Frjáls verslun - 01.08.1951, Blaðsíða 11

hvernig danska stjórnin, sem öllu réði þá á Islandi,
tæki þessu málefni, eða hvort hún vildi veita því nokk-
urt lið. —
Umboðsmaður Dana hér á landi var þá amtmaður-
inn á Bessastöðum, eða Bessastaðavaldið svokallaða.
Hann hét Purgel og var að sjálfsögðu danskur. Þessi
Purgel sýndi þegar andúð sína og mótspvrnu á
móti allri framfaraviðleitni Skúla og félaga hans, en
Skúli lét hann ekki aftra sér í neinu og brá sér utan
með Eyrarbakkaski]ú þegar um haustið, lil þess að
leita stuðnings dönsku stjórnarinnar, og gekk honum
þetta erindi að óskum, eins og síðar verður saat frá.
en Purgel amtmanni var vikið úr emhætli á næsta
vori og var hann þar með úr sögunni.
Áður en Skúli fór utan, samdi hann lillögur uin
það hvernig hagur þjóðarinnar skyldi réttur við og
lagði síðan fyrir dönsku stjórnina mikla greinargerð
eða „allerunderdanigste Helation“ dags. 20. nóvember
1751, þegar eftir komu sína til Hafnar. — Tillögur
Skúla til þess að rétta landið úr því eymdarástandi.
sem það var komið í, eru í stuttu máli þessar.
1. Að senda upp 15 bændafjölskyldur frá Dan-
mörku eða Noregi til þess að taka upp akur-
yrkju, jilægingu og kvikfjárrækt.
2. Að iðnaðarstofnanir séu settar á fót til að kenna
mönnum að hagnýta sem bezt afurðir landsins.
3. Að reynt sé til við skóggræðslu og sent til þess
fræ frá Danmörku og Noregi
4. Að sjávarbændur séu styrktir til að afla sér
stærri skipa til fiskveiða á djúpmiðum og
flutninga með ströndum fram.
5. Að bætt eé úr peningaþrönginni í landinu og
verzlunarfélaginu gert að skyldu að kaupa og
selja varning gegn peningum, svo landsmenn
séu ekki knúðir til að láta matvælin út úr hönd-
um sér í harðærum.
6. Að verzlunarfél. sé gert að skvldu að flytja
meira af matvöru og nauðsynjavöru en að und-
anförnu, en minna af tóbaki og brennivíni.
7. Að verzlunarfél. sé gert að skvldu að kenna
mönnum að salta fisk og kjöt.
Þegar við nú athugum þessar tillögur Skúla fógeta,
sem hann gerir fyrir 200 árum, kemur í ljós, að það
eru einmitt tillögur hans, sem enn eru á dagskrá í dag,
og sumpart er verið að koma í framkvæmd á síðustu
áratugum, og hinsvegar eru enn framundan. Er ekki
verið að bæta jarðrækt og kvikfjárrækt með plæging-
um og kynbótum? Er ekki verið að auka ýiniskonar
innlendan iðnað? Eru ekki alllaf að rísa upp nýjar
„Innréttingar.“ Er ekki stórfelld skóggræðsla fram-
undan? Ætli Skúla hafi ekki verið ljóst, að það þurfti
l'rá Viðey. — Heimkynni Skúla iógeta um 43 ára skeið.
Hér er hann grafinn.
að klæða landið? Er ekki alltaf verið að bæta við
stærri ski])um til fiskveiða á djúpmiðum og til flutn-
inga með ströndum fram? Og er ekki alltaf þörfin
fyrir hagkvamiari verzlun og meiri |)eningaviðskipti?
— Jú, vissulega. — Skúli fógeti Magnússon hugsaði
margar aldir fram í tímann, og viðreisnartillögur
hans til handa Islendingum eru enn sígildar. —
En hvernig var nú tillögum Skúla tekið hjá stjórn-
arherrunum í Kóngsins Kaupinhöfn? Jú, mætavel. —
Skúli hafði unnið að máli sínu með mestu festu um
haustið, og notið aðstoðar mætra vina sinna í Höfn og
þá mest Jóns Eiríkssonar Konferensráðs, sem þá var
orðinn áhrifamaður í stjórnarráði Dana, og rétt eftir
nýárið, eða 4. jan. 1752, gaf konungur út bréf um
stofnun „Innréttinganna.“ — Hann lagði fram 15. þús.
Bd. í reiðu fé úr konungsfjárhirzlunni, og auk þess
allar vélar í stofnunina og tvær fiskiduggur. — Skúli
hafði unnið mikinn sigur og sá nú hilla undir þann
dag, að hugsjónir hans rættust, en óraði samt ekki
fyrir þeim vonbrigðum, sem hann því miður varð að
þola; hann tók nú ótrauður og hugdjarfur til þess að
undirbúa framkvæmdir á hugsjónum sínum þegar á
næsta vori.
Skúla fógeta hefur, ef að líkum lætur, líkað það
að standa í önnum við það að kaupa inn til slofnanna
veturinn 1752. — Nú hafði hann í liöndum sér afl
þeirra liluta sem gera skal, — peningana úr konungs-
sjóði. Hann keypti nú vélarnar og annað til verk-
smiðjanna. Hann keypli líka duggurnar tvær, 32 og
34 smálesta, sem báðar voru skírðar í höfuðið á hin-
um náðuga konungi Friðrik 5. ,og hétu „Friðriksvon“
og „Friðriksósk". Hann brá sér líka til Noregs og
keypti þar viðarfarm til húsagerðar verksmiðjanna og
loks réði hann, með aðstoð stjórnarinnar, 15 bænda-
fjölskyldur í Danmörku og Noregi til íslandsferðar.
FRJÁLS VERZLUN
103