Frjáls verslun - 01.12.1941, Blaðsíða 4

Dei
iiuma
f
yri x
100
arum
Á því herrans ári 1941 er deilt um Alþingi.
Það er deilt um virðingu þess og starf þess og
rísa þær deilur hátt. En það mun hafa farið
fram hjá mörgum að einmitt fyrir 100 árum
voru ákafar deilur um Alþingi — mun ákafari
deilur en þær, sem nú standa, en þá var Alþingi
þó raunar ekki ennþá til í hinni nýju mynd
sinni.
Eins og kunnugt er var Alþingi hið forna lagt
niður um aldamótin 1800, en 1841 sat nefnd á
rökstólum í Reykjavík og var sú nefnd skipuð
af konungi til þess m. a. að athuga fyrirkomulag
nýs Alþingis og var þá ásamt öðru rætt um
hvar Alþingi skyldi háð og var deilan illvígust
um það. Vegna þess að verzlunarstéttin í
Reykjavík, eins og hún var þá, kemur hér nokk-
uð við sögu á ekki ófróðlegan hátt, skal hér
skýrt dálítið frá þessari áköfu deilu, sem kem-
ur nútímamönnum harla einkennilega fyrir
sjónir.
★
I nefnd þeirri, sem konungur skipaði, voru
10 embættismenn. í skipunarbréfinu telur kon-
ungur þá upp og setur Vor elskanlegi framan
við öll nöfn nema tveggja sýslumanna, sem ekki
cöldust nógu hátt settir til að hljóta svo náðar-
áamlegt ávarp frá kónginum. Efstur á blaði,
sem formaður nefndarinnar var: Vor elskanlegi
Carl Emil von Bardenfleth, kammerjúnkur vor,
stiptamtmaður yfir íslandi og amtmaður í suð-
urumdæminu. Nefndin kom saman 1839 og 1841
og síðara árið stóð deilan um þingstaðinn.
Nefndin klofnaði um þetta atriði. Kammer-
herra Hoppe var nú orðinn forseti nefndarinn-
ar í stað Bardenfleth. Um Hoppe var þetta kveð-
ið á þessum árum:
Hvis vi endelig skal ha et Bæst
til Stiftamtmand og Övrighed heroppe,
saa giv os dog en veritabel Hest
i Stedet for en dum og doven Hoppe.
Hoppe þessi kammerherra var ákveðinn
stuðningsmaður þess, að Alþing skyldi haldið í
Reykjavík og með honum voru 6 menn, þar á
meðal Steingrímur Jónsson biskup og Árni
Helgason stiftprófastur. Einn stakk upp á
Bessastöðum, en tveir vildu hafa þingið á Þing-
völlum og voru það fyrst og fremst Bjarni Thor-
arensen skáld og amtmaður og Jón Jónsson
sýslumaður í Strandasýslu.
Tókust nú hinar hörðustu deilur. Reykjavík-
urmennirnir færðu fram mörg rök og gild. Þeir
sögðu að það yrði kostnaðarsamara að hafa
þingið eystra, þar yrði að byggja hús og aðbún-
aður yrði þar laklegur, því þar gætu þingmenn
ekki haft sömu „aðhjúkrun í mataræði“ og
heima. Síðar töldu þeir að öll söfn væru í
Reykjavík, þar væru æðstu embættismenn, en
þeir yrðu vafalaust á þinginu og gætu því ekki
gegnt embættum sínum á meðan. (Þetta þætti
vafalaust ekki merkileg röksemd nú á dögum.)
Ekki var það léttast á metunum að meiri hlut-
inn taldi það vilja konungsins að þingið væri í
Reykjavík. Segja þeir samkvæmt fundaskýrsl-
um:
„Ef það væri nú ósk konungs, þótti þeim að
vísu, er mæltu fram með Reykjavík, það vera
sjálfsagt, að henni bæri að fullnægja, er það
bæri með lotningarfullri þakklátssemi að taka
við náðargjöf þeirri, sem rétt væri að föður-
landinu, undir hvörjum sem helzt kostum, er
konunginum hefði þóknast að setja eður óska,
þó menn gætu ekki verið sannfærðir um, að þeir
væru vel tilfallnir-----
Bjarni Thorarensen var höfuðandstæðingur
4
FRJÁLS VERZLUN