Frjáls verslun - 01.06.1941, Page 3

S. Þátttakendur kaupfélaganna búa aðalíega í sveit-
um. Plestir viðurkenna, að bændur noti af mörg-
um vörutegundum tiltölulega mikið minna en þeir,
sem í kaupstöðum búa. Má þar til nefna vefnaðar-
vöru, skófatnað, búsáhöld, pappírsvörur o. fl.
4. Á sama tíma, sem krafizt er fyrir hönd kaupfélag-
anna, að þau fái ákveðinn skammt af innflutningn-
um handa hverjum félagsmanni til þess að tryggja
þeim vöruna, selja þau þessar sömu vörur í stór-
um stíl til utanfélagsmanna. Það sýnir, að krafan
um þennan innflutning samkvæmt höfðatöluregl-
unni er ekki á rökum byggð.
Þessi fáu dæmi sýna, hversu óhæfur úthlutunar-
grundvöllur höfðatölureglan er. Eitt er það og í fram-
kvæmd þessarar reglu, sem ekki virðist frambærilegt.
Það er, að tala félagsmanna og skylduliðs þeirra, sem
er uppistaða reglunnar, er tekin eftir ágizkun síðustu
árin. Hver félagsmaður er talinn hafa 3 heimilismenn.
Þetta er ekki samkvæmt skýrslum. Þetta er áætlað.
Búast hefði mátt við, að gengið hefði verið svo frá
jafn stóru deilumáli og höfðatölureglan er, að ekki
hefði verið unnt að véfengja grundvöllinn. En einmitt
af þessum sökum hefir verið hægt að benda á dæmi,
að tvö kaupfélög í einni sýslu landsins, þar sem þó
margar kaupmannaverzlanir eru, eigi samkvæmt höfða-
tölureglunni að fá úthlutun handa fleiri mönnum en eru
samtals búsettir i allri sýslunni.
Það, sem hér að framan er sagt, hefir verið sett
fram til að sýna nokkuð framkvæmd haftanna. Eg
tel að þau hafi hvergi náð tilætluðum árangri og skoð-
un mín er sú, að framkvæmdin eigi að miklu leyti sök
á því. Samvinna hefði vafalaust getað tekizt um þessi
mál milli aðila verzlunai'innar, ef reynt hefði verið frá
öndverðu að ná samkomulagi um framkvæmdina og
halda viðskiptamálunum utan við stjórnmál og flokka-
deilur.
Ég skal nú i fáum orðum setja fram álit mitt um
það, hvernig framkvæma beri innflutningshöft í grund-
vallaratriðum. Er það í samræmi við skoðun verzlunar-
stéttarinnar yfirleitt og stefnu Sjálfstæðisflokksins í
þeim efnum.
Ef innflutningshöft eru sett á um stundarsakir
vegna gjaldeyriserfiðleika, álít ég- að leggja beri til
grundvallar við úthlutun innflutningsleyfa, eins eða
tveggja ára undanfarandi innflutning einstaklinga eða
félaga. Taka ætti til athugunar við slíka ákvörðun, ef
innflytjendur hafa ástæður fram að færa, er mjög
raskar inninnflutningi þeirra það tímabil, sem lagt er
til grundvallar. Á þennan hátt raskast minnst hlut-
föllin milli innflytjenda frá því, sem var, meðan inn-
flutningurinn var frjáls, enda eiga ekki bráðabirgða-
ráðstafanii' vegna gjaldeyriskreppu að breyta þeim
hlutföllum að neinu verulegu leyti. Standi höftin lengi,
tel ég nauðsynlegt að taka úthlutunargrundvöllinn til
endurskoðunar á 2.—3. ára fresti og taka tillit til
breytinga, sem fram koma á verzluninni. Sömuleiðis
ætti að ætla ákveðinn hundraðshluta af innflutningn-
um árlega til nýrra verzlana.
Ég tel ekki, að sérstök skipting innflutningsins milli
kaupmanna og kaupfélaga vegna bráðabirgða innflutn-
ingshafta hafi við nokkur rök að styðjast. Undir slík-
FRJÁLS VERZLUN
um kringumstæðum eíga kaupfélögin engan frekari rétt
til hlutfallslega meiri innflutnings en kaupmenn, miðað
við fyrri innflutning. Báðir ex'u jafn réttháir aðilar i
verzluninni, og ef einstök kaupfélög ættu að fá aukinn
innflutning vegna vaxandi tölu viðskiptamanna, þá ætti
sama að gilda um einstakar kaupmannaverzlanir.
Þeir, sem hafa trú á innflutningshöftum sem aðal-
bjargráði í gjaldeyrisei'fiðleikum, halda því fram, að
höftum eigi að beita strax og sýnilegt er að gjaldeyris-
kreppa sé í aðsigi. Ég tel hins vegar, að ekki eigi að
grípa til innflutningshafta, fyrr en reyndar hafa verið
aðrar leiðii', sem dregið gætu til mikilla muna úr gjald-
eyriskreppu eða jafnvel afstýrt henni. Innflutningshöft
eru neyðarúrræði, sem ekki á að beita nema ekki sé ann-
ai's úx-kosta. Þau úi'i'æði til bráðabii'gða, sem ég tel að
til mála geti komið gegn gjaldeyriskreppu og fyrst eig'i
að grípa til, eru þessi:
1. Vai'færin lánastarfsemi bankanna til innflutnings-
verzlunar og framkvæmda, sem nota mikið aðflutt
efni.
2. Takmörkun á opinberum framkvæmdum, sem mikið
erlent efni þarf til.
3. Innflutningsbann um stundarsakir á vörutegund-
um, sem ekki ei'u nauðsynlegar.
4. Tollhækkun á ýmsum vörutegundum, öðrum en
brýnustu matvörum, og vörum til framleiðslu út-
flutningsafurða.
I þessu sambandi má og minna á atriði, sem miklu
ræður um gjaldeyrisafkomuna. Það er hvort aðalfram-
leiðslan er i’ekin með tapi eða hagnaði. Taprekstur sjáv-
arútvegsins undanfarinn áratug var ein aðalorsök þess,
hversu gjaldeyi'iski'eppan hér var erfið viðureignai'.
Slíkan taprekstur þai'f því að stöðva, ef nokkrar ráð-
stafanir gegn gjaldeyriskreppu eiga að bera árangur.
Þegar reynd hafa verið þau úrræði, sem hér hafa
vei'ið nefnd, án þess að nauðsynlegur árangur náist, tel
ég að velja megi að síðustu um tvær leiðir, gengislækk-
un eða innflutningshöft. Af því tvennu er gengislækk-
unin öi'uggari leið, ef gjaldeyririnn er rétt verðlagðui'.
Hin leiðin truflar minna verðmæti innanlands, en er
hins vegar hvergi nærri örugg og tíu ára reynsla, sem
héi' hefur fengizt af innflutningshöftum og framkvæmd
þeirra, gerir menn ekki bjartsýna á slíkar ráðstafanir".
Úr nefndaráliti E. J. og G. Þ. G.:
„Meiri hluti milliþinganefndarinnar lítur svo á, að
ckki sé réttmætt að framkvæma innflutningshöft þann-
ig, að skiptingu innflutningsins sé haldið í sörnu skorð-
um og var áður en til haftanna var gi-ipið, — sízt af
öllu, er innflutningshömlur standa um lengri tíma. Er
það álit meiri hlutans, að með því móti fengju innflytj-
cndurnir óhæfilega aðstöðu til þess að í'áða verðlaginu
og að landsmenn væru á þann hátt beittir órétti og þá
okki sízt þeir, sem vilja efla kaupfélagshreyfinguna í
landinu.
Meiri hluti milliþinganefndai-innar álítur, að ekki
komi til mála að hefta á þann hátt þróun samvinnu-
stefnunnar og telur að finna verði leiðir til þess að
skipta innflutningnum þannig, að landsmenn geti yfir-
leitt vei’zlað þar, sem þeir vilja helzt.
Meiri hluti nefndarinnar gerir sér fulla grein fyrir
því, að á þessu eru ýmsir annmai'kar og sérstaklega
S