við ýmsum upplýsingum um ritið.
Það handrit verður þess vegna lagt til grundvallar.
I eftirmála, sem er dags. Nesi 8. febr. 1821, upplýsir Halldór, að
afritið sé gert eftir eiginhandarriti Jóns og að hann hafi ekki fengið