Frjáls verslun - 01.05.1944, Blaðsíða 41

hann hefur lánað ríkinu. í áróðrinum fyrir
ríkislánum stríðstímabilsins hefur líka verið
lögð áherzla á það, að nú sé hagkvæmt að
spara vegna þess, að almenningur muni geta
fengið svo mikið meira fyrir peningana eftir
stríðið. Þar sem stór ríkislán falla í gjaíddaga
strax eftir að stríðinu er lokið, fær almenningur
kaupmátt, sem hann óskar eindregið að nota
til að bæta úr þörfum, sem lengi hefur verið
frestað, t. d. til klæðnaðar og endurbóta á íbúð-
um og búslóð, ennfremur til betri hitunar á hús-
um sínum, að ekki sé talað um þær óskir að fá
meiri pg betri mat. Slík óeðlileg aukning á eft-
irspurn eftir neyzluvörum skapað auðvitað til-
hneigingu til verðhækkunar, eða verðbólgu-
hættu. Bezta aðferðin til að vinna á móti þessu,
er sú, að beina þeim starfskröftum, sem völ er
á, að aukningu á neyzluvörum. Með því móti
má fullnægja raunverulegum óskum almenn-
ings og notfæra jafnframt á skjótastan hátt þá
starfskrafta, sem fyrir hendi eru. Með því að
beita slákri aðferð, verður sparnaður almenn-
ings mjög lágur, og vissulega engin ástæða til
að kvíða því, að innlánsfé liggi ónotað.
Á eftirstríðstímabilinu þurfum vér hins veg-
ar ekki heldur að vænta óeðlilegrar lækkunar
á veltufjárþörfum. Þvert á móti skapast ósjálf-
ráðar og sérstaklega miklar kröfur um nýja
eignamyndun. Fyrst er þá auðvitað að hin beina
verðmætaeyðilegging af völdum stríðsins verð-
ur áreiðanlega hundraðfalt meiri en verðmæta-
eyðilegging síðustu styrjaldar, sem þó hefur
verið mikil látið af. Við þetta bætist umfangs-
mikil fjárþörf, sem skapazt hefir vegna frestun-
ar á viðhaldi bygginga, orkuvera og til endur-
bóta á jarðspjöllum. Auk þess hafa vörubirgðir
gengið til þurrðar og búpeningi verið fækkað.
Þar sem ýmsum þörfum almennings hefur verið
frestað í mörg ár, verður þetta aðkallandi úr-
lausnarefni á sama hátt og átti sér stað um
amerískt eigna og lausafjárviðhald, sem var
orðið úrelt eftir langt kyrrstöðutímabil frá
1930. (Sbr. grein mína í þessu tímariti jan.
1941).
Það verður líka mikil þörf fyrir fjármagn
til læknislegrar nýsköpunar. Meðan á stríðinu
stóð, hafa vísindi og tækni safnað mildum
forða af möguleikum, sem keppa um að kom-
ast í framkvæmd.
Verður þá ekki nauðsynlegt undir slíkum
kringumstæðum að reyna að halda aftur af
rekstursfjárnotkun til samræmis við sparifjár-
innlögin? Hvað sem öðru líður, virðist heppn-
in um að auka rekstur hins opinbera án tillits
til aðkallandi þarfa og aðeins í þeim tilgangi
að skapa atvinnu,, vera í litlu samræmi við þá
FRJÁLS VERZLUN
hugmynd um ástand þjóðféiagsmála eftir stríð-
ið, sem vér nú með nokkrum líkindum getum
gert oss. Veltufjáraukning, sem ekki er endur-
goldin jafnóðum með sparifjárinnlögum, hefur
óhjákvæmilega í för með sér verðlagshækkun,
og teflir jafnframt verðgildi peninganna í mikla
hættu. En sé þessu þannig farið, er það aug-
ljóslega af ítrustu nauðsyn, að vér tökum upp
alt aðra stefnu í undirbúningsaðgerðum vorum
en þá, sem vér hingað til höfum viðtekið, til þess
að mæta væntanlegum friði.
Með tilliti til hins takmarkaða sparifjár er
augljóst, að fyrst og fremst verður að beina
eftirstríðstíma veltufé í framleiðslu, sem greið-
ist strax aftur, svo að fjármagn verði fljót-
lega handbært til þess að fullnægja frekari'
þörfum af þessari tegund. Það ætti að vera al-
mennt áhugamál að rannsaka, hvers konar fyr-
irtæki hér er um að ræða. Ef til vill liggur þá
næst að athuga nýskipan iðnaðarins, hvort ekki
sé rétt að skipta um úreltar eða. útslitnar vélar,
og hafa þá hliðsjón af þeim miklu breytingum,
sem orðið hafa á eftirspurninni.
Jafnvel á sviði iandbúnaðarins ætti að opn-
ast möguleikar til ávöxtunar á fé, sem endur-
greiddist fljótlega. Reksturshæfur landbúnaður
eftir stríð verður að vera rekinn með fyrir-
myndarsniði. Fullkomið skurða- og áveitukerfi
með miklum aðfluttum áburði, ásamt nýtízku
vélabúnaði, verður ef til vill fyrirtæki, sem
fljótlega borgar sig með þeirri framleiðslu, sem
almenningur sækist eftir að kaupa.
Eigi rnenn góðar bifreiðar, sem hafa þann
ókost að hjólbarðana vantar, þá er augljóst,
að útvegun á nýjum hjólbörðum er fyrirtæki,
sem borgar sig mjög fljótlega. Þetta getur ver-
ið táknrænt dæmi um þær framkvæmdir, sem
eftir stríð eru, hvað mest aðkallandi. Meðan
stríðið stóð hafa atvinnuvegirnir orðið fyrir
róttækum truflunum og verið neyddir til þess að
stunda einhæfari framleiðslu. Eftir stríðið
koma þannig í ljós margvíslegar gloppur á út-
búnaði framleiðslunnar, sem er annars í mörgu
tilliti í ágætu ásigkomulagi. Veltufjáraukning
í framkvæmdir til að fullnægja aðkallandi þörf-
um, ætti að ganga fyrir almennum veltufjár-
framlögum til langs tíma. Undirbúningsrann-
sókn viðvíkjandi eftirstríðstíma veltufjármagni
verður því að byrja með ítarlegri athugun á að-
kallandi veltufjárþörfum.
Án umhugsunar um hið raunverulega ástand
þjóðarbúskaparins eftir stríð, ræðamenn á viss-
um stöðum þegar hvað mest um það, að fyrst
eftir að friður kemst á verði nauðsynlegt að
takmarka neyzluna. Óviðráðanlegir örðugleikar
á aðflutningi frá öðrum löndum geta ef til vill
41