Frjáls verslun - 01.01.1963, Síða 12

Stemgrímur Hermannsson, verkíræðingur,
íramkvæmdastióri Rannsóknaráðs ríkisins:
Raunvísindi í nútíma
þjóðíélagi
Skömmu fyrir áramótin var lagt fram á Alþingi
frumvarp til laga um rannsóknir í þágu atvinnu-
veganna. Frumvarp þetta var ítarlega undirbúið
af þingkjörinni nefnd, Atvinnumálanefnd ríkisins,
sem starfaði að því í tvö ár og síðan endurskoðað
á vegum menntamálaráðherra. Þingskjalið er (iö
blaðsíður að stærð með greinargerð og er gert ráð
fyrir mjög verulegri breytingu á því skipulagi, sem
rannsóknir í þágu atvinnuveganna búa við i dag.
Það er ekki ætlun mín að rekja efni þessa frum-
varps nú, þó að ég muni minnast á það lítillega í
lok greinarinnar. Hins vegar er frumvarpið nokkurt
tákn um þá miklu breytingu, sem orðið hefur á
þætti og þýðingu raunvísinda í nútíma þjóðfélagi
frá því að gömlu lögin voru sett árið 1940. Þau
lög heita lög um náttúrurannsóknir, en nú nefnist
frumvarpið, frumvarp til laga um rannsóknir í
þágu atvinnuveganna. Þannig verða með degi liverj-
um augljósari áhrif vísinda á hagþróun alla og
nauðsynleg tengsl þeirra við atvinnulíf landsins.
Og raunar virðist undarlegt, þegar litið er til baka
þó að ekki sé nema örfá ár, að hagfræðingar hafa
veitt áhrifum vísinda á hagkerfi þjóða mjög litla
athygli þar til loks nú á allra síðustu árum. Áður
fyrr var næstum eingöngu talað um jafnvægi i fjár-
hagskerfum landa, þjóðartekjur, fjárfestingu o. s.
frv., en litil áherzla lögð á að kanna, hvaða þættir
það væru, sem fyrst og fremst orsökuðu vöxt þjóð-
arframleiðslunnar og stuðluðu þannig að batnandi
lífskjörum. Þegar rætt var um vísindi, virtist venju-
lega álitið, að vísindalegar rannsóknir væru ein-
göngu framkvæmdar vegtui áhrifa og þarfá þjóð-
félagsins og þróunar þess, en liins vegar lítill gaum-
ur gefinn þeim áhrifum, sem vísindalegar rann-
sóknir og niðurstöður hafa á þróun þjóðfélagsins
sjálfs. Vitanlega er það rétt, að þörf myndast og
vísindin eru til kvödd til þess að leysa vandann.
Hins vegar opna vísindin þá mjög oft nýjar brautir,
sem stórkostleg og ómetanleg áhrif geta haft á þjóð-
félagsþróun alla.
Þessi þáttur vísindanna er nú viðurkenndur orð-
inn sem ein megindriffjöður nútíma þjóðfélags.
Vísindi og hagþróun
Það er því ekki að furða, að hagfræðingar ýmissa
þjóða hafa á undanförnum árum reynt að meta
áhrif tækni og vísinda á hagþróun almennt. T. d.
gerði norski hagfræðingurinn Odd Aukrust fyrir
fáum árum mjög athyglisverða könnun á uppbygg-
ingu þjóðarframleiðslu Norðmanna frá því í stríðs-
lok. Hann kemst að þeirri niðurstöðu, að auknar
þjóðartekjur megi fyrst og fremst rekja til breyt-
inga á vinnuafli, fjármagni og tækni. Hann leitast
einnig við að meta mikilvægi hvers þessara atriða
út af fyrir sig á þjóðarframleiðsluna og kemst að
eftirfarandi niðurstöðu:
1. Ef engin breyting hefði orðið á vinnuafli og
skipulagi, hefði 1% aukning í raunverulegri
fjárfestingu atvinnuveganna aðeins leitt til
0,2% aukningar í þjóðarframleiðslu Norð-
manna.
2. Ef fjármagn og tækni hefði haldizt óbreytt,
hefði 1% aukning í vinnuafli aðeins leitt til
0,76% aukningar í þjóðarframleiðslu þeirra.
12
FR.TALS VERZLUN